آداب وارد شدن به مسجدالحرام

هنگام ورود از در «بَنی شَیْبَه» (در روایت است که پس از شکستن بت‌های موجود در کعبه و اطراف ن، بت بزرگ «هُبَل» را در ن مکان دفن کرده اند، و مستحب است از ن در وارد شود تا ن بت را که مظهر بت پرستی و شرک می‌باشد زیر پای خود بگذارد، گرچه بر اثر توسعه مسجد، ن در هم اکنون وجود ندارد، ولی گفته اند که مقابل «باب السلام» کنونی بوده است.) وارد شود، و گفته‌اند که ن در، مقابل «باب السلام» کنونی بوده است.

فضیلت مسجدالحرام

پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله : محترم‌ترین، محبوب‌ترین و گرامی‌ترین مساجد نزد خداوند، مسجدالحرام است.

پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله : برتری مسجدالحرام بر مسجد من، همچون برتری مسجد من بر مساجد دیگر است.

ابوذر: به رسول خدا گفتم: «کدام مسجد، اوّل بنا نهاده شده است؟» فرمود: «مسجدالحرام». گفتم: «سپس کدام؟» فرمود: «مسجد الأقصی». گفتم: «فاصله میان این دو چه مقدار بود؟» فرمود: «چهل سال». سپس فرمود: هر کجا که نماز تو را دریافت (و وقت آن رسید) نماز بخوان، زمین برای تو مسجد است.

پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله : بار نمی‌بندند مگر به سوی سه مسجد: مسجدالحرام، مسجد من و مسجد الأقصی.

امام علی علیه‌السلام : چهار مکان است که از قصرهای بهشتی در دنیاست: مسجدالحرام، مسجد پیامبر، مسجد بیت المقدس و مسجد کوفه.

توضیحی پیرامون حدود مسجدالحرام

حضرت ابراهیم علیه‌السلام حدود مسجدالحرام را تعیین کرد ، ولی این حدود توسط اعراب جاهلیت فراموش شد و مکّیان به تدریج در حرم و درون مسجد به خانه سازی پرداختند . با قدرت گرفتن اسلام و افزایش جمعیت مسلمانان ، توسعه مسجد و بازگرداندن به حدود اوّلیه آن ضروری نمود . از این رو عمر در سال 17 هجری و عثمان در سال 26 هجری نخستین توسعه‌ها را انجام دادند. سپس عبدالله بن زبیر در سال 65 هجری و هنگام تجدید بنای کعبه ، صحن مسجد را از شمال و جنوب گسترش داد . از جنوب، آن را به ناحیه «صفا» و «باب بنی مخزوم» رساند و در شمال، میان «حجر اسماعیل» و «دار الندوه» تا «دار شیبة بن عثمان» را توسعه داد. در دوران خلافت عباسی ، ابتدا منصور در سال 137 هجری شمال و غرب مسجد را توسعه داد و آن را تا «باب بنی سهم» رساند و سپس مهدی عباسی نخست در سال 161 همه خانه‌های باقیمانده میان مسجدالحرام و «مسعی» را خراب کرد و حدّ مسجد را «مسعی» قرار داد و سپس در سال167 مسجد را از هر سو به اندازه‌ای توسعه داد که کعبه در وسط مسجد قرار گرفت و مسجدالحرام را از جهت شرق و غرب به حدّ اوّلیه خود رساند . زیرا ابراهیم علیه‌السلام حدّ شرقی مسجد را «مسعی» و حدّ غربی را «حزوره» قرار داده بود و حزوره همان بازار «حناطین» بوده است که حد غربی توسعه مهدی عباسی است .

بر این اساس و همان گونه که از جواب امام صادق علیه‌السلام در دو روایت اوّل همین فصل فهمیده می‌شود ، مسافت‌های اضافه شده، حکم مسجدالحرام را دارند ، بلکه بخشی از آن هستند و زیاده محسوب نمی‌شوند . افزون بر این، امام کاظم علیه‌السلام نیز همچون امام صادق علیه‌السلام این محدوده را از آغاز جزو مسجدالحرام و ساختن منازل توسط مکّیان را غصب محدوده مسجد می‌داند و لذا کسب رضایت صاحبان خانه را لازم نمی‌بیند و این معنی از روایات آخر همین فصل استفاده می‌شود .

بعد از توسعه عباسی که آخرین آن‌ها در زمان المقتدر بالله است ، دو توسعه حکومت عربستان سعودی در سال 1375 و 1409 ، مساحت مسجدالحرام را چند برابر کرده و از حدّ اولیه گذرانده است . لذا برخی از فقیهان نسبت به جریان احکام ویژه مسجدالحرام در مکان‌های اضافه شده اخیر احتیاط می‌کنند و برخی دیگر احتیاط را مستحب می‌دانند ، زیرا همین که مردم آن‌ها را جزو مسجدالحرام بدانند و در عرف، نام مسجد بر آن بنهند، کافی است تا احکام آن جریان یابد.

مکان‌های معنوی مسجدالحرام

در مسجدالحرام، مکان‌ها و جایگاه‌های بسیار مقدس و با عظمتی وجود دارد که در واقع وجود این جایگاه‌ها به مسجدالحرام، عزّت و قداست ویژه‌ای بخشیده است.

کعبه

حجرالاسود

((حجرالاسود)) همان‌طور که از اسم آن پیداست، سنگ سیاهی است که در رکن شرقی با ارتفاع یک متر و نیم از زمین قرار دارد. این سنگ به شکل بیضی و در قابی از نقره قرار گرفته است.

