برنامه ریزی درسی

درس اول :

چگونه برنامه‌ریزی كنیم ؟                                    

لیس الانسان الا ماسعی

درخصوص كنكور كه بحث اصلی ما می‌باشد گاهی افرادی را می‌بینیم كه تلاش بسیاری می‌كنند، روزانه 10 تا 12 ساعت درس می‌خوانند، در كلاسهای مختلف كنكور شركت كرده‌اند و تعداد زیادی تست زده‌اند ولی تاكنون موفقیتی كسب نكرده، چندسالی است پشت كنكور مانده‌اند و . . . اما چرا ؟ یك دلیل آن می‌تواند وضعیت نامطلوب درس خواندن باشد مثل محل مطالعه، زمان‌ مطالعه، كیفیت و كمیت تست زدن، چگونگی نت‌برداری و یا بهتر نكته‌برداری و عواملی از این قبیل. ولی دلیل دیگر كه به‌نظر مهمتر می‌رسد ، عدم برنامه‌ریزی صحیح، مناسب و منطقی است كه به امید خدا در ادامه بحث به توضیح بیشتر در این‌باره خواهیم پرداخت .

چرا نمی‌توانیم برنامه‌ریزی كنیم ؟                                                           

اصل 1 ـ مهمترین مانع : عدم شناخت خود

علت اصلی كه ما نمی‌توانیم برنامه‌ریزی كنیم، این است كه خود را نمی‌شناسیم و همیشه یك تصویر بسیار خوبی از خودمان داریم كه براساس همان ذهنیت خوب و نه واقعیت عینی می‌نشینیم وبرای خود برنامه‌ریزی می‌كنیم مثل یك كامپیوتر كه شنبه ساعت 3 از مدرسه می‌رسم، 3:30 تا 5 فیزیك ـ 5:15 تا 6:45  شیمی ـ 7 تا 8:30 تست زبان می‌زنم ، نیم ساعت استراحت و . . . ولی وقتی می‌خواهیم برنامه را اجرا و عملی نماییم می‌بینیم خیلی تفاوت دارد. از مشاور می‌خواهیم برای ما برنامه‌ریزی نماید كه این هم كاری بسیار غلط می‌باشد، نتیجه می‌گیریم كه ابتدا باید به شناخت خود بپردازیم و بعد برنامه‌ریزی بكنیم شما باید جدول یا الگویی داشته باشید تا رفتار خود را در طول روزها و هفته‌های آینده تنظیم كنید ولی ابتدا باید امكانات خود را بشناسید و برای این‌كار باید به گذشته خود توجه نمایید .

بدون شناخت دقیق توانایی‌هایتان، نمی‌توانید الگو و برنامه‌ای واقع‌بینانه برای آینده خود تدوین نمایید. شاید خود شما تا به حال، برنامه‌هایی برای خودتان تنظیم كرده باشید. سوال این است كه این برنامه‌ها را چند روز اجرا كرده‌اید؟ در میان افرادی كه در طول عمر خود برنامه‌ای برای خودشان نوشته‌اند شاید تنها 4 یا 5 درصد توانسته‌اند برنامه مكتوب خود را بیشتر از دو هفته ادامه دهند.

اشكال كار در كجاست ؟                                                                     

بسیاری فكر می‌كنند اشكال كار آنها به دلیل بی‌تجربگی، راه صحیح تنظیم برنامه را نمی‌دانند و باید فردی باتجربه بیشتر آنها را راهنمایی نماید، به‌همین دلیل به افراد مورد اطمینان خود مراجعه می‌نمایند و تقاضای دریافت برنامه را دارند تا در طول سال تحصیلی با اجرای آن برنامه در كنكور موفق شوند. چه بسا برنامه‌ای براساس تجارب افراد تنظیم می‌شود ولی آیا می‌دانید سرنوشت این برنامه‌ چیست؟ این برنامه هم دقیقاً مانند برنامه تنظیمی خودتان اجرا نخواهد شد و بر روی صفحه كاغذ باقی خواهد ماند.

علت این است كه این برنامه‌ها همگی یك اشكال اساسی دارند :

برنامه‌ریزی برمبنای توانایی‌ها وامكانات واقعی شما تدوین نشده‌اند. خیلی خوش‌بینانه و براساس بلندپروازی‌ها تنظیم شده‌است و براساس واقعیت نبوده است. شما نمی‌توانید به‌طور منظم و بی‌وقفه درسی را پس از درس دیگر مطالعه كنید. حتماً در خلال مدت زمان مطالعه خود استراحت می‌كنید و اگر هم استراحت نمی‌كنید كار اشتباهی می‌كنید كارهای روزمره دیگری را هم انجام می‌دهید. بار دیگـر تكرار می‌كنیـم:

اشكال برنامه‌های از پیش طرح شده این است كه برتوانایی‌ها و امكانات شما استوار نیستند و غیرواقع‌بینانه‌اند. در زمینه برنامه‌ریزی آموزشی نمی‌توان بدون توجه به توانایی‌های خود برنامه‌ریزی كرد.

