حج نبوی و حج علوی

پرسش‌هاى مرد انصارى از پیامبر صلى الله علیه و آله در مورد حج

روزى مردى از انصار خدمت رسول خدا (صلى الله علیه و آله) رسیده و عرض كرد كه پرسش‌هایى از حضور مباركتان دارم. رسول الله صلى الله علیه و آله فرمود: اگر مى خواهى خودت بپرس وگرنه خودم بگویم كه چه پرسش‌هایى مورد نظر توست . مرد انصارى به وجد آمده و از این كرامت حضرت مسرور شد. به همین سبب عرض كرد: یا رسول الله ، خودتان فرموده و پاسخ نیز بدهید. پیامبر اكرم صلى الله علیه و آله فرمود: آمدى تا از ثواب حج ، طواف ، سعى بین صفا و مروه ، رمى جمره و تراشیدن سر و روز عرفه بپرسى ؟ مرد انصارى كه از شدت ذوق در پوست خود نمى گنجید عرض كرد: آرى ، به خدا قسم همین پرسش ها را داشتم .رسول الله صلى الله علیه و آله پاسخ فرمود: وقتى آماده سفر حج مى شوى تا مركبت از جا حركت نكرده ، خداوند بر تو ثواب منظور مى كند و تا رسیدن به اطراف مكه و قبل از پیاده شدن از مركب ، خداوند گناهانت را مى آمرزد. و پس از طواف بیت الله الحرام و همچنین سعى بین صفا و مروه چنان است كه تازه از مادر متولد شده باشى . اما در مورد ثواب رمى جمره بدان كه ذخیره قیامت بوده و به هر مو كه بتراشى نورى در جهان آخرت نصیبت خواهد شد و اما در مورد فضیلت روز عرفه ، آگاه باش ، عرفه روزى است كه خداوند به سبب آن به ملائكه مباهات مى كند و اگر عرفه را درك كنى و گناهانت به اندازه ریگ هاى بیابان و روزهاى عالم باشد خداوند از آن خواهد گذشت.(1)

از جمله دعاهاى آن حضرت در كنار بیت الله

نقل شده كه آن حضرت ، پس از طواف بیت الله ، نزد ركن یمانى ایستاده و سر خود را به سمت كعبه گرفته و عرضه داشت سپاس خدای را كه به تو شرافت و بزرگى عنایت فرمود و خداوند را حمد مى كنم كه مرا به رسالت برانگیخته و على بن ابى طالب را پیشوا (و جانشین من در بین )مردم قرار داد.خدایا بهترین بندگانت را به سوى او هدایت كرده و بندگان بد خویش را از وى دور گردان .(2)

همچنین نقل شده كه روزى پس از طواف دست به آسمان برداشته و عرضه داشت : خداوند این مكان شریف ، محل زیارت و ورود انبیاء قبل از من بوده و آنها از تو خواسته هایى داشتند و من در این مكان براى خود و اهل بیت و پیروانمان دعا مى‌كنم .(3)

امام على علیه السلام و حج بیت الله 

شركت آن حضرت در حج و نحوه دعا نمودن او در صفا

در سال اتفاق مى افتد كه آن حضرت به همراه جمعى از نزدیكان خویش در موسم حج شركت مى كرد.از جمله سالى كه عده زیادى از مهاجر و انصار در مراسم حج بودند، وى نیز به همراه دو فرزندش امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام و برادرزاده و دامادش عبدالله بن جعفر بن ابى طالب علیه السلام ، آمده و احرام بست .

منقول است كه هنگام صعود به صفا رو به قبله نموده و دستها را به سمت آسمان گرفته و عرضه داشت : خدایا، بر من ببخش آنچه گناه انجام داده ام ، پس اگر بدى و عداوت كردم ، بر من ببخشاى كه بسیار آمرزنده و مهربان هستى .خدایا با من آن گونه رفتار كن كه خود در خور آنى ، نه آن طورى كه من شایسته آن هستم .خدایا اگر عذابم كنى ، همانا تو بى نیاز از این عذابى و من به رحمت تو محتاجم .اى خدایى كه به جهت عدالتت پرهیزكار بوده و از ستمت در امان هستم ، به من رحم كن .(4)

كدام عمل بالاتر است ؟

رسیدگى به امور مسجدالحرام از سالیان دور و بین تیره هاى مختلف قبیله قریش مرسوم بود.هر كسى به فراخور حال خود قسمتى از كارهاى موسم حج را به عهده داشت .از زمان حضرت عبدالمطلب ، تقریبا اكثر كارهاى مربوط به حاجیان بر عهده فرزندان وى بود.یكى از این امور، سیراب كردن و رساندن آب به حاجیان بود كه به عهده عباس بن عبدالمطلب عموى پیامبر صلى الله علیه و آله و دیگرى تعمیر و مرمت خانه كعبه بود كه مربوط به طلحه بن شیبه مى شد.افرادى كه مسئولیت این كارها را داشتند بعضى از اوقات بیش از حد به كار خود مغرور شده و فوق عمل خویش ، فضیلتى را قبول نداشتند.

