حبه قند در گلوی سیمرغ!؟

«بدون تعارف انگیزه‌ام را برای شرکت در بخش مسابقه جشنواره از دست داده‌ام، نه به خاطر اینکه دوست ندارم جایزه بگیرم. چون به هر حال هر هنرمندی دوست دارد مورد تشویق قرار بگیرد و مورد توجه واقع شدن نیروی خوبی برای ادامه مسیر فراهم می‌کند، ولی امسال متاسفانه جشنواره از مسیر حرفه‌ای‌اش خارج شده‌است و نوع انتخاب فله‌ای فیلم‌ها برای بخش مسابقه و انتخاب هیئت داوران یک نوع نخبه‌ستیزی به‌عنوان سیاست اصلی جشنواره را نشان می‌دهد که در ارکان آن رسوخ کرده‌است و انگیزه حضور در رقابت را از فیلمسازان گرفته است. بنابراین خیلی برایم مهم نیست که از چنین جشنواره‌ای جایزه بگیرم.» نه فقط سیدرضا میرکریمی در مقام گوینده که احتمالاً خبرنگار سایت «خبرآنلاین» هم در زمان تنظیم گفت‌وگو فکر نمی‌کرد بازتاب این اظهارات یکی از مهمترین فیلم‌های جشنواره بیست‌ونهم را تا مرز حذف از جشنواره پیش ببرد. شایعات و شنیده‌ها درباره سرانجام فیلم سینمای «یه حبه قند» از همان نخستین ساعات انتشار این اظهارات در میان راهروهای برج میلاد (مقر اصلی برگزاری جشنواره) پخش شد اما خبری از اظهارنظر رسمی در این زمینه نبود.

الماسی و حکایت کله قند!

جهانگیر الماسی به نمایندگی از هیأت داوران ناگهان وارد میدان شد و با اظهاراتی تند وتیز پاسخ میرکریمی را داد: «سخنان میرکریمی احتمالاً ناشی از صغر سن اوست،‌ کمی که بگذرد او هم متوجه می‌شود چه اشتباهی کرده است. زمانی که او فیلم را به دفتر جشنواره تحویل داده و فرم پر کرده می‌دانست با کدام جشنواره طرف است و حالا به تحریک برخی خواسته فیلمش داوری نشود. او در درازمدت متوجه نتیجه این تصمیمش می‌شود. 15 سال دیگر باید ببینیم نتیجه این عملکرد او چه خواهد شد.» الماسی اما تیر خلاص را آنجا زد که گفت: «حالا که میرکریمی خودش در فیلم نشان می‌دهد دایی داستان فقط با یک حبه قند از بین می‌رود، خودش با بودجه یک میلیارد و چهارصد میلیونی که از حوزه هنری گرفته چه کار خواهد کرد؛ او با صحبت‌هایش و بودجه‌ای که برای فیلمش صرف کرده، یک کله‌قند در گلویش گیر می‌کند.» انتشار این سخنان به نقل از یکی از داوران جشنواره شایعات را قوت بخشید و برخی رسانه‌ها از قطعی شدن حذف فیلم از جشنواره خبر دادند.

واکنش دبیر جشنواره به شایعات

در همین زمان اظهارات میرکریمی واکنش‌هایی را از سوی دبیر جشنواره و هیئت داوران و مدیران سینمایی به همراه داشت؛ برخی از این واکنش‌ها علنی شد و برخی همچنان از گوشه و کنار شنیده می‌شد و خبری قطعی در مورد آن منتشر نشد. اینکه مهدی مسعودشاهی دبیر جشنواره بعد از مطالعه اظهارات میرکریمی از هیئت داوران عذر‌خواهی کرد و رئیس حوزه هنری با انتشار متنی به اهمیت جشنواره فجر اشاره کرد، همگی رسمی و علنی شد؛‌ اما اینکه مدیران سینمایی مایل به نمایش فیلم میرکریمی در سینمای اهالی رسانه نبودند و بعد از صحبت‌هایی در این زمینه بالاخره چهارشنبه شب 20 بهمن این فیلم برای مطبوعاتی‌ها به نمایش درآمد و از سوی دیگر هیئت داوران با پیش ‌قدمی یکی از اعضای هیئت جلسه نمایش فیلم میرکریمی را ترک کردند، هیچ‌گاه به صورت علنی اعلام نشد؛‌ اما همه این‌ها علنی شده یا نشده واقعیت‌هایی بود که در واکنش به سخنان میرکریمی رخ می‌داد. در همان ساعات بود که شنیده شد هیئت داوران فیلم میرکریمی را داوری نخواهند کرد. مسعودشاهی بعنوان دبیر جشنواره اما بلافاصله در مورد احتمال درست بودن این خبر و داوری نشدن فیلم میرکریمی اظهار داشت: «هیچ اتفاق تازه‌ای برای فیلم میرکریمی نیافتاده و اصلا دلیلی برای اینکه اثر او نادیده گرفته شود و داوری نشود وجود ندارد، بنابراین شرایط قبلی همچنان در مورد یه حبه قند وجود دارد.»