آیا شما می‌دانید در روز چند ساعت مطالعه می‌كنید؟ پاسخ به همین سوال ساده، اثر تعیین‌كننده‌ای در تنظیم برنامه شما دارد والبته به هیچ‌وجه نمی‌توان فقط به حدس و گمان شما اكتفا كرد. متأسفانه در %99 موارد حدس شما از توانایی‌های خود خوش‌بینانه است. بدون اغراق باید گفت كه ارزیابی‌های ما از خودمان معمولاً دو برابر واقعیت است. زیرا ما همیشه تصویر خوش‌بینانه‌ای از خودمان در ذهن داریم.

برای تنظیم برنامه آموزشی واقع‌بینانه لازم است ابتدا توانایی‌ها و ویژگیهای كاری خود را چه خوب و چه بد به‌طور دقیق بشناسید و این كار تنها با ثبت ساعات مطالعه خود در گذشته امكان‌پذیر خواهد بود و به حدس و گمان به هیچ‌وجه نمی‌توان اكتفا نمود.

درس دوم :

چرا نمی‌توانیم برنامه‌ریزی كنیم ؟                                              

اصل 2 ـ شناخت تفاوتها

برنامه هركسی با كس دیگری تفاوت دارد و مخصوص خود اوست.

1 ـ‌ بهره هوشی

2 ـ پایه درسی

3 ـ نقاط قوت و ضعف در دروس مختلف

4 ـ‌ اهداف آموزشی

5 ـ عادتها و روشهای مطالعه

6 ـ محیط و شرایط زندگی و تحصیل

7 ـ‌ میزان اعتماد به نفس و خودباوری

8 ـ میزان تلاش و پشتكار فرد

پس باید برای هر فرد برنامه‌ای مختص به خود او تنظیم كرد. آدمها ماشین نیستند و نمی‌توان همه را در یك قالب گنجاند. حتی الگوبرداری از كارهای دوستانی كه موفق بوده‌اند نیز صددرصد درست نیست. چه بسا كاری كه برای كسی بسیار موثر و مفید است برای دیگران كاملاً مضر باشد.

درس سوم :

چرا نمی‌توانیم برنامه‌ریزی كنیم ؟                                                          

اصل 3 ـ واحد زمانی :  واحد زمانی برنامه‌ریزی

یكی از عوامل اجرانشدن برنامه‌هایی‌كه دانش‌آموزان و داوطلبان كنكور برای خود تنظیم می‌كنند این است كه برنامه را ساعت به ساعت و روز به روز تنظیم می‌نمایند. یعنی واحدزمانی برنامه‌ریزی را یك ساعت یا یك روز درنظر می‌گیرند. در زندگی واقعی استثناهای بسیاری وجود دارد  كه سبب می‌شود تا ما نتوانیم در هر روز ویا در یك ساعت معین همان كاری را كه می‌خواهیم انجام دهیم. این استثناها برای دانش‌آموزان پیش‌دانشگاهی به مراتب بیشتر از فارغ‌التحصیلان است. اگر موفق به اجرای برنامه تنظیمی در ساعات خاصی نشدید می‌توانید این ضعف را در روزهای بعدی جبران نمایند. دنیا به پایان نرسیده است و لطفاً از كاه كوهی نسازید و مشكلات را بزرگ‌نمایی نكنید. ازاین رو به نظر می‌رسد یك هفته واحد زمانی مناسب‌تری برای برنامه‌ریزی باشد. اگر ما رفتار خود را در طول یك هفته بررسی نماییم بهتر می‌توانیم به عدم تعادل كارهای خود پی ببریم و افراط و تفریط ها را در كار خود بشناسیم.

هرفرد اگر به حال خود رها شود كاری را انجام می‌دهد كه به آن علاقه بیشتری‌دارد. وهنگام‌درس‌خواندن‌عملاً به‌ مطالعه ‌دروسی ‌می‌پردازد كه ‌در آن ‌موفق‌تر بوده‌است‌و درآنها نمره‌ بهتری ‌كسب‌ كرده‌است‌ ‌اما واضح‌ است كاری كه ما به آن علاقه بیشتری داریم لزوماً كاری نیست كه برای اهداف آموزشی ما مناسب‌تر باشد .

بررسی عملكرد درطول یك هفته تا حدود زیادی تعادل و یاعدم تعادل كارها را مشخص می‌نماید .

برای آنكه به اهداف آموزشی خود برسید و در كنكور موفق شوید باید هر درس را به‌طور متعادل و به اندازه اهمیت همان درس مطالعه نمایید، و باتوجه به نقاط قوت و ضعف فردی در آن درس و اهمیتی كه آن درس در كنكور دارد ساعات مطالعه آن درس را تنظیم نمایید . اگر واحد زمانی برنامه‌ریزی را یك هفته درنظر گرفته‌ایم برای است كه از افقی بالاتر كارخود را بررسی كنید . وقتی منظره‌ای را از بالا تماشا كنید بهتر می‌توانید جوانب كلی آن را تشخیص دهید .

