عطش مرگ
مواد توهم زا و روان گردان نسل جوان را تهدید مى كند
این دومین روز پیاپى است كه پدر وحید به بیمارستانى كه او در آن بسترى است، مى آید. بار اول براى عیادت از وحید كه در بخش بیماران كلیوى است به بیمارستان آمد و روز دوم به بخش بیماری هاى اعصاب رفت كه برادرزاده 18 ساله اش در آن بسترى و تحت مراقبت شدید است. وحید و پسرعمویش هر دو قربانیان مصرف اكستازى هستند. وحید در حالى كه لوله هاى قطورى به بدنش وصل شده اند نگاه غمگینش را به پدر مى دوزد و مى گوید: «... هرچه مى خواهى بگو، مى دانم كارم اشتباه بود. رفیق بد و قرص اكس كارم را به اینجا كشاند .»
وحید 19 ساله است ؛ قرص هاى اكس را با كمك دوستش تهیه کرده و تعدادى از آنها را به پسر عمویش داده است. به فاصله یك روز هر دو بعد از خوردن قرص ها راهى بیمارستان شده اند.
دكتر حمید مرتضوى روان پزشك و متخصص ترك اعتیاد مى گوید: «داروهاى توهم زا داروها یا موادى هستند كه به عنوان داروهاى روان گردان یا محرك شناخته شده اند و اثر خاص آنها ایجاد اختلال در ارتباط با واقعیت و تا حدودى افزایش سطح هوشیارى، دقت، تمركز و آثار خاص دیگر است اما ممكن است حتى با یك بار مصرف در افراد مستعد، علایم عصبى و روانى بروز كند و در مصرف حاد گاهى عوارض قلبى، مغزى ، فشارخون بالا و نارسایى كبد و كلیه مشاهده مى شود. گفته مى شود میزان مصرف قرص هاى اكستازى در میان جوانان و نوجوانان به شكل نگران كننده اى در حال افزایش است.
طبق آماری كه در سال 1380 از یك تحقیق به دست آمده است بیش از 40 هزار نفر در ایران اكستازى را تجربه كرده اند. اما وزیر بهداشت اعلام كرده كه به دلیل مسائل اجتماعى و سیاسى ترجیح مى دهد آمار مصرف كنندگان داروهاى روان گردان را اعلام نكند: «ما سعى مى كنیم به جاى اعلام آمار مصرف كنندگان داروهاى روان گردان، چنین مسائلى را در جلسات كارشناسى مطرح كنیم تا نتایج بهترى اتخاذ شود .»
به گفته " مسعود پزشكیان " وزیر بهداشت و درمان، سن مصرف كنندگان به سمت جوان شدن مى رود: «اما طبق آمار فعلى بیشتر مصرف مواد در سنین 25 سال به بالا صورت مى گیرد. »
امگا، دلفین ، لنگر، دكس، بیسكوئیت، صلیب سرخ، سان شاین، هوندا، بمب بى ، سوپرمن، قرص عشق، قرص شیطان، سوپر من و رنو ، قرص هاى اكستازى موجود در بازار ایران هستند.
"امیر محمد پیام " روان شناس و محقق در زمینه مواد اعتیادآور مى گوید: به طورى كلى موادى كه دركشور مصرف مى شوند به سه دسته مخدرها، توهم زاها، توان افزاها یا محرك ها قابل تقسیم اند.
دسته مخدرها با ماده مؤثر مرفین شامل تریاك، هروئین و مرفین از جمله موادى هستند كه ریشه طبیعى شان خشخاش است یا به صورت شیمیایى و صنعتى به گونه اى تهیه مى شوند كه روى گیرنده هاى مرفین مغز مؤثر باشند.
دسته دوم مواد اعتیاد آور، توهم زاها هستند كه تعدادى از آنها ریشه طبیعى دارند مثل حشیش، گراس، بنگ ؛ و تعدادى هم ریشه شیمیایى دارند كه آمفتامین ها، باربیتوراتها، متاآمفتامین ها كه (اكستازى جزو اینهاست) و داروهاى روانگردان شیمیایى دیگر مثل ال.اس.دى ، اسپید یا شیشه كه مستقیم روى مغز تأثیر مى گذارند و تفكر هدف اصلى تأثیرگذارى شان است. در واقع اگر مواد مخدر دسته اول "جسم " را تخدیر مى كنند، توهم زاها روى " تفكر" تأثیر مى گذارند.
دسته سوم مواد اعتیادآور هم محرك ها هستند كه ریشه طبیعى شان مثل كوكائین و ریشه صنعتى و شیمیایى آنها مثل كرك است.
