عواملی که موجب کاهش فشار قبر می‌شوند
فـــشـــار قبــــــر
فشار قبر برای همه است منتهی شدت و ملایمت آن نسبت به افراد فرق دارد. نسبت به کفار و فسّاق و منافقین و ... خیلی شدید است و کیفر اعمالشان حساب می‌شود اما نسبت به افراد دیگر ملایم‌تر است و جبران کوتاهی‌ها و کفاره گناهانشان محسوب می‌شود ؛ یعنی با این فشاری که می‌بینند از گناهانشان کم می‌شود.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آ له) در روایتی می‌فرماید : « هیچ مؤمنی نیست مگر اینکه فشاری در قبر دارد. »( بحارالانوار - ج6 - ص 221)
و در روایت دیگری امام صادق (علیه‌السلام) از رسول خدا (صلی الله علیه و آ له) نقل کرده که فرموده : « فشار قبر برای مؤمن کفاره ضایع کردن نعمت‌ها از ناحیه اوست .» ( بحارالانوار - ج6 - ص221)
حالا فشار قبر بر همین بدن وارد می‌شود یا بر بدن قالب مثالی که در عالم برزخ بدن در درون آن قرار دارد اختلاف است. آقای فلسفی در کتاب معادش می‌گوید : این‌طور نیست که دیوارهای قبر به هم نزدیک شود و مرده را مورد فشار قرار دهد بلکه یک فشار نامرئی و غیر محسوس است که بر روح و جسم برزخی وارد می‌شود مانند فشاری که فرد اعدامی در شب قبل از اعدام می‌بیند و محسوس هم نیست و از هر فشار محسوس هم بدتر است . و شاید روی همین حساب است که تا کنون این همه کشف قبر شده هیچ اثری از فشار قبر بر بدن مرده احساس نشده . حتی سابق بر این بعضی برای اینکه فشار قبر و یا سوال و جواب در قبر را کشف کنند به دهن مرده آرد می‌ریختند و بعداً سر قبر را باز می‌کردند و نگاه می‌کردند اما چیزی برایشان معلوم نمی‌شد چون می‌دیدند آردها به همان حالت که ریخته می‌باشد.
به هر حال اصل فشار قبر و اینکه بعضی از افراد به خاطر انجام بعضی از کارها فشار نمی‌بینند مسلم است و کیفیت فشار هم خیلی مهم نیست.
در اینجا سوالی مطرح است و آن اینکه بعضی از افراد را که به دار می‌زنند مدت‌ها در بالای دار می‌مانند یا می‌سوزانند یا وزنه سنگینی به پایشان می‌بندند و به قعر دریا می‌فرستند و ... فشارشان چگونه است ؟
جواب : امام صادق (علیه السلام) در جواب این سوال فرموده : « خدای زمین همان خدای هواست . خداوندی که به زمین دستور می‌دهد تا مرده مدفون در زمین را فشار دهد به هوا نیز دستور می‌دهد که مرده در هوا را فشار دهد و همچنین به آب دستور می‌دهد تا مرده در درون آب را فشار دهد . »( فروغ کافی - ج3 - ص241 )
عواملی برای آرامش روح در عالم برزخکارهای نیک نقش به سزایی در آرامش روح در عالم برزخ و رهایی از فشار قبر دارد ولی مطابق روایات بعضی از اعمال در این راستا نقش بیشتری دارند در این جا به این موارد توجه کنید :
1 - نماز شب : امام رضا (علیه السلام) فرمودند : « کسی که نماز شب بخواند و در قنوت نماز « وِتْر » هفتاد بار استغفار کند « اُجِیرَ مِنْ عَذابِ الْقَبْرِ » : « از عذاب قبر پناه داده می‌شود »1
2 - به طور کامل و صحیح انجام دادن رکوع : امام باقر (علیه‌السلام) فرمودند : « کسی که رکوع نمازش را کامل انجام دهد وحشت قبر به او نمی‌رسد . »2
3 - صدقه دادن : رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمودند : « بر میت ساعتی سخت‌تر از شب اول قبر نیست ، پس رحم نمایید به مردگان خود با صدقه دادن . »
4 - نماز وحشت خواندن برای مرده
6 - مردن در جمعه : مردن بین ظهر پنجشنبه تا ظهر جمعه موجب رفع فشار قبر می‌گردد و طبق بعضی روایات امام صادق (علیه السلام) فرمودن : « کسی که در روز جمعه بمیرد برای او برات آزادی از فشار قبر مقرّر می‌شود . »3
8 - ریختن آب روی قبر : مستحب است پس از آنکه میت به خاک سپرده شد شخصی رو به قبله بایستد و از ناحیه‌ی بالای سر میت تا روبروی پای او آب بپاشد و سپس از آنجا تا بالای سر او بپاشد و اگر آب زیاد آمد به وسط قبر بپاشد ؛ چنان که این مطلب از امام کاظم (علیه السلام) نقل شده است .4بعید نیست که پاشیدن آب بر روی قبر تا 40 روز یا 40 ماه مستحب است .5
پیامبر (صلی الله علیه وآله) دستور می‌داد روی قبر آب بپاشیدند. و این سنت در زمان رسول خدا عمل می‌شد .6
محدّث قمی (رحمة الله علیه) می‌گوید : « پاشیدن آب روی قبر در هر نیکو است . »7
امام صادق (علیه السلام) درباره پاشیدن آب بر روی قبر فرمودند : « تا وقتی که رطوبت آب روی خاک قبر است ، عذاب قبر از میت دور می‌گردد.»8
لازم به ذکر است که : مردم به این کار استحبابی خوب عمل می‌کنند ؛چون هر عصر پنجشنبه که به زیارت اهل قبور می‌روند سنگ قبر و حتی تمام روی قبر را با آب یا گلاب می‌شویند.