ذكر مثالی شمارا نسبت به محاسبه ساعات مطالعه آشنا می‌سازد :

علت اینكه ما اكثراً ساعات مطالعه روزانه خودمان را بیشتر از مقدار واقعی آن حدس می‌زنیم این است كه در ذهنمان فقط به روزهایی كه خوب درس می‌خوانیم توجه می‌كنیم ودرنظر نمی‌گیریم كه در بعضی روزها یا اصلاً درس نخوانده‌ایم یا به مراتب كمتر از آنچه تصور می‌كردیم درس خوانده‌ایم. وقتی ساعت مطالعه روزهای مختلف را باهم جمع كرده‌ایم، مشخص كنیم كه در یك هفته چند ساعت مطالعه كرده‌ایم و با تقسیم آن به عدد هفت متوسط ساعت مطالعه در هر روزمان را بدست آوریم متوجه خواهیم شد كه این عدد با آنچه ما از ابتدا تصور می‌كردیم تفاوت بسیار دارد.

وقتی یك هفته به عنوان واحد زمانی مطالعه درنظر گرفته می‌شود، واحدهای زمانی كمتر از یك هفته یعنی روز و ساعت می‌تواند به عنوان اجزاء موردبررسی قرار گیرد و از طرف دیگر برای بررسی كلیات بیشتر، می‌توانیم با جمع فعالیت چند هفته، فعالیت‌های ماهانه را مورد توجه قرار دهیم.

درس چهارم :

چرا نمی‌توانیم برنامه‌ریزی كنیم ؟                                                 

اصل 4 ـ خودمحوری   نقش فعال و خلاق شما در برنامه‌ریزی

هیچ‌كس به اندازه خود شما دلسوز و نگران سرنوشت شما نیست واز جزئیات برنامه‌تان آگاه نیست این روش برنامه‌ریزی شاید برای اولین بار در عمرتان عرصه‌ای ایجاد كند كه شما در آن بتوانید ابتكارات و خلاقیت‌های خود را ابراز نمایید. آن هم در زمینه‌ای كه بیشترین اهمیت را در سرنوشت شما دارد، یعنی در زمینه ورود به دانشگاه وادامه تحصیلات عالی . بنابراین از هم اكنون آگاه باشید، از همین امروز كه شروع به تنظیم جدول‌های برنامه‌ریزی خود می‌نمایید باید اندیشیدن به‌كار خود را نیز جدی بگیرید .

این خود شما هستید كه فعالترین نقش را در برنامه‌ریزی آموزشی‌تان دارید. التبه اینكه آدم هر روز خود را كنترل كند، درجه پایبندی خود را محاسبه كند و . . . كار بسیار سختی است و البته :

نـابـرده رنـج گنـج میسـر نمـی‌شـود

مزد آن گرفت جان برادر كه كار كرد

آنچه مهم است برخورد خلاقانه شما با برنامه‌ای است كه خودتان آن را طرح می‌كنید .

این روش برنامه‌ریزی شما را از وابستگی به اطرافیان بی‌نیاز می كند و تنها شما نیاز دارید كه با یك مشاور خوب به‌طور مستمر رابطه داشته باشید تا باتجربه خود ودرنظرگرفتن مقتضیات هر زمان ( مثل تغییر ساعت مطالعه درزمان امتحانات نسبت به روزهای قبل ، تغییر ساعت مطالعه در ایام تعطیلات مثل عید نوروز و . . . ) بركار شما نظارت وكنترل داشته باشد و تغییراتی را كه لازم است منظور نماید.

حسن دیگر این كار این است كه شما به راحتی از نوع و حجم مطالعه خود در مقابل دیگران می‌توانید دفاع كنید. به‌طور مثال در مقابل نیش و كنایه‌زدن دوستان و یا دخالت‌های بی‌مورد بعضی از اطرافیان و مقایسه مداوم شما با دیگران می‌توانید به استناد ارقام و اعدادی كه در دفاتر خود ثبت نموده‌اید از حقانیت توام باصداقت خود دفاع كنید. زیرا تعدادی از دانش‌آموزان با ثبت اعداد و ارقام دروغین می‌خواهند ساعات مطالعه خود را بالا ببرند ولی موقع اعلام نتایج اسم خود را جزء قبول‌شدگان نمی‌بینند و می‌فهمند كه چه اشتباهی نموده‌اند سعی كنید با طبیعت واطرافیان وازهمه مهمتر خودتان روراست باشید واین را بدانید كه :

هیچ‌ بار كجی به منزل نرسیده و نمی‌رسد.

---

برگرفته از سایت سنجش مستمر