سرنوشت نقاط مداری ایران در فضا

در حدود سال ‌1356 ایران توانست سه نقطه مداری استراتژیک در مدار زمین ثابت را از آن خود سازد.  بلافاصله مذاکرات برای ساخت و پرتاب اولین ماهواره‌ی مخابراتی ایران با طرف‌های خارجی آغاز شد که باعث گردید نام ماهواره‌های زهره از سال 1356 خورشیدی بر زبان‌ها افتد. اما تمامی این طرح‌ها با پیروزی انقلاب اسلامی متوقف شد و آغاز جنگ تحمیلی نیز مزید بر علت گردید تا صنعت فضایی ایران رکودی 15 ساله را تجربه نماید. در دهه‌ی 70 برخی از دولتمردان تلاش کردند تا مجدداً بحث ماهواره‌ی مخابراتی ایران را در اولویت قرار دهند چراکه نقاط مداری در حال از دست رفتن بودند و ایران مجبور بود از کشورهایی که ماهواره‌هایی در مدار زمین ثابت داشتند بخواهد تا ماهواره‌های مستعمل خود را به جایگاه مداری ایران منتقل نمایند تا ITU  (اتحادیه بین‌المللی مخابرات راه دور) از نظر قانونی قادر به بازپس‌گیری این نقاط ارزشمند و استراتژیک از ایران نباشد.

هزینه‌های سرسام‌آور انتقال و نگه‌داری ماهواره‌های مرده در سه نقطه‌ی مداری ایران و اصرار کارشناسان مخابراتی ایران باعث شد تا نهایتـاً شورای اقتصاد و شورای عالی امنیت ملی در سال 1383 موافقت خود را با برگزاری مناقصه‌ای بین‌المللی برای خرید و پرتاب نخستین ماهواره‌ی مخابراتی ایران به وزارت پست و تلگراف و تلفن آن زمان اعلام نمایند. اما تحریم‌های بین‌المللی باعث شد تا علی‌رغم انعقاد قرارداد با یک شرکت روسی، زهره‌های یک تا سه همچنان به منزل خود نرسند.

مدتی است گفته می شود که یکی از باارزش‌ترین نقاط مداری ایران در شرف از دست رفتن است.  ماهواره‌های مخابراتی غیر از موقعیت فیزیکی که در نقطه مداری خاصی اشغال می کنند به دلیل قدرت بسیار زیاد امواج رادیویی که به سمت زمین گسیل می‌دارند باید فاقد ماهواره همسایه تا شعاع خاصی باشند. چون در آن صورت تداخل امواج رادیویی باعث خواهد شد که گیرندگان امواج با مشکلات عدیده‌ای روبرو شوند. بنابراین امکان دارد که کشوری نقطه مداری مطلوبی داشته باشد اما به دلیل وجود یک ماهواره مخابراتی در همسایگی قادر به عملکرد در محدوده خاصی از امواج رادیویی نخواهد بود.

گویا خالی ماندن نقطه مداری 26 درجه  برای مدت طولانی از ماهواره‌ای با اصالت ایرانی باعث شده است تا دندان طمع کنسرسیومی از شرکت مخابراتی کشور قطر و شرکت یوتل‌ست فرانسوی برای ارسال یک ماهواره مخابراتی در کنار گوش نقطه مداری ما تیز شود. این ماهواره جدید که قرار است در سال 2013 به مدار 25 و نیم درجه شرقی یعنی دقیقا در همسایگی خیلی نزدیک نقطه مداری ایران اعزام گردد قطعا باعث خواهد شد تا ماهواره قطری فرانسوی و ماهواره مستاجر ما قادر نباشند از باند کی یو که برای ماهواره‌های مخابراتی خیلی هم مهم است به درستی استفاده کنند. همین موضوع باعث شده است که تیم قطری فرانسوی جنجال جدیدی به راه اندازند که ایران حق ندارد یک نقطه مداری را برای مدتی چنین طولانی خالی از ماهواره‌ای که رسما در تملک خود است نگه دارد.

ایران ادعا دارد که در این مدت دو ماهواره به نمایندگی از زهره از نقطه مداری ایران استفاده‌کرده‌اند. اولی ماهواره‌ای به نام PAS-5 و دومی ماهوره‌ای متعلق به خود یوتل‌ست (طرف مقابل دعوای جدید با ایران) که در اجاره عرب‌ست یک شرکت خدمات ماهواره‌ای از کشور عربستان سعودی بوده است.

عربستان سعودی نیز ادعای ایران را پذیرفته و قبول کرده است که طبق یک قرارداد مجزایی بخشی از ظرفیت ماهواره‌ای که خود از یوتل‌ست اجاره کرده بود را به ایران و به نام ماهواره زهره اجاره داده است.

در همین راستا حمید فاضلی، سرپرست سازمان فضایی ایران در نشست خبری که به مناسبت آغاز هفته جهانی فضا برگزار شد از تلاش ایران برای توسعه نقاط مداری در فضا خبر داد. وی با اشاره به حساسیت حفظ نقاط مداری ایران که به نام ماهواره زهره به ثبت رسیده اما گفته می شود که زمان مالکیت آن به اتمام رسیده است، اظهار داشت: ایران برای حفظ این نقاط مداری حضوری فعال در مجامع بین المللی دارد و طی هفته های گذشته نیز هیئت بلند پایه ای از ایران در جلساتی در مقر سازمان جهانی مخابرات حضور داشت و تمام توان خود را برای حفظ این موقعیت مداری و حتی توسعه آن به کار گرفته است.

او با بیان اینکه کشورهای استکباری از هر فرصتی برای آسیب به کشور ما استفاده می کند خاطرنشان کرد: این کشورها به تمامی موضوعات فنی و علمی رنگ و بوی سیاسی می دهند اما سازمان فضایی با تمامی توان خود در تلاش برای حفظ حقوق ایران در فضا و توسعه نقاط مداری است.

فاضلی با تاکید بر برنامه های ایران برای شناسایی و استقرار موقعیتهای جدید مداری گفت: این پیشنهاد بزودی با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به سازمان جهانی مخابرات ارائه خواهد شد.