میزان قبولی حج چیست؟
میزان قبولی حج ؛ وابسته به تغییر رفتار است ؛ به عبارتی اگر فرد تغییر کرد و اخلاقش بهتر شد بدانید که حجش مورد قبول خداوند بوده است.
هدف از وجوب حج چیست؟
برای اینکه ما به اسرار حج پی ببریم کسانی که حج راستین انجام داده‌اند باید سیرت آن‌ها و سنت آن‌ها را یاد بگیریم و آن معصومین (علیهم الصلاة والسلام) ، عالمان به اسرار و معارف حج اند. ائمه (علیهم السلام) هم به آداب حج آشنا بودند، هم سنن و مستحبات حج را رعایت می‌کردند و هم فرایض و واجبات حج را انجام می‌دادند و در کنار این حکم‌های ظاهری چون به تکیه گاه تکوینی این احکام آشنا بودند آن‌ها را در نظر داشتند.
در بسیاری از روایات، ائمه اطهار (علیهم السلام) انجام حج را بدون توجه به اسرار و معارف نهفته آن،(همچون کسی که به میهمانی رفته و از سفره میهمانی استفاده نکند) تنها انجام ظاهری اعمال و مناسک حج می‌دانند. و برای پیشگیری از تصوّرها و اندیشه‌های ناصحیح، مطالب مهم و ارزشمندی بیان داشته، معارف و اسرار دریاوار هر یک را بر شمرده‌اند.
حدیث شبلی ؛ حدیثی برای بیان اسرار حج
از جمله این احادیث و روایات،حدیثی است که در کتاب مستدرک الوسائل، نقل و به آن اشاره شده است. در این حدیث می‌خوانیم که امام زین‌العابدین (علیه‌السلام) شخصی به نام شبلی را پس از بازگشت از سفر حج می‌بیند. امام در طی این دیدار از شبلی در مورد حج و حقیقت اعمال حج سوال می‌کند.و در طی صحبت خود با شبلی از وجود اسراری درونی در دل اعمال ظاهری این فریضه الهی خبر می‌دهد و شرط درک حقیقی این عمل عبادی را در نظر گرفتن این رازها و اسرار پنهان و بسنده نکردن به انجام اعمال بیرونی و ظاهری می‌داند و این اسرار را همچون روح در کالبد اعمال حج بیان می‌فرمایند.
فردی با نام شبلی که از اصحاب امام سجاد (علیه السلام) بود به سفر حج مشرف شد، پس از بازگشت امام سجاد در مورد معارفی که باید در این سفر کسب می‌کرده از وی سؤال کرد، اما پاسخ شبلی به این سؤال‌ها همه منفی بود به نحوی که وی سال آینده حج خود را بر مبنای آموزه‌هایی که از امام سجاد (علیه السلام) دریافت کرده بود، تکرار کرد.
امام سجاد (علیه السلام) از شبلی سؤال کرد، زمانی که به میقات فرود آمدی آیا نیت کرده‌ای که جامه معصیت را از خود بدر آوری و جامه طاعت بپوشی؟ شبلی گفت: نه!؛ امام (علیه السلام) سؤال کرد: زمانی که از جامه خود برهنه شدی، آیا نیت کردی که از ریا و نفاق برهنه شوی؟ شبلی گفت: نه!؛ امام(علیه السلام) سؤال کردند: زمانی که غسل کردی آیا نیت کردی خویشتن را از بدی‌ها و گناه‌ها شستشو دهی؟ شبلی گفت: نه!.
امام ( علیه‌السلام ) فرمود: هنگامی که آلودگی‌های بدن خویش را با غسل می‌زدودی، آیا در این اندیشه بودی که خویشتن را نیز از رذیلت‌ها و گناهان بشویی ؟
شبلی گفت: نه !
امام ( علیه‌السلام ) فرمود: پس، نه به میقات فرود آمده‌ای و نه از لباس دوخته جدا شده‌ای و نه غسل کرده‌ای!
امام ( علیه‌السلام ) فرمود: آن‌گاه که نظافت می‌کردی و احرام می‌بستی و نیّت حج می‌نمودی، آیا قصدت این بود که با نور توبه و بازگشتی خالصانه به سوی خداوند، پلیدی‌ها و گناهان جانت را نیز بزدایی؟
شبلی گفت: نه !
امام ( علیه‌السلام ) فرمود: هنگام «محرم شدن» در این اندیشه بودی که علاوه بر آنچه در حالاحرام، بر تو حرام می‌گردد ( هر چه را خداوند ) برای همیشه حرام فرموده است نیز بر خویشتن حرام گردانی؟
شبلی گفت: نه !
امام ( علیه‌السلام ) فرمود: هنگام بستن پیمان حج، اندیشیدی که هر قید و بند غیر خدایی را از خویشتن بگشایی و تنها در گرو پیمان خداوند باشی ؟
شبلی گفت: نه !
امام ( علیه‌السلام ) فرمود: پس، نه نظافت کردی و نه محرم شده‌ای و نه پیمان حج بسته‌ای !
و....
