پاداش به ایمان آورندگان
بحث اصلی ما راجع به هدایت پاداشی برای مکلفان است.کسی که طبق هدایت تشریعی به معارف الهی ایمان آورد و به احکام دین عمل کند خداوند متعال برای او در دنیا و آخرت پاداشی را هدیه می‌کند این خداوند وعده داده است کسی که در راه حق قدم بردارد از لطف خاص خود بهره‌مند سازد.
معنای هدایت
هدایت: به معنای دلالت و ارشاد و دو گونه است نشان دادن راه و دست‌یابی به مقصد،که به آنان ارائه الطریق می‌گویند و رساندن راهیان به هدف که آن را ایصال به مطلوب می‌نامند.
هدایت در اصطلاح قرآن
اصطلاح هدایت در قرآن برخورداری موجودی از کمالی است که با نظم خاصی و صحیحی به آن برسد ،برقراری ارتباط خاص میان موجود و آینده کمالی آن را هدایت می‌گویند.خداوند سبحان دو نوع هدایت دارد ابتدایی و عام ،پاداشی و خاص هدایت ابتدایی از اوصاف کمالی حق است که با آیاتی بیان می‌شود. "
إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِرًا وَإِمَّا کَفُورًا"
”ما راه را به او نشان دادیم یا سپاس گذار است یا کفران می‌کند.( انسان / 3)
تشریعی به معنای رهنمایی و بیان قانون حلال و حرام خداوند که در منابع دین آمده است پروردگار متعالی قانون سعادت بخشی خود را در اختیار انسان قرار می‌دهد و با امر به فضائل و نهی از رذائل ،او را آگاه می‌سازد تا به انتخاب و اختیار خویش راهی را برگزیند.
هدایت تکوینی
تکوینی به معنای اعطای همه ابزار کمال و رساندن به هدف است و همه موجودات را در بر می‌گیرد . چون خداوند همه را از راه فطرت یا غریزه یا میل به کمال‌های شایسته آن‌ها را راهنمایی کرده است.
(قالَ رَبُّنَا الَّذِی أَعْطی کُلَّ شَیْ‌ءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدی) ؛ گفت:پروردگار ما کسی است که آفرینش هر چیز را به او عطا کرده سپس هدایتش نموده است.( طه/50)
هدایت پاداشی
بحث اصلی ما راجع به هدایت پاداشی برای مکلفان است.کسی که طبق هدایت تشریعی به معارف الهی ایمان آورد و به احکام دین عمل کند خداوند متعال برای او در دنیا و آخرت پاداشی را هدیه می‌کند این خداوند وعده داده است کسی که در راه حق قدم بردارد از لطف خاص خود بهره‌مند سازد.
شاگردان یک مدرسه هر کدام به اندازه همت خود تلاش می‌کنند و طبیعی است که ممتازترین هر کلاس و مدرسه جایزه بگیرد زیرا تشویق باعث انگیزه در پیمودن همان مسیر می‌شود.
اقسام پاداش
هدایت پاداشی که از آن به ایصال به مطلوب و رساندن به مقصد و مقصود یاد می‌شود مرز محدودی ندارد.هر انسانی برای رسیدن به هدف درست نیازهایی دارد که خداوند وعده داده است همه نیازهای هدایتی او را برآورده می‌سازد.
1-آسانی راه
کسی که طبق کتاب خدا به معارف الهی ایمان آورد و به احکام دین عمل کند در این زمان بتواند جلوی هواهای نفسانی و خواهش‌های دل خود را بگیرد هر حرفی را نزند و هرگونه که خواست لباس نپوشد و هر لقمه‌ای را نخورد خداوند متعال به او توفیق می‌دهد تا بقیه راه را به آسانی بپیماید و سختی‌های هدایت را بر او آسان می‌کند و این توفیق نتیجه عمل اوست.
فَأَمَّا مَن أَعْطَی وَاتَّقَی وفَسَنُیَسِّرُهُ لِلْیُسْرَی ؛ اما آنکه انفاق کرد و پارسایی نمود.پس به زودی را آسانی پیش پای او می‌گذاریم.( لیل/5و7)
آن که اهل عطا و تقوا و تصدیق نیکی‌ها باشد به زودی راه آسانی پیش پای او می‌گذاریم تا به راحتی راه‌های تکامل را بتواند بپیماید و این پاداش نیکوکاران است.
