معرفی مدرسه های تاریخی استان یزد (2)

مدرسه بدر

بنای تاریخی مدرسه بدر (آموزشگاه استثنایی پیام) در محله "ابوالمعالی" شهر یزد قرار دارد. این مدرسه در سال 1279 شمسی به صورت واحد مسکونی احداث شد و در سال 1299 شمسی به مدرسه تغییر کاربری داد و از نوع خانه های قاجاری یزد است.

این بنا حیاط نسبتاً وسیع در مرکز و فضاهایی شامل اتاق و راهرو با ارتفاع شصت سانتی متر از کف دارد. در بدنه های شمالی و جنوبی، دو دودری با درهای چوبی وجود دارد که اتاق های نسبتاً بزرگی را در میان گرفته اند. حد فاصل دو دری ها و اتاق مرکزی، راهروهایی قرار دارد. اتاق بزرگ بدنه شمالی، دارای در چوبی خورشیدی و اتاق بزرگ بدنه جنوبی در چوبی بدون هلال دارد. در ضلع شمالی و جنوبی ساختمان نیز زیرزمین تعبیه شده است. نماسازی بنا تا ارتفاع یک متری از ازاره، هره آجری و مابقی سیم گل بادم گیری گچ است. ورودی مدرسه راهرویی کم عرض، طولانی و مسقف است و پوششی از نوع طاق و تویزه دارد.

دبستان مهر نرسی آباد

دبستان مهر در کوی نرسی آباد ( نصرآباد) شهر یزد قرار دارد. بر اساس سنگ نوشته نصب شده بر دیوار ایوان مدرسه، تاریخ بنای آن سال 1313 هجری شمسی است.

دبستان مهر دارای نقشه ای مربع شکل با یک تالار مرکزی است که ورودی کلاس ها به آن باز می شود. در ضلع شمالی و جنوبی بنا، دو ایوان به قرینه هم ساخته شده است. ورودی اصلی تالار و زیرزمین از ایوان ضلع جنوبی است. زیرزمین مدرسه در قسمت زیرین تالار اصلی قرار دارد و در حال حاضر به عنوان نماز خانه از آن استفاده می شود. نمای ایوان جنوبی از آجر است. دو ستون آجری، ایوان جنوبی را به سه دهانه با قوس های آجری هلالی تقسیم می کند. معماری این ساختمان شبیه به معماری ساختمان های مربوط به زرتشتیان یزد است.

مدرسه ایرانشهر

این مدرسه در برزن گودال مصلی شهر یزد قرار دارد. ساختمان سازی این مدرسه در سال 1315 هجری شمسی آغاز و در سال 1317 شمسی پایان یافت. طرح این دبیرستان از "آندره گدار" معمار فرانسوی است. این مدرسه، اولین مدرسه دولتی در شهر یزد است و علاوه بر آن به عنوان مرکز تجمع فرهنگی نیز محسوب می شود. قوس های تخم مرغی- مشخصه معماری عصر ساسانی- و قوس های خیزدار- مربوط به عصر صفوی- در این بنا استفاده شده است. در جان پناه رواق ها، از کاشی های رنگی لعاب دار استفاده شده است. یکی از فضاهای با ارزش این ساختمان، تالار اجتماعات آن است.

مدرسه رستمی مریم آباد

مدرسه رستمی مریم آباد در مرکز محله "مریم آباد" شهر یزد قرار دارد. طبق نظر انجمن زرتشتیان "مریم آباد" و "رحمت آباد"، بانی این مدرسه "تهمینه رستم" است و بنای آن در سال 1315 هجری شمسی ساخته شد.

این مدرسه دارای یک تالار اصلی مرکزی با پوشش ضربی ساده است و کلاس های مدرسه در طرفین این تالار به قرینه قرار گرفته اند. در ضلع جنوب شرقی، ورودی اصلی مدرسه، ورودی تالار و نیز یک ایوان کوچک با پوشش ضربی که در طرفین آن دو اتاق کوچک به قرینه ساخته شده، قرار دارد. دو ستون آجری، پیشانی ایوان را به سه دهانه مساوی تقسیم می کند و دو حیاط یکی کم وسعت در ضلع جنوبی و دیگری نسبتاً وسیع در ضلع شمالی قرار دارد. دو فضای کم عرض در ضلع شمالی و غربی ساختمان، دو حیاط مدرسه را به هم مرتبط می سازد. پنجره های نورگیر به حیاط ها و دو فضای کم عرض باز می شود. نمای جنوبی مدرسه آجری است. کتیبه پیشانی نما که احتمالاً سال تاسیس بنا و غیره را در خود جای داده بود، اکنون وجود ندارد. دو قاب آجری قرینه در طرفین نمای جنوبی به چشم می خورد که داخل آن با آجر تخت گل و بوته دار، نماسازی شده است.

سایر بناهای تاریخی

مریضخانه مرسلین انگلیس: عمارت مشهور به مریضخانه مرسلین انگلیس در محله "گازرگاه" شهر یزد قرار دارد.

براساس کتاب یادگارهای یزد، کشیشان مقیم یزد در سال 1899 میلادی این مریضخانه را ساختند و تاریخ تاسیس آن روی سنگ مرمر سر در آن درج شده است. پس از برچیده شدن کار آن ها، تا مدت زمانی از این مکان به عنوان مدرسه استفاده می شد. این بنا، عمارتی از خشت و گل با حیاط مرکزی است.

ساختمان مرکز فرهنگی دانشگاه یزد (استانداری سابق): این ساختمان در ابتدای خیابان فرمانداری، نزدیک "برج ساعت" مسجد جامع کبیر شهر یزد قرار دارد و مربوط به دوره قاجار است.

این ساختمان دارای حیاطی نسبتاً وسیع و بناهایی در پیرامون آن است. مصالح به کار رفته دربنا خشت و گل، با کاربرد آجر در قسمت هایی از بنا است. بخش اصلی آن در ضلع جنوبی حیاط قرار دارد. هشتی بنا دارای کلاه فرنگی، بادگیر، حوضی در میان، اتاق هایی در اطراف (با اختلاف حدود سه پله از سطح زمین)، نیم طبقه و درهای چوبی هلالی با شیشه های رنگی است. سقف آن نیز دارای اندود سیم گل و کاربندی گچی است.

نماسازی بیرونی مشرف به حیاط، ترکیبی از آجر فرش و سیم گل است و به صورت طاق نماهایی، ورودی اتاق ها را در خود جای داده است.

منبع : کتاب میراث فرهنگی استان یزد

تهیه و تنظیم: زهره پری نوش

لینک: