تبیان، دستیار زندگی
اسلام از مرد می‏خواهد سرآغاز بنیان نهادن خانواده را با مسؤولیت پذیری معنوی و عملی توأم نماید
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

خانواده و روابطِ همسران از دیدگاه حضرت امام رضا(ع) / بخش سوم


تشکیل کانونی به نام خانواده اهمیت شایان توجهی دارد زیرا برای هر کسی یک بار در طول زندگیش این فرصت پیش می‏آید و هر کدام از دختر و پسر می‏خواهد برای خود شریکی در مسیر زندگی خویش برگزیند که تا پایان عمر با وی خواهد بود و از همه اسرار و رموز او باخبر خواهد گردید.


مسؤولیت پذیری و عواطف

از دیدگاه فرهنگ اسلامی چنین استنباط می‏گردد که گرایش برای تشکیل خانواده از احساس ژرف متأثر گردیده است. نیازمندی روح و روان و احتیاج عاطفی در یک چهارچوب معنوی رشد دهنده، آدمی را وادار می‏کند تا در فرصتی مناسب به این مسئله جامه ی عمل بپوشاند.

هدف از تشکیل خانواده در اسلام همان دستیابی به اطمینان روحی است تا انسان پس از رسیدن به این مرحله احساس نماید به خویشتن اصل خویش نائل گردیده است و به اعتبار این که رحمت و مودت شالوده و پایه‏ی روابط در نظام آفرینش می‏باشد، شخصیت انسان در این برنامه تکامل می‏یابد.

اسلام از مرد می‏خواهد سرآغاز بنیان نهادن خانواده را با مسؤولیت پذیری معنوی و عملی توأم نماید و نه صرفاً برای اشباع سیری ناپذیری غرائز انسانی.

همسران از دیدگاه امام رضا(ع)

رحمت ملهم از سرشت ارتباطات همسران است و زوجین را وادار می‏کند با توجه به ظرفیت خانوادگی، روحی و اجتماعی یکدیگر را درک کنند و مسؤولیت‏های خود را پذیرا باشند. پس با یکدیگر به صورت صمیمی زندگی کنند و در این فضا از تنگ نظری و خود خواهی، که زندگی خانوادگی را متلاشی می‏سازد، دوری خواهند جست.

زیرا آنگاه که محبت و عاطفه وارد زندگی می‏گردد فرد محوری و خودنگری را دگرگون می‏کند. انسانی که از لاک خود بیرون آمده است به رغم تأثیرپذیری در شکل‏گیری و ساختار شخصیت از محیط‏های گوناگون و شرایط متفاوت، بر سخنی که بر زبان می‏آورد، گامی که بر می‏دارد، کاری که انجام می‏دهد مراقبت دارد و در واقع رحمت را صرفاً در اندیشه و احساس پاکیزه مجسّم نمی‏نماید بلکه آن را در زندگی عملی تحقق می‏بخشد.

پس با این وصف هر کدام از زن و شوهر به دردها و مشکلات و گرفتاری‏های یکدیگر توجه دارند و خطاها و نارسایی‏ها را با مدارا، وفق و حکمت اصلاح می‏کنند تا مبادا به جای سازندگی، ویرانگری حاصل گردد.

اگر این گونه عمل گردد زندگی اعضای خانواده به آرامشی راستین مبدّل خواهد گشت، آرامشی که زندگی درونی و بیرونی همه‏ی افراد خانواده را در بر می‏گیرد و به صورتی خواهند زیست که روح و عقل و عواطف آنان به دور از نزاع‏ها و جدالها بیجا می‏باشد.

این مودت از نعمت‏های الهی است و باید قدردان آن بود و در زندگی مشترک از آن بهره گرفت و برکاتش را بکار باید بست. در غیر این صورت امکان دارد بر اثر ناسپاسی این هدیه ی معنوی و عطیه الهی، آن را از دست بدهیم.

چنانچه حضرت امام رضا(ع) فرموده‏اند:

«احْسنوا جوار النّعم فانّها وَحشیّة مانأت عن قوم فعادتْ الیهم»

یعنی نعمت‏های الهی را که در اختیارتان است گرامی بدارید چرا که آنها گریزان می‏باشند. از هر که کناره گیرند دیگر بازگشتی برایشان نمی‏باشد.