9 - خواندن بعضی از سوره‌های قرآن : امام علی (علیه السلام) فرمودند : « کسی که هر جمعه سوره‌ی نساء را بخواند از فشار قبر در امان باشد .»9
امام صادق (علیه السلام) فرمودند : « سوره‌ی یاسین قلب قرآن است هرکس آن را قبل از غروب بخواند از فشار قبر ایمن باشد . » 10
همچنین کسی که به خواندن سوره‌ی « زُخْرف » مداومت کند خداوند او را در قبرش از فشار قبر و جانوران زمین ایمن گرداند .11
پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمودند : « کسی که هنگام خواب سوره‌ی تکاثر را بخواند ، از سختی قبر ایمن گردد . »12
امام صادق (علیه السلام) فرمودند : « کسی که سوره‌ی ((ن وَ الْقَلَم)) را در نماز واجب یا نافله بخواند او را از فشار قبر پناه دهد . »13
و خواندن بعضی از دعاها نیز دارای این اثر خواهد بود که در کتاب‌های دعا ذکر شده است.14
11 - آنکه دفن شود در نجف اشرف و کربلا ؛ زیرا که از خواصّ آن تربت شریف آن است که ساقط می‌شود عذاب قبر و حساب منکر و نکیر از کسی که در آن مدفون شود .15
12 - آنکه روز اول رجب ده رکعت نماز بخواند و در هر رکعت یک مرتبه حمد و سه مرتبه توحید تا محفوظ بماند از فتنه‌ی قبر و عذاب روز قیامت . و در شب اول رجب بعد از نماز مغرب بیست رکعت به حمد و توحید خواندن برای رفع عذاب قبر نافع است.16
13 - آنکه چهار روز از ماه رجب روزه بگیرد17 و همچنین روزه گرفتن دوازده روز از شعبان .18
14- از چیزهایی که باعث نجات از عذاب قبر است خواندن سوره‌ی « تَبارَکَ الْمُلک » بالای قبر میت است ؛ چنان که قطب راوندی از ابن عباس نقل کرده که : مردی رو به روی قبری خیمه‌ای زد و ندانست که آن قبر است و سوره‌ی « تَبارَکَ الْمُلک » را خواند ، پس شنید صیحه زننده‌ای را که گفت : این سوره نجات دهنده است. این مطلب را به حضرت رسول (صلی الله علیه وآله) کرد . آن حضرت فرمودند : آن سوره نجات دهنده است از عذاب قبر .19
شیخ کلینی از حضرت امام محمد باقر (علیه السلام) روایت کرده که فرمودند : « سوره‌ی ملک مانعه است ؛یعنی منع می‌کند از عذاب قبر .20
16 -شیخ طوسی در « مصباح المتهجّد » از حضرت رسول (صلی الله علیه وآله) روایت کرده که هر که در شب جمعه دو رکعت نماز بخواند در هر رکعت حمد و پانزده مرتبه « اذّا زلزلت » حق تعالی او را از عذاب قبر و از هول‌های روز قیامت ایمن گرداند.21
17 - و نیز از برای عذاب قبر نافع است سی رکعت نماز خواندن در شب نیمه‌ی رجب که در هر رکعت یک مرتبه حمد و ده مرتبه توحید.22 و همچنین در شب شانزدهم و شب هفدهم رجب .23 و نیز در شب اول شعبان صد رکعت نماز بخواند به حمد و توحید چون از نماز فارغ شود پنجاه مرتبه « توحید » بخواند . و در شب بیست و چهارم شعبان دو رکعت نماز بخواند در هر رکعت حمد یک مرتبه و « اذا جاءَ نَصْرُ اللهِ » ده مرتبه. و در روز نیمه ی رجب نیز پنجاه رکعت نماز به حمد و توحید و فلق و ناس وارد است که برای رفع عذاب قبر نافع است. همچنین در شب عاشورا .
پی نوشت ها :
1) بحار - ج87 - ص161
2) همان- ج85 -ص107
3) المحاسن البرقی - ص60 ، بحار - ج6 - ص130
4) فروع کافی - ج3 - ص199
5) عروة الوثقی - ص144
6)فروع کافی- ج3 - ص200 ،علل الشرایع- ص307
7)سفینة البحار -ج2 -ص397
8)فروع کافی -ج3 -ص200
9) ثواب الاعمال- ص 235
10) همان - ص250
11) ثواب الاعمال - ص243
12) سفینة البحار - ماده قبر
13) همان
14) برزخ در چند قدمی ما - ص 125
15) ارشاد القلوب - ج2 -ص347
16)اقبال الاعمال - ص 120
17) اقبال الاعمال - ص129
18) امالی شیخ صدوق - ص 76 - مجلس هفتم - حدیث 43
19)مستدرک الوسائل - ج1 -ص 301 ، بحارالانوار - ج 82 - ص 64
20) کافی - ج2 - ص 633
21) مصباح المتهجّد -ص 260
22) اقبال الاعمال - ص157
23) همان ماخذ - ص 170 و 171
فرآوری : زهرا اجلال
بخش اعتقادات تبیان
منبع :
سایت حوزه
سایت اندیشه قم
