تبیان، دستیار زندگی
یكی از جنبه های تكنولوژی كشاورزی مدرن كه عمده توجه متخصصان محیط زیست و سایر كارشناسان را به خود جلب نموده است آفت كشها می باشد. پیش از این توجهات عمدتا بر مصرف هیدرو كربنهای كلر دار DDT و تاثیرات مرگبار آنها از طریق زنجیر غذایی بر موجودات زنده به...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

اثرات آفت کش ها


یكی از جنبه های تكنولوژی كشاورزی مدرن كه عمده توجه متخصصان محیط زیست و سایر كارشناسان را به خود جلب نموده است آفت كشها می باشد. پیش از این  توجهات عمدتا بر مصرف هیدرو كربنهای كلر دار DDT   و تاثیرات مرگبار آنها از طریق زنجیر غذایی بر موجودات زنده به ویژه پرندگان متمركز بود. اگر چه پس از مشخص شدن اثر زیانبار این تركیبات عده ای از تركیبات خطرناك ممنوع شدند ، با این حال برخی از آنها تا همین اواخر به كار برده می شدند ، و بسیاری از آنهای كه در كشورهای پیشرفته ممنوع شده بودند، اما در كشورهای در حال توسعه، همچنین به كاربرده می شدند.

اثرات آفت کش ها

گرچه مطالب بسیاری درباره معظلات ناشی از كاربرد آفت كش ها نوشته شده است، با این حال ذكر اجمالی برخی از مشكلات عمده ، ارزشمند خواهد بود:

**  آفت كشها اغلب تركیبات شیمیایی هستند كه برای محیط طبیعی نامطلوب هستند.از این رو سبب از هم گسیختگی ساختار اكوسیستم در سطوح مختلف از خاك و موجودات میكروبی آن تا حیوانات عالیتر می گردند.از هم گسیختگی اكوسیستم ،ممكن است مستقیما ناشی از سمیت این تركیبات باشد;اما این قبیل اثرات معمولا خیلی خطرناكتر می باشند و می توانند باعث از همگسیختگی زنجیره های غذایی ،‌تضعیف سیستمهای ایمنی یا اغتشاش در پیامهای شیمیایی كه اكثر میكرو ارگانیسم با یكدیگر مبادله میكنند ، شود. ایجاد تغییرات در نحوه عملی و رغتار موجودات ، می تواند در حد اثرات سمی ، حائز اهمیت باشند.به عنوان مثال ، علف كشهایی كه حاوی جز فعال فسفونیل ساركوسین هستند ، سبب اغتشاش در رفتار كك آبی(water flea) می شوند. كك آبی برای پیدا كردن غذای خود متكی به تركیب شیمیایی ساركوسین است كه در جریان تجزیه مواد آلی تولید می شود، فسفونیل ساركوسین كه یك ماده شیمیایی مشابه است ، باعث سردرگمی كك آبی می شود و منجر به عدم واكنش آن به ساركوسین می گردد. از این رو مانع از آن می شود كه این موجود بتواند منابع غذایی بالقوه را تشخیص دهد. این مسئله نهایتا به از هم گسیختگی زنجیره غذایی می انجامد.

اثرات آفت کش ها

** یكی از علل روند رو به تزاید انواع حساسیتها و سایر بیماریها ، تجمع بقایای آفت كشها در مواد غذایی مورد استفاده انسان می باشد. در حال حاضر ، این گونه معظلات بسیار مورد توجه می باشند.

** برخی از آفت كشها منجر به بروز سرطانهایی نظیر سرطان خون در كودكان و ناهنجاریهای مادر زادی می شوند ،و تنها تولید و كاربرد معدودی از این آفت كشها ، ممنوع شده است.كاربرد برخی از آفت كش ها نظیر T-2,4,5 در تعدادی از كشورهای اروپایی ، ممنوع اعلام شده است.

** بسیاری از آفت كشها برای انسان مستقیما سمی می باشند ، و ممكن است از طریق كار كردن با آنها و یا در نتیجه مصرف مواد غذایی آلوده ،‌سبب مسمومیت شوند. بر اساس برآورد كمیته اقتصادی –اجتماعی سازمان ملل در آسیا و اقیانوسیه در سال 1983 ، سالانه دو میلیون نفر در این دو قاره در نتیجه كاربرد آفت كشها مسموم می شوند، كه از این میان 40000 نفر تلف می شوند.

