تبیان، دستیار زندگی
كافى قله اى است كه بدون فتح آن اجتهاد ممكن نیست و اقیانوسى است كه بدون عبور از آن فهم معارف دین میسر نیست .
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آفتاب حدیث

اصول کافی
كافى قله اى است كه بدون فتح آن اجتهاد ممكن نیست و اقیانوسى است كه بدون عبور از آن فهم معارف دین میسر نیست .

مقدمه

فاصله ((كلین )) تا ((خمین )) یازده قرن بیش نیست اما خدا مى داند كه در این گذرگاه تاریخ چه تازیانه ها كه بر پیكر ابرار نخورد و چه سرها كه ابرار بردار نرفت ؛ تا سنگ بنایى را كه كلینى نهاد خمینى به پایان رساند. كلینى و خمینى هر دو سر یك رشته اند با یك خصومت و آن اینكه هر دو از خویش ‍ هیچ نگفتند تا زبان گفت خدا و تا قلم نوشت خدا نوشت .

از زندگى كلینى جز ((كافى )) چیزى در دست نیست . كافى شناسنامه كلینى است و كلینى را باید در آیینه كافى به تماشا نشست .

كافى قله اى است كه بدون فتح آن اجتهاد ممكن نیست و اقیانوسى است كه بدون عبور از آن فهم معارف دین میسر نیست .

ایمان ، نور و زهد و پارسایى گردآورنده مهمترین كتاب حدیثى شیعه - ثقة الاسلام كلینى - را به تماشا مى نشینیم .

سر بر در خانه اش مى ساییم و نسل جوان ایران اسلامى و دنیاى اسلام را به بهره گیرى از حرارت و فروغ آفتاب حدیث فرا مى خوانیم .

میلاد آفتاب

در زمانى كه صدایى جز صداى سم اسبان بنى عباس در سرزمین ایران یعنى قلب تشیع - روستاى ((كلین )) در خانه اى آكنده از عشق اهل بیت علیه السلام كودكى متولد شد كه تاریخ حیات او با غیبت صغرى عجین شد محمد نامى بود كه یعقوب بن اسحاق براى فرزند خویش برگزید و اذان و اقامه اولین كلاماتى بودند كه گوش او را نوازش دادند اولین كلاس درس او دامان پاك و پر مهر مادرى عطوف و عفیف بود محمد مراحل ابتدایى علوم اسلامى را نزد پدر و دایى بزرگوارش على بن محمد بن ابراهیم بن آبان كه از استادان علم حدیث بود گذراند.

وى پس از گذراندن دوران آغازین تحصیل و آشنایى با منابع رجالى و حدیثى از كلین مهاجرت كرد و با كوله بارى از معرفت و شناخت مكتب اهل بیت علیه السلام براى شكوفایى خلاقیتهاى درونى و سیراب شدن از دریایى بى پایان علوم وحى و پیمودن كمالات اخلاقى و انسانى به رى وارد شد اگر چه فاصله 38 كیلومترى كلین تا رى براى او كه با زادگاه خویش وداع همیشگى كرد مسافتى طولانى بود و غم غربت و دورى از خانواده آزارش مى داد اما براى كسى كه براى خدا گام بر مى دارد و براى خدا زندگى مى كند این همه آسان است .

گزینش هدف

در هنگام ورود كلینى به ((رى )) بیشتر مردمان این شهر از پیروان مذاهب حنفى و شافعى بودند اما به دلیل وجود شیعیان دلباخته اى در اطراف این شهر، اكثرا اهل تسنن ((رى )) همواره تحت تاءثیر اخلاق و رفتار اسلامى آنها قرار داشتند.

از این رو دیار به شهرى شیعه نشین معروف بود((رى )) در آن زمان شهرى بزرگ بود و عقاید و مذاهب گوناگون در كنار هم و در آرامش ‍ كامل در آنجا به حیات ادامه مى داد اما این آرامش گاه دستخوش حركتهاى سیاسى مى شد فرقه اسماعیلیه با انگیزه تسلط بر ایران در این نقطه بیش از دیگران سرمایه گذارى كرده بود و به ترویج و تبلیغ تفكر و آراء خود مى پرداخت از این رو((رى )) به نقطه برخورد آراء و اندیشه هاى فرقه اسماعیلیه و مذاهب شافعى ، حنفى و شیعه تبدیل شده بود كلینى در این زمان در كنار گذراندن تحصیلات خود نه تنها به عقاید و اندیشه هاى دیگر مذاهب و فرقه ها آشنا شد بلكه به ماهیت واقعى بعضى از این فرقه ها كه مى رفت تشیع را از مسیر واقعیش خارج كند پى برد او درد را شناخت و درمان را تشخیص داد. درد، جدایى مردم از سخنان اهل بیت علیه السلام و دارو، رساندن این سخنان به مردم بود او در این زمان هدف خویش را بررسى مى كرد و به دور از هیاهو مسیر خود را مشخص و تصمیم گرفت به فراگیرى و نوشتن آنها بپردازد از این رو در محضر استادان بزرگى چون ((ابوالحسن محمد بن اسدى كوفى ساكن رى ))(1)

 به فراگیرى حدیث پرداخت در نوشتن و بحث و گفتگو پیرامون احادیث از خود گذشتگى بسزایى نشان داد.