حق تعالى كه با مصلحت والاى خویش ، نیكی ها را درجه بندى نموده و بالاترین منزلت را به ایمان ، عمل صالح و جهاد فى سبیل الله داده است ، براى ستون بزرگ مؤمن به اسلام، فرزند كعبه، صالح و مجاهد حقیقى، عابد دلسوخته شبها و شیر بیشه شجاعت در ایام كار زار یعنى مولى الموحدین على بن ابى طالب علیه السلام ضمن نزول آیه اى ، فضیلت و برترى اعمال آن حضرت بر آب رساندن به حجاج و تعمیر بیت الله را بیان داشته و فرمود: آیا رتبه سقایت و آب دادن به حاجیان (یعنى مقام عباس )و تعمیر كردن مسجدالحرام (یعنى مقام شیبه )را با مقام آن كس كه به خدا و به روز قیامت ایمان آورده و در راه خداوند جهاد كرده (یعنى على علیه السلام )را یكسان مى شمرید؟ بدانید كه هرگز نزد خداوند یكسان نیست(5).

فلسفه حج از دیدگاه على علیه السلام

امیر بیان، مولى الموحدین علیه السلام در ضمن خطبه مفصلى مى فرماید: خداوند متعال حج بیت الله الحرام را بر شما واجب گردانید و آن را قبله مردم قرار داد. حج گزاران در آنجا مانند موجوداتى كه براى رفع عطش بر سر چاهى ازدحام مى كنند، در آنجا جمع مى شوند.اشتیاق ایشان به آن مكان مانند، شوق كبوتر به آشیانه خود است .خداوند این خانه را براى فروتنى مردم در مقابل عظمت و بزرگیش و براى تصدیق آنان به عزت و سلطنت خویش نشانه قرار داده و بندگانى را كه دعوت او را جهت حج شنیدند را برگزید.این بندگان فرمان حقتعالى را تصدیق كرده و در مكان هایى كه پیامبران پیشین وقوف كردند،توقف اختیار نمودند(یعنى به مناسكى مبادرات كردند كه انبیاء گذشته چنین مى نمودند) و به همین سبب خود را به ملائكه اعلى كه در ملكوت ، خدایتعالى را طواف مى كنند، شبیه كردند. ایشان سود بسیارى در بازرگانى بندگى و پرستش حقتعالى به وسیله سرمایه ایمانى به دست مى آورند و در این معنا از هم پیشى مى گیرند (تا زودتر)به محل آمرزش الهى نائل شوند.همانا خداوند بیت الله را علامت و نشانه اسلام و پناه پناهندگان قرار داد و حج آن جا را واجب و احترامش را لازم دانست.(6)

پی نوشت ها:

1.احتجاج طبرسى ج 1/106.

2-  الحمدالله الذى شرفك و عظمك و الحمدالله الذى بعثنى و جعل علیا اماما اللهم اهد له خیار خلقك و جنبه شرار خلقك كافى 4/410/ ح 19 نقل از حج الانبیاء والائمه ص 111.

3-  اللهم هذا مدخل قد دخله من كان قبلى من الانبیاء فسالوك و انا اسالك لى و لاهل بیتى و شیعتنا مناقب امیرالمؤمنین علیه السلام نقل از همان مدرك .

4-  اللهم اغفرلى كل ذنب اذنبته قط، فان عدت على بالمغفره فانك ان تفعل بى ما انت اهله ترحمنى و ان تعذبنى فانت غنى عن عذابى و انا محتاج الى رحمتك فیا من انا محتاج الى رحمته ارحمنى ، اللهم لاتفعل بى ما انا اهله فانك ان تفعل بى ما انا اهله تعذبنى و لم تظلمنى ، اصبحت اتقى عدلك و لااخاف جورك فیا من هو عدل لا یجور ارحمنى ، كافى 4؛ 432/، نقل از حج الانبیاء و الائمه ص 238. روشن است كه طلب بخشش معصومین به معناى رایج نسبت به سایر بندگان نیست و این مقوله بحث جداگانه اى مى طلبد.

5-  اجعلتم سقایه الحاج و عماره المسجد الحرام كمن آمن بالله و الیوم الاخر و جاهد فى سبیل الله لا یستوون عندالله . توبه / 19.نقل از المیزان /10 - ص 205، تفسیر كاشف 4/20، تفسیر المنار 10/216، كنزالدقائق 4/149 تفسیر قرطبى 4/91.

6- نهج البلاغه ، فیض الاسلام خطبه اول / 40.

 بخش عترت و سیره تبیان

منبع:

حج البیت در مكتب اهل بیت علیهم السلام؛ بهاءالدین قهرمانى نژاد شائق