تبیان، دستیار زندگی
گشت و گذری در استان یزد ( قسمت 17) خانه امید سالار این خانه در محله قدیمی دروازه میدان شهرستان ابرکوه قرار دارد و مربوط به دوره قاجار است. ورودی بنا در سمت جنوب غربی است. بالای در ورودی، یک برج چهار گوش قرار دارد که در ضلع...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

معرفی خانه های تاریخی استان یزد (1)

گشت و گذری در استان یزد ( قسمت 17)


معرفی خانه های تاریخی  استان یزد (1)

خانه امید سالار

این خانه در محله قدیمی "دروازه میدان" شهرستان ابرکوه قرار دارد و مربوط به دوره قاجار است. ورودی بنا در سمت جنوب غربی است. بالای در ورودی، یک برج چهار گوش قرار دارد که در ضلع جنوبی دارای یک ورودی است. بعد از ورودی و برج سردر، هشتی که پوشش سقف آن کلاه فرنگی است، قرار دارد. راهروهای طویل و L مانند، دسترسی به حیاط و فضاهای اطراف را میسر می سازد.

فضاهای جبهه شمالی در دو طبقه ساخته شده اند. طبقه اول شامل یک سه دری در وسط، دو راهرو و دو اتاق در طرفین است. پشت این ردیف، یک سری اتاق با ابعاد بزرگ تر وجود دارد. در طبقه دوم نیز یک سه دری در وسط و دو اتاق در طرفین قرار دارد. سقف اتاق سه دری، اتاق های طرفین آن و همچنین ایوان ستون دار جلو از چوب است. دو ستون این ایوان هشت ضلعی با سر ستون چهار گوش، مقرنس کاری شده است و چهار ستون چهار ضلعی در طرفین آن قرار دارد. در سه طرف آن نیز نیم ستون هایی است که در نمای رو به حیاط، با گجبری و سیم گل نارنجی رنگ تزیین شده است.

تزیینات نمای ضلع شرقی و غربی حیاط شبیه یکدیگر است و به صورت مقرنس کاری در سردر برخی فضاها است و کمی بالاتر از آن نقش برگ، ساقه و گل به شکل تقریباً اسلیمی در درون قابی چهارگوش دیده می شود. در نمای ضلع جنوبی حیاط نیز تزیینات گچبری به شکل حرف پنج با گل هایی در داخل آن دیده می شود. در ضلع شمالی نیز تزیینات گچبری به چشم می خورد. در جبهه جنوب غربی و شمال شرقی بنا، دو برج دیده بانی وجود دارد. در شمال خانه، باغ "خورشید خانم" قرار دارد.

در جبهه شمالی غربی راه پله (برای دسترسی به طبقه دوم و پشت بام)، در جبهه جنوب شرقی مطبخ، در جبهه جنوبی یک سه دری با چهار درگاه و در جبهه جنوب غربی انبار خانه به چشم می خورد.

خانه تقدیری

این خانه در بخش "مرکزی" شهرستان اردکان واقع مربوط به عصر قاجار است. بنای این ساختمان از خشت، گل، آجر و به سبک معماری سنتی ویژه مناطق کویری، با حیاط مرکزی است.

در این بنا اتاق های سه دری، پنج دری و تالاری در ضلع جنوبی عمارت که متصل به بادگیر یک طرفه ویژه منطقه اردکان و میبد است، دیده می شود. مانند سایر خانه های سنتی این استان، در زیر تالار خانه، زیرزمین قرار دارد.

خانه امامزاده ای

خانه امامزاده ای در محله "مصلی عتیق" شهرستان یزد قرار دارد و متعلق به دوره قاجار است. این خانه، نمونه بارز معماری سنتی و معرف هنر، ذوق و توانایی معمار یزدی است. اسکلت این بنا از خشت خام وگل و در جای جای آن به منظور استحکام و زیبا سازی از آجر استفاده شده است. این بنا دو طبقه است و کلیه قسمت های لازم برای زیست یک خانواده مرفه را دارد.

طبقه تحتانی شامل باغچه بزرگ، نارنجستان، عمارت حوضخانه، یادگیر و انبار است. طبقه فوقانی اتاق های مسکونی، آشپزخانه، اصطیل، ساختمان مخصوص مستخدم و سرایدار، چاه و چاه خانه را در بر می گیرد. در تابستان اکثراً از طبقه تحتانی استفاده می شد.

خانه آقا زاده ابرقو

این خانه در محله "دروازه میدان" شهر ابرقو قرار دارد و مربوط به دوره قاجار است. مالک و بانی خانه شخصی به نام "سید حسین ابرقویی" است. خانه آقا زاده نیز مانند سایر خانه های منطقه کویری به صورت حیاط مرکزی است و عمارت آن در سه جبهه و به منظور استفاده در فصول مختلف بنا شده است.