** سنتز آفت كشها، باعث رها سازی آلاینده ها در محیط می شود: دولت ها از طریق وضع قوانین و استانداردهای محیطی دقیقتر ، در برخی موارد از طریق ممنوع كردن آفت كشهای موجود ، بویژه در كشورهای در حال توسعه تدریجا فعالیت در زمینه كاهش مشكلات و مسائل ناشی از آفت كشها را آغاز نموده اند.

برخی آفت كشها با از بین بردن میكرو ارگانیسمهایی كه كنترل آفات خاكزی و عوامل بیماری زا را به عهده دارند ، سبب از هم گسیختگی اكوسیستم خاك می شوند

به عنوان مثال ، دولت اندونزی اخیرا 57 آفت كش مختلف را پس از معرفی به بازار به دلیل امكان مشكل زایی بیشتر در مقایسه با تاثیر آنها در كنترل آفت زنجیره قهوه ای برنج (brown plant hopper) ممنوع نمود. مشخص شده است كه عنكبوت گرگی و شكارچیان طبیعی دیگر ، در كنترل این آفت موثر تر می باشند اما آنها نیز در اثر آفت كشها از بین می روند. در حال حاضر، بر مدیریت تلفیقی آفات (كنترل آفات با استفتده از روشهای مختلف شیمیایی ، بیلوژیكی، زراعی، ‌فیزیكی، و غیره به طور توام) ،‌بیشتر تاكید می شود.

اثرات آفت کش ها

كمسیون اروپا ، دولت انگلستان را موظف به تعیین حداكثر سطح مجاز بقایای آفت كشها ( البته تنها در برخی مواد غذایی) و ممنوع كردن آفت كشهایی نظیر آلدرین (Aldrin)  و دیلدرین(Dieldrin)  كه سالها پیش از این بایستی ممنوع می شدند، كرده است. این گونه محدودیتها ، مشكلات عدیده ای را در راه تولید سموم و تركیبات شیمیایی جدید برای تولید كنندگان این تركیبات بوجود آورده است.

آفت كشها و ظهور مشكلات جدید برای زارعین

یك جنبه مهم از مسائل ناشی از كاربرد آفت كشها ، از بین رفتن شكارچیان طبیعی می باشد كه حقیقتا مشكلات مضاعفی را برای زارعین ، به دنبال دارند. در حال حاضر ، مساله افزایش مقاومت در برابر آفت كشها نیز به خوبی درك شده است . به منظور كنترل لكه قهوه ای و پوسیدگی فوزاریومی طوقه در غلات ، در ابتدا تبلیغات گسترده ای بر روی قارچ كشهای MBC  كه به همین منظور به كار می روند ، صورت گرفت، اما در حال حاضر ، واقعا این سموم بی تاثیر می باشند. چنین به نظر می رسد كه این مساله در نتیجه مقاوم شدن نژاد های این قارچ ها در اثر انتخاب طبیعی باشد.

البته ، آفت كشها به طرق نامشهود متعدد ، مشكلاتی را برای زارعین به وجود می آورند:

** در نتیجه كاربرد علف كشها ، گیاهانی كه میزبان شكارچیان می باشند ، حذف می گردند.

** برخی آفت كشها با از بین بردن میكرو ارگانیسمهایی كه كنترل آفات خاكزی و عوامل بیماری زا را به عهده دارند ، سبب از هم گسیختگی اكوسیستم خاك می شوند.

** برخی علف كشها مستقیما با افزایش معضل آفات در ارتباطند، به عنوان مثال ماده مؤثره علف كش دیالات (Diallate)  سبب افزایش شیوع نماتد در چغندر قند می شود.

** برخی قارچ كشها از طریق افزایش فعالیت آنزیم آلفا آمیلاز دارای اثر نامطلو بی بر كیفیت نانوایی گندم می باشند.

** مه اشی آفت كش، می تواند تاثیر نامطلوبی بر محصولات مجاور داشته باشد.

سمانه سادات عنایتی

بخش دانش و زندگی تبیان


منابع:

Directorate General for Agriculture and Rural Development of the European Commission

Comparison of putative health effects of organically and conventionally produced foodstuffs

Organic farming. Ferdosi- Mashhad University publication.

agricultureinformation