رکن یمانی

خانه کعبه دارای چهار رکن است.

1 رکن اسود یا رکن شرقی.

2 رکن شامی.

3 رکن غربی.

4 رکن یمانی.

در بین ارکان کعبه، رکن یمانی از موقعیت معنوی ویژه‌ای برخوردار است .((رکن یمانی))، زاویه جنوبی خانه کعبه است که در سمت کشور یمن واقع شده است. در بعضی روایات، رکن یمانی به عنوان ((یَمْینُ اللّه فی اءَْضِهِ)) مطرح گردیده است. و سفارش شده است که رکن یمانی را استلام کنید.

امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: رسول خدا صلی اللّه علیه و آله فرموده است: ((به دور خانه کعبه طواف کنید و رکن یمانی را استلام نمایید، زیرا رکن یمانی، یمین اللّه در زمین سات و خداوند به وسیله آن با بندگانش مصافحه می‌کند، چنانکه یک عبد با مولایش مصافحه می‌کند و رکن یمانی برای کسانی که آن را استلام کنند، روز قیامت شهادت می‌دهد که این‌ها وفای به عهد کردند)).

مستجار

((مستجار)) محلّی است نزدیک رکن یمانی، پشت کعبه و موازی با درب کعبه. و این مکان نیز از فضیلت و موقعیت ویژه‌ای برخوردار است؛ جایی که گناهکاران به آنجا پناه می‌برند. امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: در کنار مستجار بگو: ((اَلَّلهُمَّ! البَیْتُ بَیْتُکَ وَالعَبْدُ عَبْدُکَ وَهذا مَکانُ العائِذ بِکَ مِنَ النّارِ)).

آداب ورود به مسجدالحرام

چه خوب است که زائران حج تمتع با آداب وارد شدن به مسجدالحرام آشنا شوند:

1 ـ برای رفتن به مسجدالحرام مستحب است غسل کند.

2 ـ مستحب است با پای برهنه و با حالت سکینه و وقار وارد مسجد شود.

3 ـ هنگام ورود از در «بَنی شَیْبَه» (در روایت است که پس از شکستن بت‌های موجود در کعبه و اطراف آن، بت بزرگ «هُبَل» را در آن مکان دفن کرده اند، و مستحب است از آن در وارد شود تا آن بت را که مظهر بت پرستی و شرک می‌باشد زیر پای خود بگذارد، گرچه بر اثر توسعه مسجد، آن در هم اکنون وجود ندارد، ولی گفته اند که مقابل «باب السلام» کنونی بوده است.) وارد شود، و گفته‌اند که آن در، مقابل «باب السلام» کنونی بوده است.

4 ـ مستحب است بر درب مسجدالحرام ایستاده بگوید:

«اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکَاتُهُ، بِسْمِ اللهِ وَ بِاللهِ وَ ماشاءَاللهُ، السَّلامُ عَلی أنْبِیاءِاللهِ وَ رُسُلِهِ،

اَلسَّلامُ عَلی رَسُولِ اللهِ اَلسَّلامُ عَلی إبْراهِیمَ خَلِیلِ اللهِ، وَالْحَمْدُللهِ رَبِ الْعالَمِینْ».

پس سه مرتبه بگوید:

«أللَّهُمَّ فُکَّ رَقَبَتی مِنَ النَّارِ».

سپس بگوید: «وَأَوْسِعْ عَلَیَّ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلالِ الطَیِّبِ وَادْرَأْ عَنَّی شَرَّ شَیاطِیْنِ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ وَ شَرَّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَالْعَجَمِ».

پس داخل مسجدالحرام شود و رو به کعبه دستها را بلند کرده و بگوید: "اللهُمّ إنّی أسْأَلُکَ فی مَقامی هذا وَفی أوّلِ مَناسِکی أنْ تَقْبَلَ تَوْبَتِی وَأنْ تَتَجاوَزَ عَنْ خَطِیئَتی وَأنْ تَضَعَ عَنّی وِزْری، الْحَمْدُ للّهِ الّذی بَلّغَنِی بَیْتَهُ الْحَرامَ اللهُمّ إنّی أشْهَدُ أنّ هذا بَیْتُکَ الْحَرامُ الّذی جَعَلْتَهُ مَثابَةً لِلنّاسِ وَأمْناً مُبارَکاً وَهُدیً لِلْعالَمینَ اللهُمّ إنّی عَبْدُکَ وَالْبَلَدَ بَلَدُکَ وَالْبَیْتَ بَیْتُکَ جِئْتُ أطْلُبُ رَحْمَتَکَ وَأؤُمّ طاعَتَکَ مُطِیْعاً لِأمْرِکَ راضیاً بِقَدَرِکَ أسْأَلُکَ مَسْألَةَ الْفَقِیْرِ إلَیْکَ الْخائِفِ لِعُقُوبَتِکَ اللهُمّ افْتَحْ لِی أبْوابَ رَحْمَتِکَ واسْتَعْمِلْنِی بِطاعَتِکَ وَمَرْضاتِکَ".

سپس رو به سوی کعبه کرده و بگوید: ‌ "ألْحَمْدُ للّهِ الّذی عَظّمَکِ وَشَرّفَکِ وَکَرّمَکِ وَجَعَلَکِ مَثابَةً لِلنّاسِ وَاَمْناً مُبارَکاً وَهُدیً لِلْعالَمِیْنَ".

فرآوری : زهرا اجلال

گروه دین تبیان

منابع :

سایت حج

سایت حوزه

سایت شیعه نیوز