تبیان، دستیار زندگی
طلبگی و آداب آن
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

طلبگی و آداب آن

آداب طلبگی

آداب طلبگی ، ذی طلبگی ، شان طلبگی و .... با اندکی تسامح می توان همه را به یک معنا گرفت و به جای یکدیگر استفاده کرد، اینکه صنفی برای خودش آداب مخصوص به خود و مرامنامه ی متناسب با وظایف، مسئولیت ها و کارکردهای آن صنف داشته باشد، واقعیتی پذیرفته شده است که قریب است و غریب نیست.

شاید از تعابیر متفاوتی استفاده شود اما در هر صنف و گروه و شغلی، نهاد های مرجعی هستند که به گونه ای تعیینی این آداب را وضع می کنند و یا اینکه در طول زمان و در یک روند تاریخی این آداب خود به خود و در اثر کثرت، به گونه ای تعیّنی و بدون اینکه شخص مشخصی اقدام به وضع آنها بنماید، خود به خود شکل می گیرند و رسمیت پیدا می کنند.

پزشکان، نظامیان، تاجران، فروشندگان، معلمان و ... هریک برای خود مانیفستی دارند و پرستیژ شخصیتی خاصی را حفظ می کنند و به اموری خاص، پای بندند.

 لذا اصل مبحث "آداب الطلاب" ( آداب طلبگی ) امری ست کاملا پذیرفته و معقول که در طول سال های حیات پربرکت حوزه های علمیه، همواره در قول و فعل علمای حوزه جاری بوده است و با همین عنوان و موضوع، کتب بسیاری نیز به رشته ی تحریر در آمده و بخش اعظمی از درس های اخلاق حوزویان را همین موضوع به خود نسبت داده است.

" آداب طلبگی " به خودی خود چیز عجیب و غریبی نیست، شنیدن آنها هم امر سخت و نامانوسی نیست!

بخش اعظمی از آنچه تحت عنوان آداب طلبگی مطرح می شود در حقیقت " آداب مسلمانی " است!

تاکید بر مقوله ی خطیر انجام واجبات و ترک محرمات، به جا آوردن اجمالی مستحبات و ترک در حد توان مکروهات، پای بندی به اصول اخلاقی و دوری از رذائلی مانند کبر و کذب و غرور و حسد و ... ،

ضرورت توکل به حضرت حق و توسل به معصومین، دوری از دنیا زدگی و نگاه به عالم آخرت، ترس از عذاب و عقاب الهی، توبه و استغفار، قرائت ما تیسر من القرآن و حدیث و ادعیه و .... همه و همه از آداب مسلمانی و از اموری هستند که پیش از آنکه طلاب علوم دینی مخاطب آنها باشند، هر مسلمانی با آن روبروست.

و باید خویشتن را متعهد و ملزم به آنها سازد، ولی با همه ی این اوصاف، طلاب علوم دینی به حق به گونه ای غلیظ تر و پر عتاب تر توسط اساتید اخلاق حوزه ها مورد خطاب قرار می گیرند.

و مؤاخذه می شوند و تشر می خورند، به گونه ای که گاه برای طلبه ی علوم دینی، گریزی از اشک ریختن در این جلسات نیست، عالم بی عمل بودن، نان خور دین شدن، سرباز یا سر بار امام زمان بودن، خسر الدنیا و الاخره شدن، بیان تجربیات تاریخی از زیانکاران و خاسران صنف روحانیت، نرسیدن به مقامات علمی و معنوی و بسیاری از امور دیگر مؤلفه هایی هستند که آداب معمولی مسلمانی را برای یک طلبه ی علوم دینی تبدیل به آداب خاص طلبگی می نماید و مواجهه اش با آنها را از دیگر مردمان ممتاز می نماید.

اما حقیقت این است که این تمام ماجرای " آداب الطلاب " نیست، ادب طلبگی تنها منحصر در امور عبادی و اخلاقی فوق نمی شود و اساتید حوزه نیز به همین قدر هرگز کفایت نمی کنند، بخش عظیمی از مبحث آداب طلبگی را مباحث اجتماعی و شیوه ی زیستن در جامعه و سبک زندگی طلبگی تشکیل می دهد.

نحوه ی برخورد با مردم، سبک پوشش، سبک آمد و شد، باید ها و نباید های معاشرت، شیوه ی حضور اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و در یک کلام تمام آنچه که یک طلبه در طول عمرش معمولا با آن ها مواجه است در "آداب الطلاب " مورد بحث قرار می گیرد و با آنها تعیین تکلیف می شود .

هرقدر که شما در بخش اول آداب طلبگی با نسخه ای تقریبا یک دست و یک شکل مواجه اید، بی آنکه فرقی بین استادی که انتخاب کرده اید و حوزه ای که درس می خوانید و زمانه ای که در آن زیست می کنید و ... باشد .

اما وقتی پا به بخش دوم می گذارید و قصد استخراج آداب اجتماعی و زیستن بیرونی طلبگی را می نمایید، با چنان تشتت آراء و اختلاف عقاید و نظرات گوناگونی که در نهایت بعد از هم قرار دارند و با هیچ تأویل و تفسیری قابل جمع نیستند، مواجه می شوید .

که اگر دچار سرسام نشوید حتما داغ مهر حیرت به پیشانی تان می نشیند، حقیقت این است که این حیرت ملازم با دوران طلبگی طلابی است که به اصطلاح خودمانی مان سر و گوششان می جنبد، چشمشان می بیند و تناقض ها و اختلاف آراء و نظرات را درک می کنند ( آراء و نظراتی که هریک منتسب به عالمی ست بزرگ و شخصیتی موجه و ارزشمند و صاحب حسن نام و یاد و دارای مرید و شاگرد و مقلد و ... )

از همین رو برای انتخاب سبک زندگی خود با چالشی عمیق مواجه می شوند که سال ها گریبانگیر بسیاری از طلاب است و موجب مباحثات و مجادلات داخلی فراوانی در میان طلاب و روحانیون حوزه ها می شود، مباحثاتی که هر گروه برای خود دلائل و مؤیدات خاص خود را دارد.


نویسنده: مسعود دیانی

تهیه و تنظیم:حوزه علمیه تبیان، محمد حسین امین