بر ساحل نهج البلاغه 3

سید بزرگوار در كنار كارهاى بس سنگین نقابت و دیوان مظالم و...همواره به فكر تحصیل طلاب بود.از این رو در پى طرحى نو به منظور بالا بردن سطح معلومات شاگردان افتاد كه نتیجه اندیشه اش ایجاد دانشگاه شبانه روزى شد كه تا آن زمان سابقه نداشت . او با اینكه از تمكن مالى كم بهره بود مع الوصف نداشت .

وقتى دید گروهى از طالبان علم و شاگردانش پیوسته در ملازمت او هستند خانه اى تهیه كرد و آن را به صورت مدرسه جهت شاگردان خود درآورد و نامش را (( دارالعلم )) نهاد و تمامى نیازمندیهاى طلاب را براى آنها فراهم كرد سید رضى براى دارالعلم كتابخانه و خزانه اى با كلیه وسایل و لوازم فراهم كرد.

باید دانست كه تاءسیس دارالعلم سید رضى ده ها سال پیش از تاءسیس ‍ مدرسه نظامیه بغداد و با وجود هنگفت دولتى از سوى خواجه نظام الملك طوسى (سال 457 ق .) صورت گرفته است .او تقریبا حدود هشتاد سال بعد از سید رضى به این كار اقدام ورزیده است .

جلوه هاى تربیتى

سید رضى مردى خود ساخته و پیراسته بود و شخصیت و عظمت افراد را در ارزشهاى والاى انسانى و معنویات مى دید. از این رو در تمام عمرش ‍ همواره میانه روى را پیشه خود ساخت .

چرا كه با روح قناعت در غناى حقیقى به سر مى برد.وى هیچ گاه دست طمع به سوى دیگران دراز نكرد. به همین سبب ،علو همت و مناعت طبع شریف رضى ، زبانزد عام و خاص ‍ گشته بود.در مورد خصوصیات اخلاقى سید رضى قضایاى زیادى نقل شده است كه به یكى از آنها اكتفا مى كنیم :

از ابى محمد مهلبى ، وزیر بهاءالدوله نقل كرده اند كه مى گفت :

روزى به من خبر رسید خداوند به سید رضى پسرى عنایت كرده است . فرصت را غنیمت شمردم و خواستم به بهانه این مولود صله اى به سید رضى بدهم . به غلامان دستور دادم طبقى حاضر كردند و دوهزار دینار بر طبق گذاشتم و به رسم چشم روشنى و هدیه برایش فرستادم .

سید قبول نكرده و پیغام داده بود كه : لابد وزیر مى دانند و اگر مطلع نیستند، بدانند كه من از كسى صله قبول نمى كنم .

به امید اینكه اصرارم ثمر بخشد دوباره طبق پر سیم و زر را فرستادم گفتم : این هدیه ناچیز را قبول بفرمایید و به قابله ها بدهید.

او آنها را دوباره پس فرستاد و جواب داد:قابله ها غریبه نیستند و رسم ما بر این نیست كه بیگانگان به خانه ما رفت و آمد داشته باشند. آنها از بستگان خودمان مى باشند و چیزى هم نمى پذیرند.

براى بار سوم طبق را فرستادم و گفتم :حال كه خود قبول نمى كنید بین طلبه هایى كه پیش شما درس مى خوانند تقسیم كنید.چون طبق را آوردند استاد در حضور طبله ها فرمود:طلبه ها خودشان حاضرند!بعد رو كرد به شاگردان و گفت :هر كس به این پولها محتاج است بردارد.

در این هنگام یكى از آنان برخاست دینارى (طلا)برداشت و قسمتى از آن را قیچى كرد و بقیه را سر جایش گذاشت .دیگر طلبه ها هم چیزى را برنداشتند.

شریف رضى از آن طلبه پرسیده : براى چه این مقدار برداشتى ؟!

وى گفت : شب گذشته هنگام مطالعه روغن چراغ تمام شد، خادم نبود كه از انبار مدرسه روغن بدهد،از فلان بقال مقدارى روغن چراغ نسیه كرده ام . حالا این قطعه طلا را برداشتم تا قرض خود را اداء كنم !

سید رضى تا این سخن بشنید دستور داد عدد طلاب كلید ساختند تا هر كس چیزى لازم داشت كلید انبار را همراه داشته باشد.

قطره اى از دریاى بیكران

سید رضى در دوران جوانى به تفسیر و توضیح آیات الهى روى آورد. عشق و علاقه وى به قرآن از همان اوایل كودكى آغاز شده بود.چنانكه بعد از یادگیرى ، انس دایم و رابطه همیشگى با قرآن برقرار كرد.او همواره با زمزمه كلام الهى آینه دل را جلا مى بخشید.

بعد از گذراندن علوم مختلف قرآنى علاوه بر شیرینى قرائت دوران كودكى ، خود را با دنیایى از زیباییهاى روح بخش همراه مى یافت كه وسعتش بى انتها و غایتش بى منتها بود.

سید رضى محو در جمال تابناك آیات الهى دست به قلم برد تا قطره اى از دریاى بیكران تعالیمش را بر صفحه روزگار جارى سازد.ثمره این تلاش با اخلاص ‍ سه گنجینه گران سنگى است كه براى نسلهاى آینده به یادگار گذاشت :

1 - تلخیص البیان عن مجازات القرآن

2 - حقایق التاءویل فى متشابه التنزیل

3 - معانى القرآن

دیگر تألیفات سید رضى عبارتند از:

خصایص الائمه ، نهج البلاغه ، الزیادات فى شعر ابى تمام ، تعلیق خلاف الفقهاء، كتاب مجازات آثار النبویه ، تعلیقه بر ایضاح ابى على ، الجید الحجاج ، مختار شعر ابى اسحق الصابى ، كتاب ((ما دار بینه و بین ابى اسحق من الرسائل )) و دیوان اشعار.

منبع: گلشن ابرار جلد اول

تهیه و تنظیم: محمد حسین امین گروه حوزه علمیه تبیان