نوع چهارم دیابت یا دیابت ثانویه

منظور از دیابت ثانویه دیابتی است که به دلیل یک بیماری دیگر در بدن ایجاد شود. به عبارت دیگر، به علت یک بیماری دیگر، قند خون بالا می رود.

دیابت یک نوع بیماری است که راه استفاده بدن از غذاها را دچار اختلال می سازد و باعث بالا رفتن بیش از حد قند خون می شود. معمولاً در طول عمل هضم، قندها، نشاسته ها و دیگر مواد غذایی به گلوکز تبدیل می شوند و توسط هومورن انسولین به انرژی تبدیل می شوند (انسولین در سلول های پانکراس یا لوزالمعده که در پشت معده قرار دارد درست می شود).

فرآیند تبدیل غذا به انرژی برای انجام فعالیت هایی از قبیل فکرکردن، دویدن، پریدن و سایر فعالیت های بدن حیاتی می باشد.

دیابت چهارنوع دارد؛ نوع یک، نوع دو، نوع بارداری و نوع چهارم که اسمش دیابت ثانویه است.

دیابت نوع اول (وابسته به انسولین)

این نوع دیابت در هر سنی می تواند رخ دهد. در این نوع دیابت، انسولین توسط پانکراس (لوزالمعده) ساخته نمی شود و یا بسیار اندک می باشد و چون وجود هورمون انسولین ضروری است، پس بنابراین باید هر روز تزریق شود.

دیابت نوع دوم (غیر وابسته به انسولین)

این نوع دیابت اغلب در بزرگسالان رخ می دهد که سلول های پانکراس انسولین تولید می کند، اما به دلایلی قابل استفاده نیست و درست به کار نمی رود.

دیابت بارداری (حاملگی)

در این نوع دیابت، افزایش قند خون برای اولین بار در دوران حاملگی رخ  می دهد و معمولاً پس از تولد نوزاد از بین می رود. در 50 درصد موارد ممکن است دیابت در این زنان ادامه پیدا کند که از نوع غیر وابسته به انسولین می باشد.

دیابت ثانویه یا دیابت نوع چهارم

منظور از دیابت ثانویه دیابتی است که به دلیل یک بیماری دیگر در بدن ایجاد شود. به عبارت دیگر، به علت یک بیماری دیگر، قند خون بالا می رود. 7 بیماری باعث ایجاد این نوع دیابت می شود که در قمست زیر آمده‌اند.

بیماری های موثر در ایجاد دیابت ثانویه

1- بیماری های لوزالمعده

بیماری هایی که باعث دیابت ثانویه می شوند، در درجه اول بیماری های خود لوزالمعده هستند، مانند اعمال جراحی که روی لوزالمعده انجام می شود. عمل جراحی به علت تومورها، عفونت های لوزالمعده، التهاب لوزالمعده، کیست لوزالمعده و ضربه هایی که در جریان تصادف به لوزالمعده وارد می شود، انجام می گیرد.

اعمال جراحی که در آن ها لوزالمعده کاملا برداشته نمی شود، ممکن است همراه با دیابت نباشد.

2- سیستیک فیبروز

سیستیک فیبروز، یک بیماری ژنتیکی است که با درگیری ریه یا لوزالمعده همراه است. البته بیشتر، بخش ترشح آنزیم های لوزالمعده را که در هضم و جذب چربی ها دخالت دارند، درگیر می کند.

3- هموکروماتوزیس

هموکروماتوزیس نیز یک بیماری ژنتیکی است و 50 درصد مبتلایانش به دیابت مبتلا می شوند. در بیماری هموکروماتوزیس اولیه، به علت افزایش جذب آهن از دستگاه گوارش، رسوب آهن در قسمت های مختلف بدن اتفاق می افتد که می تواند باعث آسیب کبد شود. آهن در قسمت های دیگر بدن مانند غده هیپوفیز و لوزالمعده هم رسوب می کند و باعث بروز بعضی اختلالات هورمونی و از جمله دیابت می شود. این بیماران به علت رسوب آهن در پوست، به صورت برنزه تیره می شوند. یک نوع هموکروماتوزیس ثانویه هم داریم که بیشتر در بیماران تالاسمی ماژور اتفاق می افتد.

4- سرطان لوزالمعده

سرطان لوزالمعده ممکن است به طور نادری با دیابت ثانویه همراه باشد. اگر سرطان قسمتی از لوزالمعده را درگیر کند، ممکن است باعث بروز دیابت شود که معمولا در این بیماران کاهش وزن شدید و بدحالی عمومی و دردهای شدید شکمی ایجاد می شود. اگر چه ممکن است در بعضی از بیماران فقط به صورت دیابت خودش را در مرحله اول نشان دهد و به این دلیل به پزشک مراجعه کنند.

5- اختلالات هورمونی

موارد دیگری که باعث بروز دیابت ثانویه می شوند اختلال های هورمونی هستند مانند بیماری نشانگان کوشینگ که در این بیماری ترشح هورمون ها از غدد فوق کلیوی افزایش می یابد که به علت ایجاد مقاومت به انسولین در بدن، قند خون بالا می رود.

6- آکرومگالی

بیماری دیگر بیماری آکرومگالی است که به علت تومورهای ساده غده هیپوفیز ایجاد می شود. در این بیماری، هورمون رشد بیش از حد طبیعی در بدن ترشح می شود. هورمون رشد با عمل انسولین در بدن مقابله می کند و باعث افزایش قندخون می شود.

7- هپاتیت C

بعضی از ویروس ها هم ممکن است که به علت تخریب سلول های سازنده انسولین یا ایجاد یک واکنش خودایمنی در بدن باعث بروز دیابت ثانویه شود که مهم ترین آن ها ویروس هپاتیت C است.

داروهای موثر در ایجاد دیابت ثانویه

1- از عوامل دیگری که در بروز دیابت ثانویه نقش دارند داروها هستند و در راس آن ها نیز داروهای کورتونی قرار دارند. این داروها در عده ای از بیماران باعث افزایش قندخون می شوند، به خصوص کسانی که زمینه خانوادگی ابتلا به دیابت را داشته باشند یا کسانی که چاق هستند.

2- بعضی از داروهای ضدسایکوز که در بیماری های روان پزشکی استفاده می شود هم می توانند باعث دیابت ثانویه شوند.

3- یک دارو که در درمان افزایش چربی خون استفاده می شود اسید نیکوتین است که این هم ممکن است باعث افزایش قندخون در بعضی بیماران شود.

فرآوری: معصومه آیت اللهی

بخش سلامت تبیان

هفته نامه سلامت - دکتر سیدمحسن خوش نیت، متخصص غدد و متابولیسم

سایت صدا و سیمای مرکز خلیج فارس

مطالب مرتبط:

مطالب کامل و متنوع درباره بیماری دیابت