راه های آموزش مسئله امامت 1
با نگاهی هرچند اجمالی و مختصر به مجموعه معارف اسلامی، روشن می شود که پس از دو اصل توحید و نبوت، مسئله "امامت" مهمترین مسئله اعتقادی و بینشی انسان مسلمان است.
چنانچه در روایت آمده است: «بنی الاسلام علی خمس: علی الصلاه و الزکاه و الصوم و الحج و الولایه، و لم یناد بشیء کما نودی بالولایه(1) اسلام بر پنج چیز بنا شده است، بر نماز و زکات و روزه و حج و ولایت و هیچ چیزی به اندازه ولایت فراخوانده نشده است.»
زیرا امامت و ولایت مسیر صحیح هدایت برای رسیدن به سعادت است از این رو شناخت امامان معصوم(ع) و معرفت به ایشان در واقع شناخت مسیر صحیح سعادت و رستگاری است و به همین جهت است که امام صادق(ع) فرمودند: «من مات و لیس له امام فمیتته میتة جاهلیة، و من مات و هو عارف لامامه لم یضره تقدم هذا الامر او تاخر»(2)
امام محمد باقر(ع ) نیز فرمودند: «هـر كـسـى كـه مـكتب و دین خود را از سلیقه شخصى و راءى خود بگیرد و از امام بحق اطاعت نكند، پس كوششهاى او پذیرفته نیست ، و او گمراه است ، و خداوند دشمن اعمالش مى باشد. زراره از آن حضرت نقل كرد كه فرمود:سـرآمـد هـمه كارهاى دینى و دنیوى و شریفترین آنها و كلید آنها و درِ همه چیزها و خشنودى خداى تبارك و تعالى پیروى امام بعد از شناختن اوست.»(3)
چنانچه از مجموع معارف اسلامی در باب مقوله امامت بر می آید این مقوله دارای جوانب مختلف و آثار فراوانی در زندگی مؤمنان و نظام خلقت دارد از این رو مواجهه شدن دانشی و بینشی با آن امری چند وجهی و چند جهتی است.
به عبارت واضح تر، تبیین جایگاه امامت در نظام هدایت و حقیقت امام معصوم(ع) در نظام خلقت نیازمند مباحث گسترده "امام شناسی" با رویکردهای مختلف دانشی است.(4)
بنابر جایگاه رفیع امامت در اندیشه شیعه، روحانیت به عنوان مرزبانان این مکتب هدایت بخش می بایستی این حقیقت تابناک را به نحو صحیح آموزش دهند. با نگاهی به مباحث ارائه شده حول مقوله امت و اهلبیت(ع) حداقل با سه رویکرد می توان به تبیین این موضوع پرداخت:
1. امامت به مثابه مسئله اعتقادی
در این رویکرد با طرح مباحث کلامی همچون «ضرورت وجود امام» ، «ادله نصب امام»، «علم امام» و «عصمت امام»، «راههاى اثبات امامت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام و یازده فرزند ایشان» به ضرورت و جایگاه اعتقادی آن در نظام هستی بحث می شود.
2. امامت به مثابه مقوله سیاسی و اجتماعی
در این رویکرد امام به عنوان رهبر و ولیِ نظام سیاسی و اجتماعی مطرح می شود. به همین جهت، سیره ولایت و رهبری ائمه هدی (ع) در مسائل سیاسی و اجتماعی طرح می شود.
اصل مسئولیت تدبیر جامعه -به عنوان بخش مهم امامت و جانشینی پیامبر(ص( در این حوزه طرح می شود خلاصه امام رهبر سیاسی و فكری و خلیفة خدا و حاكم و ولی امر است. یعنی همة این مقامات از شؤون او است.
او از جانب خدا ولی امر و حاكم و خلیفه است و اولویت به اموال و نفوس مردم دارد و بر ادارة امور و كارها و احقاق حقوق و دفع و رفع ظلم و اجرای احكام و سیاسات و بر قرار كردن عدالت در بین مردم و حفظ نظام و تأمین امنیت و آسایش خلق و عمران زمین و فراهم ساختن وسائل ترقی و تعالی برای همگان، ولایت دارد، امر، امر او و فرمان ، فرمان اوست.(5)
3. امامت به مثابه مقوله محبتی
براساس کریمه شریفه «قل لا اسئلکم علیه اجراً الا الموده فی القربی؛(6) بگو: من از شما پاداشی برای رسالتم نمی خواهم، جز آنکه درباره نزدیکانم مهر و محبت بورزید.» از دریچه مودت و محبت می توان به طرح مسله امامت پرداخت.
در این رویکرد بیش از آنکه دانشی و بینشی باشد گرایشی و محبتی است چرا که موتور حرکت به سوی آنچه عقل مطلوب دانسته و شایسته شمرده، علاقه و محبت است که تاریخ بشر گواه بسیار خوبی برای تصدیق این ادعاست.
اگر به تاریخ هدایت یافتگان صدر اسلام مراجعه ای داشته باشیم ، خواهیم دید بسیاری از افراد با جاذبه و کشش الهی شخص پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آ‌له) ایمان آوردند و بعد گام به گام معارف بلند اسلام را تا حدودی یافتند. به بیان دیگر انس و محبت خداوند و اولیاء معصومش «روح دین» است و کالبد دین بدون نفخ آن روح به مانند جسمی بی جان است، که غیر از پوسیدن غایت دیگری ندارد.
از آنجا که نوجوان و جوان مخاطب ما دارای یک سرمایه عظیم به نام محبت به اهل بیت (علیهم السلام) و فطرتاً دوست دار خداوند متعال (جل جلاله) و مظاهر عالیه او است.
غفلت از این سرمایه بسیاری از انرژی ها را در مسیر انحرافی هزینه کرده است و جان جوان را به کسالت و بد بینی نسبت به دین می کشاند.
ادامه دارد ....
منابع:
1. الکلینی، محمد بن یعقوب، ، الکافی ج2 ص18 ح3
2. کافی ج 1، ص 371، ح 5.
3. اصول كافى ، ج 1 ، ص 185 ـ 186
4. پیام قرآن، ج 9، ص 18؛
5. الباب الحادى عشر، الاصل الرابع، الفصل السادس فى الامامة، صفحه 67 و شرح المقاصد، (التفتازانى) ـ الفصل الرابع فى الامامة ـ 5/232 .
6. سوره شوری، آیه 23.
تهیه و تولید : حوزه علمیه تبیان ، سید مهدی موسوی