2-روشنگری راه هدایت
کسانی که برای رسیدن به هدایت تلاش می‌کنند جهاد با نفس می‌کنند.بر طبق هوای نفس می‌شود به رنگ همه مردم در آمد و مانند آن‌ها زندگی کرد و اهل گناه شد اما به فرمان الهی سختی را تحمل می‌کنند و خداوند راه‌های هدایت را پیش رویشان قرار می‌دهد.مثلاً با کم‌ترین سختی به مدارج عالی علمی و عملی می‌رسند و زندگی خانوادگی موفقی دارند دنیا و آخرتشان آباد است زیرا راه‌هایی را خداوند پیش پایشان قرار می‌دهد که بدون کم‌ترین زحمت و سختی به مقصود می‌رسند.
وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِینَ ؛ و کسانی که در راه ما کوشیده‌اند به یقین راه‌های خود را بر آنان می‌نماییم و در حقیقت‌خدا با نیکوکاران است .
3-شرح صدر
آنان که خدا هدایتشان را بخواهد دل‌هایشان را می‌گشاید پیداست که قلب مشروح توان درک معارف بلند را دارد و سختی‌های زندگی به او آسیب نمی‌زند و زود غمگین نمی‌شود و افسرده نمی‌گردد پس عبادتش هم بهتر و بالاتر است زیرا قلبش پر از رین و چرک نیست.یک باغ ویلایی سرسبز با درختان سر به فلک کشیده و تنومند چند هزار متری برای ساکنانش آسایش و آرامش دارد یا خانه‌ای کوچک و محقر.
شرح صدر مامن خوبی برای مؤمنان می‌باشد سینه‌ای فراخ که از هر گونه گناه و پلیدی که آن را تنگ و تارک می‌کند به دور است و خداوند شرح صدر را پاداش نیکان قرار می‌دهد ؛ «فمَن یُردِ اللَّه أنْ یَهدِیَهُ یَشْرَحْ صَدرَهُ لِلإسلَام»
پس هر که خدا بخواهد هدایت کند سینه‌اش را برای اسلام بگشاید و هر که را بخواهد در گمراهی وانهد سینه‌اش را تنگ و تنگ‌تر می‌گرداند چنان که گویی در آسمان بالا می‌رود بدین گونه خداوند بر کسانی که ایمان نمی‌آورند پلیدی می‌نهد. (انعام/125)
سینه گشاده و جان مشروح همانند دریایی عظیم است که اگر چیزی بر آن وارد شود دگرگونش نمی‌کند و بر جلال آن نمی‌افزاید و اگر چیزی از آن گرفته شود از شکوه آن نمی‌کاهد قلب مشروح نه با حادثه‌ای تلخ اندوهگین و نه با پدید آمدن نعمتی گوارا شادمان می‌شود چون هر دو را آزمون الهی می‌داند.
4-هدایت قلبی
گاهی انسان‌ها به واسطه کمبود یک ویتامین یا پروتئین میل به خوردن نوعی از میوه و غذا را دارند و با خوردن آن میوه یا غذا،نیاز کمبود بدنشان رفع می‌شود گاهی بر اثر شدت خستگی میل به خواب و استراحت پیدا می‌کنند نوع انسان بر اثر گناه و معاصی صدمه‌ای به روحش وارد می‌کند و با نماز یا نیاز به درگاه خداوند این صدمه بهبود می‌یابد.
وَمَن یُؤْمِن بِاللَّهِ یَهْدِ قَلْبَهُ ؛ کسی که به خدا بگرود دلش را به راه آورد(تغابن -11)
خداوند پاداش مؤمنان را نیاز و کشش قلبی و جاذبه‌ای قرار می‌دهد که به سوی عبادات و راز و نیاز با معبود خوانده می‌شود.میلش،کشش،جذبه و شورش تمامی رضایت معشوق و معبود می‌شود و قلب را مرکز توجه قرار می‌دهد آنگاه که خانه دلش حریم امن الهی گردد چیزی او را شادمان نمی‌کند مگر میل به راز و نیاز با معبود.
گاهی از درون چیزی او را فرا می‌خواند ،خوردنی‌ها،پوشیدنی‌ها و لذات دنیایی دیگر او را سیراب نمی‌کند . او تمام جذبه و شور الهی شده است و این یعنی انتخاب خدا،برگزیدن و او را از میان مخلوقات برای خویش جدا کردن. این یعنی ثبت نام در سپاه الهی و بندگان خاص خدا شدن.
5-محبت بین مردم
گاهی نیز خداوند با هدایت تکوینی خود دل‌های دیگران را متوجه به مؤمن می‌گرداند ؛ إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدّاً ؛ کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کردند به زودی خدای رحمان برای ان‌ها محبتی قرار خواهد داد.(مریم/96)
مریم خندابی
بخش قرآن تبیان
منبع:
تفسیر موضوعی هدایت در قرآن . آیة الله جوادی آملی