"اكس" به شكل قرص هاى گرد و بیضى در رنگ هاى سفید، زرد، صورتى و قهوه اى به حالت پودر حل شده در شربت یا نوشابه، تكه یخ و آدامس مورد استفاده قرار مى گیرد. در ایران هر قرص بین3 تا 20 هزار تومان - بسته به نوع و درصد كیفیت و خلوص آنها - خرید و فروش مى شود. مهمانى ها و پارتى هاى شبانه اكس با شعار «بخور كه شاد شوى» برگزار مى شود و معمولاً از ابتداى شب تا نزدیك صبح طول مى كشد. این مهمانی ها نه فقط در كشور ما بلكه در آمریكا و اروپا نیز به «اكس پارتى» معروفند.
شاهین 20 ساله تجربه حضور در یكى از این مهمانی ها را این طور شرح مى دهد:«سالن تاریكى بود . در بعضى قسمت هاى آن غیر از نور چراغ هاى رنگى و گردان هیچ روشنایى دیگرى نبود. وقتى داخل آن جمعیت مى شوى دیگر صداى بلند موسیقى، بوى عرق و جیغ و فریادشان آزارت نمى دهد ، چون تو هم باید مثل خود آنها اكس زده باشى.
كسى كه مهمانى در خانه اش برگزار شده بود پسرى حدود 23 ساله بود كه به بهانه تولدش دوستانش را دعوت كرده بود و پدر و مادرش هم خانه نبودند. من هم به واسطه یكى از دوستانم آنجا رفتم. قرص هاى اكستازى را داخل ظرف یا توى نوشابه ها ریخته بودند و به مهمان ها مى دادند .»
شاهین خیلى زودتر از پایان گرفتن اكس پارتى، مهمانى را ترك کرده است:«بعد از خوردن قرص اكس احساس كردم تمام تنم عرق زیادى كرده و خیس آب هستم و حالت گـُر گرفتن داشتم و قلبم تند تند مى زد. طورى كه انگار مى خواست از سینه ام بیرون بزند .»
دكتر مهرداد احمدیه، پزشك و مدرس دانشگاه ، این نشانه ها را ناشى از مسمومیت با اكستازى مى داند كه ممكن است به كُما و مرگ مصرف كننده منجر شود:« در این حالت فرد به شدت عرق مى كند و حجم زیادى از آب بدنش را از دست مى دهد. تب بالا مى رود و تپش قلب خیلى زیاد مى شود و فرد احساس گرمازدگى دارد. احتمال خونریزى مغزى و حملات قلبى هم در این حالت بالا مى رود».
با وجود علائم ناشى از خطر آفرین بودن داروهاى توهم زا و روان گردان ، چه عاملى سبب مى شود استفاده از آنها به ویژه در میان نوجوانان و جوانان طرفدار داشته باشند؟ «شادى اش را نمى شود توصیف كرد. در آن حالت پر از انرژى مثبت هستى». اینها جملاتى اند كه محراب در توجیه مصرف اكس به زبان مى آورد و بعد ادامه مى دهد:«وقتى اسپید مى خورم، از هیچ چیزى ترس ندارم. با سرعت رانندگى مى كنم و لایى مى كشم. به قدرى سرحال و سرخوشم كه حاضرم دست به هر كارى بزنم كه در شرایط عادى برایم سخت است .»
حالت سرخوشى كه محراب مى گوید معمولاً 20تا40 دقیقه بعد از خوردن قرص اكستازى ظاهر مى شود و بعد از یك ساعت به اوج خود مى رسد. اما 3 تا 4 ساعت بعد ، دیگر خبرى از آن نیست. مهراب مى گوید:« بعد از این كه اثر مصرف قرص تمام مى شود، احساس خستگى مى كنم». به نظر او این اتفاق كاملاً طبیعى است: « بالاخره بعد از چند ساعت بالا و پایین پریدن و تحرك زیاد، هر كسى خسته مى شود .»
دكتر احمدیه که از دیدگاه علمى به این مسئله نگاه مى كند می گوید: « در مغز موادى به نام سروتونین وجود دارد. با مصرف اكس این مواد در سیستم اعصاب و مغز آزاد می شود و باعث تحریك سیستم مغزى مى شود اما در طولانى مدت سبب مختل شدن فعالیت آن مى شود. زوال حافظه كوتاه مدت و تخریب سلول هاى قشر مخ از آثار سوء مصرف این قبیل مواد است .»