ورود ضلع سوم به مجادله

در همین راستا مجادلات به ناگاه ضلع سومی هم پیدا کرد و برخی دیگر از اهالی سینما هم به اظهارنظر در این زمینه پرداختند. محمدرضا عرب در نشست فیلم «ندارها» با دفاع از هیأت داوران به میرکریمی تاخت و ساعتی بعدتر مازیار میری پاسخ اظهارات عرب را ضمن دفاع تمام قد از میرکریمی در نشست خبری فیلم خود «سعادت‌آباد» داد. بعدتر همایون اسعدیان دست به قلم برد و نوشت: «نگرانی میرکریمی نگرانی است به حق که نگرانی بسیاری از ما نیز هست و پاسخ این داور محترم بر نگرانی‌ها صحه می‌گذارد.» منوچهر محمدی هم در ادامه همین نگرانی در نامه‌ای محترمانه از الماسی خواست از داوری جشنواره استعفا دهد. در ادامه علی معلم و جابر قاسمعلی از دیگر داوران جشنواره هم به میدان آمدند و یکی خبر از داوری فیلم داد و دیگری داوری نشدن فیلم را خواست خود کارگردان اعلام کرد. با این همه جشنواره به پایان رسید و حتی یک سیمرغ هم به فیلم میرکریمی نرسید تا برخی حدس و گمان‌ها تأیید شود. بعدها میرکریمی در گفت‌وگویی درباره این حواشی گفت: «کسانی که چند جمله من را خواندند و برآشفته شدند خیلی خوب منظور من را فهمیدند، ولی برای اینکه فرافکنی کنند گفتند کسی که به جشنواره آمده باید قاعده بازی را بپذیرد. کسی که آگاهانه از یک معضل فرهنگی که گریبانگیر جامعه است صحبت می‌کند باید به او اهمیت داد. اگر کنار آن سیمرغ به جای سمند، بویینگ 747 هم می‌دادند من حرف خودم را عوض نمی‌کردم. هنوز هم می‌گویم این تخریب فرهنگی که دوستان انجام می‌دهند به راحتی بازسازی نخواهد شد.»

الماسی: اشتباه کردم!

جالب اینکه 8 ماه پس از اتمام این حواشی و همزمان با اکران عمومی فیلم جهانگیر الماسی بازهم خبرساز شد و در گفت‌وگویی اینگونه به بازخوانی آن حواشی پرداخت: «آقای میرکریمی هم مانند دیگر همکاران چنین جایگاهی داشتند مضاف بر این که ایشان زنجانی هستند و رابطه نسبی دوری هم با من دارند. ایشان بسیار برای من محترم بوده و هستند. برای همین هم تاختن ایشان به هیأت داوران در آن مقطع بسیار برای من تلخ بود. هرچند بعدها متوجه شدم که من هم اشتباه کردم. ای کاش آن موقع خداوند این بینش را به من می‌داد که سکوت کنم و به نحوی عمل می‌کردم که هم حرمت سن من حفظ می‌شد و هم حرمت جایگاه صنفی‌ام. مضاف بر اینکه می‌توانستیم اخلاق دیگری را از خود نشان دهیم. در آن جلسه تلویزیونی هم از همان ابتدای برنامه مدام آقای جیرانی می‌گفت چرا عصبی هستی و من هم می‌گفتم نیستم! اما سرانجام سمت‌وسوی بحث به سمتی رفت که به نظرم نباید می‌رفت؛ اشتباه بزرگی بود.»