فسفر
به خاطر دارید در مورد کلسیم که فراوان ترین املاح در بدن بود صحبت کردیم. فسفر از نظر فراوانی در بدن، پس از کلسیم است . این عنصر که در گروه ماکرو میزال( املاح فراوان دربدن ) قرار دارد . 1 درصد وزن بدن را تشکیل می دهد یعنی اگر شما یک مرد 70 کیلوگرمی هستید ، در بدنتان 700 گرم فسفر وجود دارد. فسفر در بیشتر غذاها موجود است، پس نگران دریافت آن نباشید. ولی بهتر است زنان و افراد مسن اطلاعات بیشتری راجع به آن داشته باشند چون فسفر همراه کلسیم استحکام بخش استخوانهاست.
فسفر در بدن چه نقشی بر عهده دارد؟
از کل فسفر موجود در بدن 80 درصد آن در استخوانها موجود است و 20 درصد آن در دیگر قسمت های بدن وجود دارد.
عملکرد فسفر در استخوان معلوم است، با کلسیم کریستال هایی را تشکیل می دهند که در اسکلت پروتئینی استخوان نشسته و موجب استحکام استخوان می گردد.
در بقیه بخش های بدن فسفر به عنوان یک عنصر مهم، نقش های زیادی را برعهده دارد. فسفر در ساختمان کلیه کروموزوم های بدن ما موجود است. در غشا همه سلول های بدن ما وجود دارد. فعال شدن بسیاری از آنزیم ها با اتصال یک مولکول فسفر صورت می گیرد و در خون به حفظ PH ثابت کمک می کند ، و به این ترتیب نمی گذارد خون بدن ما قلیایی یا اسیدی شود. و بالاخره هر چه ماده انرژی زا در بدن ما وجود دارد مثلATP* وCP** همه با اتصال مولکول فسفر انرژی را در خود ذخیره می کنند.
پس می بینید اگر فسفر وجود نداشته باشد حیات امکان پذیر نیست. به همین دلیل است که خداوند عنصر فسفر را به وفور در مواد غذایی قرار داده است.
حال مواد غذایی غنی از فسفر را بشناسیم.
فسفر بیشتر در منابع حیوانی موجود است. گوشت های گاو و گوسفند ، ماکیان و ماهی که غنی از پروتئین هستند دارای فسفر زیادی می باشند. یعنی در حقیقت هر جا پروتئین هست، فسفر زیادی یافت می شود. لبنیات، حبوبات مثل عدس، دانه هایی مثل بادام و تخم مرغ نیز محتوی فسفرهستند.
جدول زیر نام چند ماده غذایی و مقدار فسفر موجود در یک را بیان می کند.
میزان فسفر موجود | مقدار | ماده غذایی |
| 322 میلی گرم | 1 فنجان | ماکارانی با پنیر |
232 میلی گرم | 1 فنجان | شیر 2 درصد چربی |
210 میلی گرم | 90 گرم | گوشت گاو |
184 میلی گرم | یک چهارم فنجان | بادام |
178 میلی گرم | یک دوم فنجان | عدس پخته |
86 میلی گرم | 1 عدد | تخم مرغ |
هضم و جذب فسفر
هضم و جذب فسفر در دستگاه گوارش به کمک آنزیم های گوارشی صورت گرفته و در ابتدای روده جذب می شود، این ماده سریع تر از کلسیم وارد خون شده و ذخائر بدن را تکمیل می کند. میزان متوسط فسفر در خون 3 تا 4 میلی گرم در 100 میلی لیتر است. ویتامینD به جذب فسفر همانند کلسیم کمک می کند. لازم به ذکر است که مصرف بیش از اندازه فسفر موجب کاهش جذب کلسیم می شود . زیرا این دو عنصر در ورود به سلول های روده رقابت می کنند. میزان فسفر در خون، توسط هورمونی به نام پاراتورمون کنترل می شود. این هورمون از غده پاراتیروئید موجود در گردن ترشح شده و در صورتی که فسفر موجود در بدن کمتر از حد استاندارد باشد دستور به کاهش دفع و افزایش جذب فسفر می دهد. دفع فسفراز طریق ادرار است. اگر فسفرِ دریافتی بیش از حد نیاز باشد اضافی آن از ادرار دفع می شود.
مقدار نیاز بدن به فسفر
مقدار مورد نیاز 700 تا 1200 میلی گرم در روز است.
کمبود فسفر
در انسان نادر است ولیکن در اثر مصرف بعضی داروها جذب فسفر کاهش می یابد مثل آنتی اسیدهایی که برای معده درد تجویز می شود، (مثل ئیدروکسید آلومینیوم ) و در طولانی مدت موجب کمبود فسفر می گردند، البته در افرادی که مبتلا به هیپرپاراتیروئیدیسم( بزرگ شدن غده پاراتیروئید) هستند و در کودکان نارس احتمال کمبود فسفر وجود دارد.
علائم کمبود فسفر از اختلال در عملATP انرژی زا شروع می شود. در اثر کمبود فسفر، اختلال عصبی، اسکلتی، خونی و کلیوی به جود خواهد آمد.
سالمندان و بانوان یائسه متوجه باشید که شما نیاز بیشتری به فسفر دارید تا مبتلا به پوکی استخوان نشوید.
مسمومیت
از مصرف بیش از اندازه فسفر مسمومیتی دیده نشده است ولیکن در صورتی که مصرف فسفر خیلی بیش از کلسیم باشد مثلاً فرد عادت به خوردن گوشت زیاد و لبنیات کم داشته باشد، حالتی در فرد بوجود می آید که به آن هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه گویند که موجب افزایش گردش املاح در استخوان شده و محتوی کلسیم استخوان را کاهش می دهد . از این رو به کسانی که سرخود رژیم لاغری می گیرند و فقط غذایشان گوشت گوسفند یا گوشت مرغ پخته است یا کسانی که رژیم غذایی نامتعادلی دارند توصیه می شود مراقب استخوان هایشان باشند که این رژیم نادرست شکستگی های دوران پیری را در پی دارد .
پس فراموش نکنید که رژیم غذایی باید متنوع و مکفی باشد.
Creatine phosphat**