در یک جبهه تالار، پنج دری، خیشخان و بادگیر و در جبهه دیگر، اتاق های سه دری، پنج دری قرار دارد. مجاور کوچه "کلیاس" نیز ورودی، راهروها و تعدادی اتاق سه دری واقع شده است. مصالح ساختمان خشت، گل و آجر است. کف حیاط به صورت سنگ فرش (قلوه سنگ) بوده که بخش هایی از آن هنوز باقی مانده است.

یکی دیگر از بخش های این خانه اتاق "شکم دریده" آن است و در انتهای آن اتاق پنج دری قرار دارد. زیر پاکار سقف، مقرنس های گچی به صورت قندیل تزیین شده است. مجاور آن نیز، عمارت کلاه فرنگی قرار دارد که با گچبری های ظریف تزیین شده است. مساحت این خانه هشتصد و بیست متر مربع و زیربنای آن پانصد و بیست وهشت متر مربع است. بادگیر دو طبقه این بنا در بافت اطراف چون یک نشانه شهری قوی است و به جهت یابی مسیر در نواحی مختلف بافت، کمک می کند.

خانه موید علایی

خانه موید علایی در خیابان امام خمینی شهر یزد و نزدیک مجموعه تاریخی امیر چقماق قرار دارد و همین امر، این ساختمان را از سایر خانه های قدیمی مشابه متمایز می سازد این خانه مربوط به دوره قاجار و محل سکونت دکتر "سید حسین علایی" فرزند "آقا سید یحیی موید علایی" بود.

مدخل ساختمان با در چوبی قدیمی و سردری بزرگ، به یک هشتی با پوشش گنبدی می رسد که سقف هشتی با گچ کاربندی شده است. هشتی یک ورودی به حیاط بیرونی دارد. یک ورودی دیگر با راهرویی نسبتاً طولانی و کم عرض به حیاط اصلی ساختمان راه می یابد. در ضلع غربی بیرونی ساختمان، اتاقی با در چوب خورشیدی قرار دارد و فرم ساخت آن نشان می دهد که بیرونی خانه قبل از اندرونی آن، ساخته شده است. در ضلع شرقی بیرونی نیز اتاقی در دو طبقه بنا شده است.

اندرونی خانه شامل تالار، بادگیر و زیرزمین در ضلع جنوبی، پنج دری در ضلع شمالی و سه اتاق سه دری در ضلع غربی است. طرفین تالار دارای نیم طبقه کم عرض و طبقه فوقانی پنج دری، دارای ایوان سر پوشیده است. در طبقه فوقانی اتاق های سه دری نیز، سه اتاق بنا شده است.

خانه لاری ها

خانه های قدیمی یزد. از جمله خانه لاری ها با توجه به نوع شغل و تمکن صاحب خانه از دو قسمت تشکیل می شد و هر قسمت عملکر ویژه خود را داشت. اندرونی به عنوان ماوا و مسکن محارم و بیرونی به اسکان و پذیرایی میهمانان اختصاص داشت.

معمولاً قسمت عمده بنا را اندرونی تشکیل می دهد: حیاط در مرکز و قسمت های اعیانی نشین به صورت چهار فصل در پیرامون حیاط شکل می گیرد. از قسمت شمالی به عنوان زمستانه و از قسمت جنوبی به عنوان تابستانه استفاده می شد که قسمت اخیر، شامل تالار و بادگیر است. از ضلع شرقی که شامل اتاق آیینه، مطبخ، سرداب و سایر فضاها است به عنوان پاییزه و از ضلع غربی به عنوان بهار خواب استفاده می شد.

در خانه اعیان، معمولاً برای تفنن، فضایی هنری ایجاد می کردند که تزیینات این فضا به وسیله آیینه کاری یا گچبری انجام می گرفت. اتاق آیینه کاری این خانه، حدود پنجاه تا شصت سال پیش، ساخته شد.

خانه لاری ها در محله "فهادان" شهرستان یزد قرار دارد و از بناهای دوره قاجاری است. مساحت این خانه حدود هزار و هفتصد متر مربع و زیربنای آن حدود هزار و دویست متر مربع است. از این خانه فعلاً به عنوان محل اداره میراث فرهنگی استفاده می شود. قسمت عمده ساختمان، دارای زیرزمین است.

منبع : کتاب میراث فرهنگی استان یزد

تهیه و تنظیم: زهره پری نوش

لینک:

- معرفی برج های استان یزد

- معرفی تاسیسات حکومتی استان یزد

- معرفی زیارتگاه های زرتشتیان استان یزد

- معرفی بقعه های استان یزد

- معرفی امامزاده های استان یزد

- معرفی مساجد تاریخی استان یزد

- معرفی آب انبارها ، آسیاب هاو یخچال های استان یزد

- معرفی کاروانسراهای استان یزد