تبیان، دستیار زندگی
هر گونه غنیمتی به شما رسد، خمس آن برای خدا است و برای پیامبر و برای ذی القربی و یتیمان و مسکینان و واماندگان در راه است، اگر شما به خدا و آن چه بر بنده ی خود در روز جدایی از باطل، روز درگیری دو گروه(با ایمان و بی ایمان یعنی روز جنگ بدر) نازل کردیم، ایمان
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

بدترین و نجس ترین مال


نتیجه ی خمس ندادن اموال این است که: تمام اموال حتّی چهار پنجم بقیه هم که متعلّق به تو است، حرام می شود. پول غسلت حرام، مکان نمازت غصبی و در نتیجه در حالت جنب و غصبی بودن مکان، نماز هم باطل است


خمس
ـ امام علی(علیه السّلام):

بدترین اموال، آن اموالی است که حقّ خدای سبحان از آن پرداخته نشود.(1)

ـ قرآن کریم هم می فرماید:

 «وَ اعَلَمُوآ اَنَّما غَنِمتُم مِن شیءٍ فَأَنَّ لِلّهِ خُمُسَهُ و لِلرَّسوُلِ وَ لِذِی القُربی وَ الیتامی وَ المَسَکینِ وَ ابنِ السَّبیلِ إِن کُنتُم ءَامَنتُم بِاللهِ وَ مآ اَنزلنَا عَلی عَبدِنا یومَ الفُرقَانِ یومَ التَقَی الجَمعَانِ وَ اللهُ عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ»  ؛ بدانید هر گونه غنیمتی به شما رسد، خمس آن برای خدا است و برای پیامبر و برای ذی القربی و یتیمان و مسکینان و واماندگان در راه است، اگر شما به خدا و آن چه بر بنده ی خود در روز جدایی از باطل، روز درگیری دو گروه(با ایمان و بی ایمان یعنی روز جنگ بدر) نازل کردیم، ایمان آورده اید و خداوند بر هر چیزی قادر است.(2)

منظور از سهم خداوند در این آیه و روایت، بیشتر روی اصل مسئله ی خمس و تأکید و تثبیت ولایت و حاکمیت پیامبر و رهبر حکومت اسلامی است و الاّ سهم خداوند در اختیار پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) قرار دارد و در مصارفی که پیامبر یا امام صلاح می داند، صرف می گردد و خداوند نیاز به سهمی ندارد.

غنیمت، به دو دلیل تنها شامل غنایم جنگی نمی شود، بلکه هر گونه درآمد را شامل می شود.

غنم، یعنی دسترسی یافتن به چیزی بدون مشقّت یا همان معنای فیئ است، فیئ در لغت یعنی چیزهایی که بدون زحمت به انسان می رسد.(3)

علمای شیعه معتقدند که خمس در هر گونه فایده ای که برای انسان فراهم می گردد واجب است؛ اعمّ از این که از طریق کسب و تجارت باشد یا گنج و معدن یا غوّاصی از دریا...و می توان از آیه ی مذکور بر این مدّعی استدلال کرد؛ زیرا عرف لغت به تمام این ها غنیمت می گویند

ـ تعبیرات امیرالمؤمنین(علیه السّلام) در نهج البلاغه در خطبه های 76،120 و در نامه های 41،45،53 خود گواهی بر این ادعّا است که غنیمت فقط به معنای غنایم جنگی نیست، یعنی غنیمت در معانی زیر هم به کار رفته است:

1- قدر دانستن

اِغتَنم المُهَل

فرصت ها و مهلت ها را غنیمت بشمارید.(4)

2- بهره بردن

مَنْ آخَذَ بِها لَحِقَ وَ غَنِمَ ؛ کسی که به آئین خدا عمل کند، به سر منزل مقصود می رسد و بهره می برد.(5)

و اغتنم من استقرضک فی حال غناک

هر کس در حال بی نیازیت از تو قرضی بخواهد، غنیمت بشمار.(6)

3- مجموعه ی درآمدها

فو الله ما کنزت من دنیاکم تبراً و لا ادخرت من غنائمها وفرا

به خدا سوگند از دنیای شما طلایی نیندوختم و از غنایم و درآمدهای آن اندوخته ای فراهم نکردم.(7)