حضرت امام رضا(ع) در بیانی دیگر زندگی توأم با آرامش را این گونه معرفی کرده‏اند:

«العیْشُ الِسّعةُ فی المنازل و الفضل فی الخدم و کثْرة المُحبین

منزل وسیع، همکاران و خدمتگزاران افزون و دوستداران فراوان (کثرت اهل محبت و مودت).»

گشایش برای اهل خانه

تأمین معاش حلال و فراهم بودن امکانات زندگی برای اهل خانه در ایجاد آرامش و افزایش صمیمیت دخالت مهمی دارد،

امام علی بن موسی الرضا(ع) فرموده‏اند:

«من اصْبَحَ مُعافی فی بَدَنه مخلّی فی سربه و عندهُ قُوُت یومه فکانّما خیّرتْ له الدنیا؛

هر کس صبح کند در حالی که تنش سالم و خاطرش آسوده و معاشش تأمین باشد از مواهب یک زندگی مطلوب و آرام برخوردار است.»

تلاش در جهت فراهم آوردن تسهیلات برای خانواده در درجه‏ای از اهمیت است که حضرت امام رضا (ع) فرموده‏اند:

کسی که در پی بدست آوردن درآمدی برای تأمین معاش عائله‏اش باشد بهتر از مجاهدان در راه خداست.

حکمت این تأکید آن است که اهتمام و تکاپو در این خصوص اثری مهم در پیوند عاطفی اعضای خانواده دارد و روابط محبت آمیزافراد خانه را تحکیم و قوت می‏بخشد.

حضرت امام رضا(ع) در روایتی دیگر از پیروان خود می‏خواهد برای ایجاد گشایش در زندگی و رفاه اهل خانه بکوشند:

«صاحبُ النّعمةِ یَجِبُ انْ یُوَسّع علی عیالهِ

(افرادی که از نعمتی برخوردارند باید بر زن و فرزند خود گشایش دهند)».

اصولاً در فرهنگ اهل بیت (ع) یکی از نشانه‏های سعادت انسان این است که فرد بتواند به وضع خانواده خود رسیدگی کند، در این باره نیز هشتمین ستاره ی درخشان آسمان امامت چنین گوهر افشانی کرده‏اند:

«یَنْبَغی لِلّرُجل انْ یُوَسّع علی عیالهِ لئلا یتّمنو موْته؛

یعنی شایسته است مرد بر اهل خانه (از لحاظ مخارج زندگی) سخت‏گیری نکند تا این که آنان مرگ او را از خداوند درخواست کنند.

اهمیت تلاش برای امور رفاهی خانواده موجب نمی‏شود که آدمی از اعتدال، قناعت و کسب رزق حلال دوری گزیند.

حضرت امام رضا(ع) در این باره تأکید نموده‏اند: حقیقت ایمان بنده کامل نمی‏گردد تا این که سه خصلت را دارا باشد. بصیرت در دین، اعتدال و میانه روی در امور زندگی و خانواده و بردباری در سختی‏ها و مصائب.

همچنین آن فروغ امامت فرموده‏اند:

«منْ رضِیَ عَنِ الله تعالی بالقلیل مِن الرزق رضی اللّه منه بالقلیل من العمل؛

هر کس به روزی اندکی که خدا به او می‏دهد راضی باشد پروردگار همان عمل اندک را از وی می‏پذیرد

و در خصوص رضایت داشتن بر رزق حلال می‏فرماید:

هر کس به روزی حلال امّا کم خشنود باشد رنجش کمتر و خاندانش در آسایش و آرامش زندگی می‏کنند و خداوند عیوب دنیا و کیفیت رفع آنها را به او می‏آموزد و وی را با سلامتی در بهشت مستقر می‏سازد.


منابع: وسایل الشیعه، شیخ حرّ عاملی، ج 14 / مکارم الاخلاق، طبرسی،/ بحارالانوار، ج 79، / ازدواج در اسلام، آیة الله مشکینی، / مستدرک الوسایل،باب نکاح،/ صحیفة الرضا، / مکارم الاخلاق، / میزان الحکمه، ج 10/

بخش حریم رضوی