تشخیص اولیه‌ی نوع باکتریها 1
پژوهشگران عزیز یکی از مهارت های پرکاربرد درانجام پروژه های زیستس مانند پروژه مبارزه با میکروب ها تشخیص باکتری هاست در ذیل یکی از روش های ساده اما پرکاربرد برای تشخیص باکتری های رایج معرفی شده است:
تشخیص باکتری‌های رایج از روی شکل میکروسکوپی
سلول‌ها شکل‌های مختلفی دارند. به دلیل شفاف‌بودن سیتوپلاسم و غشاء سلولی، برای مشاهده‌ی شکل باکتریها ابتدا باید آن‌ها را رنگ کنیم. تقریباً در همه‌ی آزمایش‌ها نخستین گام شناسایی سلول، رنگ‌آمیزی و مشاهده‌ی آن زیر میکروسکوپ می‌باشد. با توجه به شکل باکتریها، تا اندازه‌ای می‌توان دانست که جزء کدام گروه هستند.
علت این که با مشاهده‌ی شکل باکتری زیر میکروسکوپ، جنس خاصی را حدس می‌زنیم این است که از میان باکتری‌هایی که این شکلی‌اند، جنس‌های خاصی شایع‌تر بوده یا بیش‌تر در محیط پیرامون ما یافت می‌شوند. اما این به معنای قطعی بودن حدس ما نیست. به همین دلیل همواره در آزمایش‌های تشخیص باکتری، از آزمایش‌های تکمیلی که شامل انواع کشت و آنتی‌بیوگرام و نیز تست‌های بیوشیمیایی و مولکولی می‌شود، بهره می‌گیرند. این را هم باید بدانید که شکل باکتریها در شرایط گوناگون محیطی یا بر اساس سن باکتری می‌تواند متفاوت باشد.
• کوکسی:
بسیاری از باکتریها دارای شکل کروی یا بیضی بوده و نسبتاً بزرگ‌ند. با درشت‌نمایی 1000برابر میکروسکوپ نوری شما آن‌ها را به شکل دایره‌های کوچکی می‌بینید. آن‌ها معمولاً در رنگ‌آمیزی گرم به رنگ بنفش در می‌آیند. در اولین برخورد می‌توانید این کوکسی‌ها را از جنس‌های استافیلوکوکوس یا استرپتوکوکوس بدانید. ولی تشخیص دقیق‌تر پس از انجام واکنش‌های شیمیایی انجام می‌شود. انواع گرم منفی کم‌‌یاب‌تراند و از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به ویلونلا که روی دندان زندگی می‌کند نام برد.
• باسیل:
گروه دیگری از باکتریها به شکل میله‌ای و نسبتاً بزرگ دیده می‌شوند و باز در بیش‌تر موارد در رنگ‌آمیزی گرم به رنگ بنفش درمی‌آیند. این گروه دارای اشکال متنوع با انتهای گرد یا دوکی، مستطیلی و یا کشیده (رشته‌ای) هستند. جنس‌های گوناگون باکتریایی دارای اشکال ویژه‌ی خودشان می‌باشند. باسیلوس‌ها در این دسته قرار می‌گیرند. بسیاری از باکتری‌های باسیلی‌شکل دارای اسپور می‌باشند که با رنگ‌آمیزی مالاشیت‌گرین قابل مشاهده می‌باشد. اسپور می‌تواند در انتهای سلول، وسط آن یا نزدیک به انتها باشد و از پهنای سلول کوچک‌تر، بزرگ‌تر یا هم‌اندازه‌ی آن باشد. علاوه بر باسیلوس‌ها، جنس کلستریدیوم هم دارای شکل باسیلی و اسپوردار است.باسیل‌های کوچک‌تر بدون اسپور و گرم‌مثبت (بنفش) می‌توانند از جنس‌های لاکتوباسیلوس‌ها یا یستریا باشند که برخلاف اولی که در صنایع غذایی کاربرد دارد دومی بیماری‌زا می‌باشد.
باسیل‌های بلند بدون اسپور و گرم‌مثبت (بنفش) ممکن است از جنس‌های استرپتومایسس، اکتینومیست، کورینه‌باکتریوم یا مایکوباکتریوم باشند. دوتای اول در نمونه‌هایی که از خاک گرفته می‌شوند و دوتای بعدی در نمونه‌های پزشکی بیش‌تر یافت می‌شوند.
اگر باکتری شما در رنگ‌آمیزی صورتی باشد و اندازه‌ی نسبتاً کوچکی هم داشته باشد به احتمال زیاد از جنس سودوموناس می‌باشد.
• کوکوباسیل: بیش‌تر باکتری‌های گرم منفی به این شکل دیده می‌شوند. اشریشیاها، کلبسیلاها، سالمونلاها و ... این شکلی‌اند و معمولاً در رنگ‌آمیزی گرم به رنگ صورتی در می‌آیند. از آن جا گروه عمده‌ای از باکتری‌های این شکلی متعلق به خانواده‌ی انتروباکتریاسه می‌باشند و مهم‌ترین باکتری این خانواده اشریشیا کلی هست، به این مجموعه باکتریها در بعضی موارد کلی‌فرم گفته می‌شود.
بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تهیه: خانم یزدان پرست
تنظیم: نسرین صادقی