و لا تکونن علیهم سبعاً ضاریا تغنتم اکلهم

نهج البلاغه

ای مالک! در برابر مردم مصر همچون حیوان درنده ای مباش که خوردن آن ها را غنیمت و درآمدی برای خود فرض کنی.(8)

ـ در تفسیر مجمع البیان آمده است:

علمای شیعه معتقدند که خمس در هر گونه فایده ای که برای انسان فراهم می گردد واجب است؛ اعمّ از این که از طریق کسب و تجارت باشد یا گنج و معدن یا غوّاصی از دریا...و می توان از آیه ی مذکور بر این مدّعی استدلال کرد؛ زیرا عرف لغت به تمام این ها غنیمت می گویند.

بعضی از مغرضان در کمال شگفتی برای سم پاشی در افکار عمومی به تحریف رسوایی از عبارت مرحوم طبرسی(ره) در مجمع البیان دست زده و فقط به قسمت اوّل فرمایش ایشان اشاره کرده و به قسمت دوم آن که معنای لغوی است، هیچ اشاره ای نکردند. غافل از این که مجمع البیان تنها در دست ایشان نیست و دیگران هم می توانند به این کتاب ارزشمند دستیابی پیدا کنند!!

خداوند صدقه را بر رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم)حرام کرد و در عوض آن چه حرام کرده، سهمی از خمس را قرار داد و همچنین در میان همه ی مسلمین صدقه را تنها بر اهل بیت پیامبرش(صلّی الله علیه و آله و سلّم)حرام کرده و در عوض آن چه که حرام کرده سهمی برای رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم)و ایشان معین کرده است

نتیجه گیری

پس آیه ی غنیمت معنای وسیعی دارد و هر گونه درآمد و سود و منفعت را شامل می شود؛ زیرا معنای لغوی این لفظ عمومیت دارد و دلیل روشنی بر تخصیص آن در دست نیست.(9)

ـ ابو حمزه ی ثمالی آیه ی خمس را بر امام باقر(علیه السّلام) تلاوت کرد، آن حضرت فرمود:

آن چه از خدا است، متعلّق به پیامبر او است و آن چه متعلّق به پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) او است به ما تعلّق دارد.(10)

ـ مرحوم علاّمه طباطبایی(ره) در تفسیر المیزان ذیل آیه ی مذکور(در مبحث روایی) احادیث و روایاتی مهم را نقل می فرماید که به بعضی از آن ها اشاره می کنیم.

ـ در تهذیب به سند خود از علی بن مهزیار روایت کرده که گفت:

علی بن راشد برایم گفت: که خدمت امام(علیه السّلام) عرض کردم شما مرا امر فرمودی که به امرت قیام نموده و حقّت را بگیرم و من این معنا را نزد ارادتمندانت اعلام کردم، بعضی از آن ها به من گفتند که: حقّ امام چیست؟

و من نمی دانستم چه بگویم. حضرت فرمود: خمس بر ایشان واجب است.

پرسیدم: در چه چیز؟ فرمود: در متاع و باغ هایشان.

پرسیدم: آیا تاجر و صنعتگر هم باید خمس بدهد؟

فرمود: البتّه وقتی که مخارج خود را تحصیل کردند و توانستند خمس بدهند باید بدهند. (11)

برخورد ابوبکر و عمر در پرداخت خمس

نهج البلاغه

ـ عبدالرّحمن از امیرالمؤمنین (علیه السّلام) پرسید:

رفتار عمر و ابوبکر در سهم شما از خمس چگونه بوده است؟

آن حضرت فرمود: ابوبکر در زمان حکومتش خمسی در بیت المال نداشت؛ امّا عمر همواره از هر خمسی سهم ذی القربی را به من می داد، حتّی خمس شوش و جندی شاپور را که آوردند، من نزد او بودم.

به من گفت: این سهم اهل بیت است از خمس، ولی بعضی از مسلمانان احتیاج شدیدی دارند و گرفتاراند، من گفتم: بله!

عبّاس بن عبدالمطلّب از جا جست و گفت: سهم ما را نباید به دیگری بدهی.