او بیشتر صرف زندگى خود را صرف حدیث كرد. اما با این حال از واقعیتهاى اطراف خویش و از مسائلى كه شیعیان اطراف خویش و از مسائلى كه شیعیان با آن دست به گریبان بودند، غافل نبود.

او از كسانى نبود كه عزلت گزیند و فقط به فكر نجات خویش باشد، بلكه در دورانهاى پر آشوب همراه همگام و همراه با جامعه شیعى بوده .

در دورانى كه ((قرمطیان )) با عقاید التقاطى خود، كه مخلوطى از عقاید زردشتى ، مانوى و اسلامى بود(2) به مبارزه با عقاید و مقدسات مسلمین پرداختند، كلینى با شجاعت شیعى خویش عقاید آنها را به نقد كشید و براى آگاه كردن شیعیان از این حركت انحرافى كتاب ((الرد على القرامطه )) را نوشت و در دسترس شیعیان قرار داد.

عصر كلینى را باید عصر حدیث نامید.

 زیرا نهضتى كه براى فراگیرى و نوشتن احادیث آغاز شده بود سراسر ممالك اسلامى را فرا گرفته بود و تشنگان علم حدیث از این شهر به آن شهر و از این محفل به آن محفل به آن محفل در جستجوى روایتگرى بودند تا از او فراگیرند و بر اندوخته هاى خویش بیفزایند.

تلاش اهل سنت در این عصر به قدرى چشمگیر بود كه مى توان گفت اهل سنت هر چه دارد از این عصر دارد.

در این عصر كه زمانش به حدود تقریبى یك قرن مى رسد كتابهاى شش گانه حدیثى اهل سنت (صحاح سته ) تدوین شد.

كلینى در این عصر مشغول و نوشتن احادیث بود در این زمان شاگردان امام هادى علیه السلام ، امام حسن عسكرى علیه السلام و امام رضا علیه السلام هنوز زنده بودند. اما از آنها جز كتابها و جزوه هاى نیز در همین عصر از بین رفت .

خطر نابودى احادیث ، این میراث گرانقدر پیامبر علیه السلام و اهل بیت علیه السلام هر لحظه احساس مى شد.

زیرا با وفات این حاملان احادیث و غیبت امام زمان علیه السلام شیعیان از این سخنان گرانبها محروم مى شدند.

كلینى با شناخت عصر خود و موقعیت حساس زمانى و درك اینكه تشیع اگر از این مرحله به سلامت بگذرد براى همیشه از انحراف و التقاط رهایى یافته است ، براى تكمیل هدف و رسالت خویش به قم شهر محدثان و شاگردان اهل بیت علیه السلام مهاجرت كرد.

در این زمان در قم راویان و محدثان در هر مسجد و حسینه اى به نقل حدیث مى پرداختند و بسیارى از اینان در شمار آخرین محدثانى بودند كه بدون واسطه از زبان ائمه علیه السلام حدیث شنیده بودند .

وجود این فرزانگان موجب شد كه عاشقان كلام موجب شد كه عاشقان كلام اهل بیت علیه السلام به این شهر مهاجرت كنند و كلینى یكى از این افراد بود.

او با استفاده از محضر استادان بزرگى چون احمد بن محمد بن عیسى اشعرى ، احمد بن جعفر بن عیسى اشعرى ، احمد بن جعفر حمیرى (مؤ لف كتاب قرب الاسناد) و فرزند او محمد بن عبدالله حمیرى به فراگیرى حدیث پرداخت .

استادان

محدثانى كه كلینى در تشكل شخصیت او در نقش داشتند اما در این میان به رادمردى برمى خوریم كه كلینى را با او و او را با كلینى مى شناسیم كسى كه نامش در یك سوم با كافى سلسله سندهاى روایات كافى است .

شخصیتى كه نامش ‍ با كافى جاودانه شد

محدثى كه در اسناد بیش از هفت هزار و یكصدوچهل روایت كافى (7140) چون ستاره مى درخشد(3) او على بن ابراهیم قمى است كه كتاب تفسیر او پایه تفسیرهاى تشیع گردید.

و شاید اگر كلینى پروانه وار به گرد شمع گردید. و شاید اگر كلینى پروانه وار به گرد شمع وجود او نمى چرخد و او را لحظه اى چه در حال بیمارى و چه در حال بیمارى و چه سلامت در خانه و مدرسه رها مى كرد و از او غافل مى ماند، روایات و احادیثى كه سلسله سندش به او ختم مى شود چون دیگر آثار او براى همیشه از میان مى رفت . اما كلینى این اقیانوس حدیث را رها نساخت .

او كه تشنه كلام اهل بیت علیه السلام بود جرعه جرعه نوشید و به این نوشیدن اكتفا نكرد بلكه دریایى از این كوثر عشق را براى شیعیان پس از خود به یادگار نهاد.


نویسنده : حسن ابراهیم زاده

منبع: گلشن ابرار جلد یکم

تهیه و تنظیم  :حوزه علمیه تبیان ، محمد حسین امین