در این هنگام «شبلی» به گریه درآمد و بر غفلت و تقصیر خویش و از دست دادن آن همه فایده و آثار و اسرار گران‌قدر حج، سخت گریست. و از آن پس و تا فرا رسیدن موسم حجی دیگر، به فراگیری بیشترمعارف و علوم و رموز حج پرداخت و سال بعد، با معرفتی سرشار و یقینی استوار، حج گزارد.
هدف اخلاقی و معنوی حج
بسیاری از اسرار خوب حج در این حدیث آورده شده است و از همین حدیث می‌توان استفاده کرد که یکی از مهم‌ترین اهداف حج دست‌یابی به مسائل اخلاقی و اجتماعی حج است.
آنچه از روایات به خصوص روایات شیعه بر می‌آید این است که یکی از اهداف مهم اخلاقی و اجتماعی و معنوی حج این است که وقتی انسانی به حج مشرف می‌شود، تغییر کند و در هنگام بازگشت دیگر همان فرد قبل نباشد و این مسئله در روایات متعدد مشاهده می‌شود.
در روایات آمده شما که به حج مشرف می‌شوید بدانید که همه گناهان شما بخشیده شده است و بنابراین به حجاج دستور داده می‌شود که از همین اکنون زندگی را دوباره شروع کن و مواظب باش که خود را بسازی و گناه نکنی.
اگر فرد تغییر کرد و اخلاقش بهتر شد بدانید که حجش مورد قبول خداوند بوده است؛ حتی در روایات آمده است که حج افراد در حدی که آن‌ها تغییر می‌کنند، مقبول است.
نتیجه
با توجّه به رازها و رمزهای فراوان نهفته در آیات و روایات، می‌توان این‌گونه جمع بندی نمود که:
1-حج پذیرش دعوت خداوند، و پیمودن صراط مستقیم او است و حاجی با در آوردن لباس مخیط خود در واقع لباس معصیت و گناه را از تن بیرون آورده و لباس طاعت و بندگی به تن کرده و اظهار لبیک، پذیرش دعوت خدا را اعلان نموده، خود را به اجرای فرموده‌های الهی مکلّف می‌سازد.
2-حج تمرین بریدن از شهوات و گناهان و هواهای نفسانی است. احرام به حاجی می‌آموزد تا از پاره‌ای گناهان دوری کند و فرمان‌بری و دوری از معصیت را تمرین نماید. خدای در قرآن فرمود: «الحجّ أشهرٌ معلومات فمن فرض فیهنّ الحج، فلا رفث ولا فسوق ولا جدال فی الحج» «حج ماه‌هایی معین است، پس هر کس در این ماه‌ها حج بجای آورد این را بداند که آمیزش، زشت‌کاری و مجادله در حج نیست.»
3-حج جایگاه تربیت انسان‌ها،ترک محرمات الهی و دوری از مظاهر دنیویست. همچنین حج آماده شدن برای پذیرش سختی‌ها در مسیر تحقق آرمان‌های الهی است .
4-حج مُطَهّر روح آدمیان است. انسان‌های آلوده به عصیان و گناه با حضور در سرزمین وحی، به خصوص عرفات، از گذشته سیاه خود اظهار پشیمانی نموده، خود را از گناه شستشو می‌دهند و تربیت شده به موطن خویش بازمی گردند.
5-حج یادآور صحنه‌های حضور انسان‌ها در قیامت و صحرای محشر است. لباسی چون کفن مردگان بر تن کرده، در صحرایی به دور از امکانات شهری وقوف می‌نماید و کسی جز خدا فریادرس انسان نیست. در نتیجه می‌تواند گوشه‌ای از هیجان و ترس و اضطراب آنچه را که انسان در آینده با آن روبروست به نمایش بگذارد.
6-حج پایگاه اعلان مخالفت مسلمانان با جهل و آثار بجای مانده از دوران جاهلیت است. همان کاری که رسول خدا - ص - انجام داد و آن را در خطبه حجةالوداع بیان فرمود.
7-حج گردهمایی همه نیکان و پاکان و عظیم‌ترین مراسم برای حلّ مشکلات مسلمانان است که قرآن فرمود: «وأذّن فی الناس بالحجّ یأتوک رجالاً وعلی کلّ ضامرٍ یأتین من کلّ فجٍّ عمیق لیشهدوا منافع لهم»؛«و در میان مردم بانگ حج بردار تا پیاده یا سواره از هر راه دوری به سوی تو آیند [و] در آنجا منابع بسیار برای خود فراهم بینند.»
این نکته را نباید فراموش کرد که ؛ اطرافیان حاجی هم همین انتظار را دارند ، انتظار دارند تا همان‌طور که اسم فرد عوض شده و عنوان حاجی پیدا می‌کند؛ اخلاق فرد هم تغییر کرده و بهتر شود. اگر سالیانه که 100 هزار زائر به حج می‌روند و باز می‌گردند در برخوردشان با افراد مختلف نشان دهند که تغییر کرده‌اند همین تغییر در سایر اقشار جامعه هم اثر می‌گذارد.
فرآوری : زهرا اجلال
گروه دین تبیان
منابع :
سایت برنا؛ بیانات حجت الاسلام شریفی اقدم
کتاب از ژرفای حج؛ نوشته علی اکبر مظاهری