من گفتم: آیا ما از هر کسی به مسلمانان مهربان تر نیستیم؟!

پس عمر خمس را گرفت و به خدا سوگند که ما در عهد وی بعد از این جریان دیگر هیچ خمسی نگرفتیم و در عهد عثمان نیز به هیچ خمسی دست نیافتیم.

آن گاه حضرت این جملات را فرمود:

خداوند صدقه را بر رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم)حرام کرد و در عوض آن چه حرام کرده، سهمی از خمس را قرار داد و همچنین در میان همه ی مسلمین صدقه را تنها بر اهل بیت پیامبرش(صلّی الله علیه و آله و سلّم)حرام کرده و در عوض آن چه که حرام کرده سهمی برای رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم)و ایشان معین کرده است.(12)

نتیجه ی خمس ندادن اموال این است که: تمام اموال حتّی چهار پنجم بقیه هم که متعلّق به تو است، حرام می شود. پول غسلت حرام، مکان نمازت غصبی و در نتیجه در حالت جنب و غصبی بودن مکان، نماز هم باطل است

آیا خمس قابل بخشش است؟

ـ گروهی از مردم خراسان خدمت امام هشتم(علیه السّلام) رسیدند و از او خواستند که خمس را بر آنان حلال کند(معاف فرمایند). حضرت فرمود:

لا نَجعَل لا نَجعَلُ لا نَجعَلُ لاَحدٍ مِنْکُمْ فی حِلٍّ

حلال نمی کنیم، حلال نمی کنیم، حلال نمی کنیم و باز تأکید کردند که برای هیچ کدام از شما حلال نمی کنیم.(13)

ـ امام صادق(علیه السّلام):

سخت ترین حال مرد در روز قیامت زمانی است که صاحب خمس به پاخاسته و بگوید: پروردگارا! خمس من(یعنی حقوق خود از خمس را مطالبه نماید).

 (14)

ـ امام باقر(علیه السّلام):

لا یحِلُّ لاَحَدٍ اَنْ یشْتَری مِنَ الخُمْسِ شَیئاً حَتّی یصِلَ اِلَینا حَقُّنا

برای هیچ کس روا نیست چیزی از خمس را خریداری کند تا حقّ ما به ما برسد.(15)

نتیجه ی خمس ندادن اموال این است که:

تمام اموال حتّی چهار پنجم بقیه هم که متعلّق به تو است، حرام می شود. پول غسلت حرام، مکان نمازت غصبی و در نتیجه در حالت جنب و غصبی بودن مکان، نماز هم باطل است.

پس یک لحظه هم برای حساب و کتاب و پرداخت خمس تأکید می کنم، حتّی یک لحظه هم به تأخیر مینداز تا چه برسد به امروز و فردا واگذار کنی و هر چه سریع تر نزد یک عالم دینی که از مراجع هم نمایندگی دارد برو و حساب مالت را انجام و قبض آن مرجع مورد نظر را دریافت نما. امید است که شیطان به حیله های مختلف جلویت را نگیرد! ان شاء الله!

پی نوشت ها :

1 - غررالحکم، ص 5710، میزان الحکمه، ج 12، ص 5753

2 - سوره انفال، آیه 41

3 - تفسیر نمونه، ذیل آیه مذکور

4 - نهج البلاغه، خطبه 76

5 - همان مدرک، خطبه 120

6 - همان مدرک، نامه 41

7 - همان مدرک، نامه 45

8 - همان مدرک، نامه 53

9 - تفسیر نمونه، ج 7، ص 180

10 - میزان الحکمه، ج 4، ص 1555

11 - ترجمه تفسیرالمیزان، ج 9، ص 136، به نقل از تهذیب الاحکام، ج4، ص 123

12 - همان مدرک، به نقل از الدّر المنثور، ج 3، ص 186

13 - وسائل الشیعه، ج 6، ص 376

14 - سفینه البحار، ج 1، ص 428

15 - وسائل الشیعه، ج 6، ص 339

بخش نهج البلاغه تبیان


منبع: پایگاه اطلاع رسانی حجة الاسلام حاتم پوری

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.