" امیر محمد پیام " روان شناس مى گوید: « وقتى مواد توهم زا و روان گردان وارد خون مى شوند با افزایش قند خون و تپش قلب و به طور كلى با تأثیر بر سیستم سمپاتیك ، موجب افزایش عملكرد مى شود. به همین خاطر وقتى اكس مصرف مى كنند تمایل به تحرك، رقص و پایكوبى دارند و در دسته آمفتامین ها با تأثیراتى نظیر افزایش عملكرد، راحتى روابط و رفتارهاى پرخطر جنسى روبروییم». تمركز تفكر، افزایش كارآیى، خوش مشرب شدن و افزایش توان كار و اعتماد به نفس از جمله مواردى است كه مصرف كنندگان داروهاى توهم زا به عنوان تأثیرات مثبت این مواد یاد مى كنند. اما امیرمحمد پیام روان شناس معتقد است: «بیشتر این مسئله تلقین است ، چون اعتماد به نفس یا كارایى و توان فرد با مصرف این داروها به شكل كاذب افزایش مى یابد و فرد با تلقین به خود احساس نیرومندى بیش از آنچه باید مى كند. در حالى كه شما با تكنیك هایى نظیر یوگا، مدیتیشن یا مهارت هاى مدیریت استرس هم مى توانید به همین نتایج برسید .»
هنوز آمار دقیق و رسمى درباره تعداد مصرف كنندگان داروهاى توهم آور و روان گردان در ایران منتشر نشده است، اما به نظر مى آید حركتى هرچند آرام و آهسته براى تغییر الگوى مصرف مواد اعتیادآور در كشور شروع شده است.
امیرمحمد پیام این مسئله را ناشى از عملكرد سیستم و سیاستى در جهان مى داند كه مواد اعتیادآور را كارگردانى مى كند: «این سیستم به شكل یك نظام پویاى اقتصادى به نیازهاى مخاطبانش توجه مى كند و به دنبال ایجاد بازارهاى جدید مصرف است و كاملاً براى تولیداتش فرهنگ سازى مى كند و وقتى مى بیند در كشورها برنامه هاى پیشگیرى و كاهش تقاضاى مواد به روى نكاتى از مضرات مواد تأكید مى كند كه عوارض اش براى همه شناخته شده است ، سعى مى كند الگوى مصرف مواد اعتیاد آور را با مواد جدیدى جایگزین كند كه این مواد در تبلیغ و تعریفش عوارض قبلى را نداشته باشند. فرض كنید این طور نشان مى دهند كه اسم آن مواد مخدر است، اسم اینها محرك است. آنها با وابستگى شدید جسمانى همراه هستند نظیر هروئین و اینها اصلاً وابستگى جسمانى ندارند، هرچند وابستگى روانى كه عامل اصلى اعتیاد است در اینها شدیدتر است. مواد مخدر باعث انزوا و افسردگى مصرف كننده مى شوند، اینها موجب رقص و پایكوبى و در جمع بودن مى شوند و... بنابراین بدیهى است چون ساختار ذهن یا نگرش نوجوان اعتیاد با مشخصات ماده مخدر مثل هرویین است، این مواد جدید را اعتیاد محسوب نمى كند. این تكنیكى است كه سازندگان و تولید كنندگان مواد از آن استفاده مى كنند».
گروه سنى 15 تا 35 سال بیشترین گروه سنى در معرض خطر مصرف مواد توهم زا و روان گردان هستند. تعداد مصرف كنندگان در مردان دوبرابر زنان است. جمعیت جوان جویاى كار ایران كه با مشكلاتى نیز براى ادامه تحصیل، ازدواج و تفریحات مناسب روبروست. به راحتى مى توانند با شناخت نادرستى كه از این مواد پیدا كرده اند به سراغ مصرف آنها بروند با این تصور كه مى توانند كارآیى شان را افزایش بدهند ، براى لحظاتى مشكلات خود را فراموش كنند و حالت سرخوشى و امیدوارى پیدا كنند و در عین حال از لحاظ جسمانى و ظاهرى هم با مسئله حادى روبرو نشوند. این اشتباه در شناخت مواد اعتیادآور جدید توسط نوجوانان و جوانان با اشتباه والدین و خانواده ها در برخورد با فرزندان همراه با اشتباه مسئولان در برنامه ریزی ها و به روز نكردن تجهیزات و امكانات براى شناسایى و مقابله با مواد جدید مى تواند در آینده اى نه چندان دور، مصرف مواد توهم زا و روان گردان را همپاى مواد مخدرى چون تریاك و هرویین افزایش دهد.
فاطمه امیرى
لینک ها :
- عوارض زیانبار و كشنده قرص اكستاسی
- بی خبری از مصرف قرص های اكستازی
- اكستاسی ؛ عامل نشاط یا سبب مرگ
- اكستاسی شادی جوانی یا مرگ سلامتی
- کتاب های « روان شناسی » ، « خانواده » و « متفرقه » در فروشگاه اینترنتی تبیان
