مرگ از شما غفلت نمی‏کند

در فرمایشی از امیرمؤمنان علیه‏السلام آمده است: «چه بسیار کسانی که در آغاز روز بودند و به شامگاه نرسیدند و چه بسیار کسانی که در آغاز شب بر اوحسد می‏بردند و در پایان شب عزاداران به سوگش نشستند».

معاد در نهج البلاغه

روز قیامت، یکی از روزهای بسیار مهم وحساسی است که هر انسانی در پیش رو دارد. امیرمؤمنان علی علیه‏السلام درباره این مسئله می‏فرماید: «ای بندگان خدا! شما را به پرهیزکاری سفارش می‏کنم که عامل کنترل و مایه استواری .

ویژگی‏های روز قیامت

روز قیامت، یکی از روزهای بسیار مهم وحساسی است که هر انسانی در پیش رو دارد. امیرمؤمنان علی علیه‏السلام درباره این مسئله می‏فرماید: «ای بندگان خدا! شما را به پرهیزکاری سفارش می‏کنم که عامل کنترل و مایه استواری شماست. پس به رشته‏های تقوا چنگ زنید و به حقیقت‏های آن پناه آورید تا شما را به سر منزل آرامش، جایگاه‏های وسیع، پناهگاه‏های محکم و منزلگاه‏های پر عزت برساند، در روزی که چشم‏ها خیره می‏شود و همه جا در نظر انسان تاریک است و گله‏های شترومال و اموال فراوان فراموش می‏گردد؛ زیرا به هنگام قیامت، به گونه‏ای، در صور اسرافیل می‏دمند که قلب‏ها از کار می‏افتد، زبان‏ها باز می‏ایستد، کوه‏های بلند و سنگ‏های محکم فرو می‏ریزد و قسمت‏های سخت آن، نرم چون سرابی می‏ماند، کوهستان‏ها با زمین هموار می‏گردد چنان که نه پستی و نه بلندی موجود است. پس در آن هنگام نه شفاعت‏کننده‏ای است که شفاعت کند و نه دوستی که نفع رساند و نه پوزش خواستن سودی دارد».

حسابرسی انسان‏ها در قیامت

یکی از برنامه‏های مهمی که تمامی پیامبران الهی پس از خداپرستی، مردم را به آن توجه می‏دادند، اعتقاد به معاد بوده است؛ زیرا در سایه اعتقاد به معاد است که هدف از آفرینش تحقق می‏یابد و اعمال و رفتار انسان ارزش و معنا پیدا می‏کند. از این رو ما مسلمانان معتقدیم که خداوند باری تعالی در روز قیامت، همه انسان‏ها را دوباره زنده خواهد کرد تا در پیشگاه او، به حساب اعمال و رفتارشان رسیدگی شود.

امیرمؤمنان علی علیه‏السلام در باره این روز می‏فرماید: «قیامت روزی است که خداوند همه انسان‏های گذشته و آینده را برای رسیدگی دقیق حساب و رسیدن به پاداش اعمال، گرد آورد. پس همه فروتنانه به پاخیزند، در حالی که عرق از سر و رویشان وکنار دهانشان جاری است و زمین زیر پایشان لرزان است. نیکوحال‏ترین آنان کسی است که جای گذاشتن دو پایش را پیدا کند یا جایی برای آسوده ماندن بیابد».

ضرورت توجه به معاد

سراسر زندگی دنیا، تنها گذرگاهی است برای رسیدن به مقصد نهایی. امیرمؤمنان علی علیه‏السلام در نامه‏ای به فرزندش امام مجتبی علیه‏السلام باتوجه دادن به این مطلب می‏فرماید: «پسرم! من تو را از دنیا و تحولات گوناگون و نابودی و دست به دست گردیدنش آگاه کردم و از آخرت و آنچه برای انسان‏ها در آن‏جا فراهم است، اطلاع دادم و برای هر دو مثال‏ها زدم، تا پندپذیری و راه و رسم زندگی بیاموزی. همانا داستان آن کس که دنیا را آزمود، چونان مسافرانی است که در سرمنزلی بی‏آب و علف و دشوار زندگی می‏کنند و قصد کوچ به سرزمینی دارند که در آنجا آسایش و رفاه فراهم است.

پس مشکلات راه را تحمل می‏کنند و جدایی دوستان و سختی سفر و ناگواری غذا را با جان و دل می‏پذیرند تا به جایگاه وسیع و منزلگاه امن و با آرامش قدم بگذارند. آن‏ها از سختی‏های طول سفر احساس ناراحتی ندارند و هزینه‏های مصرف شده را غرامت نمی‏شمارند و هیچ چیز برای آنان، دوست داشتنی نیست، جز آنکه به منزل امن و محل آرامش برسند».

توصیف بهشت و جهنم

در سخنانی از امام علی علیه‏السلام در توصیف بهشت و جهنم چنین آمده است: «خداوند، فرمانبرداران و اهل طاعت را در جوار رحمت خویش جای دهد و در بهشت جاویدان قرار دهد؛ خانه‏ای که مسکن گزیدگان آن هرگز کوچ نکنند وحالات زندگی آنان تغییر نپذیرد. در آنجا دچار ترس و وحشت نشوند و بیماری‏ها در ایشان نفوذ نخواهد کرد. خطراتی دامنگیرشان نمی‏شود و سفری در پیش ندارند تا از منزل به منزل دیگر کوچ کنند. اما گنهکاران را در بدترین منزلگاه درآورد و دست و پای آنها را با غل و زنجیر به گردنشان درآویزد؛ چنان که سرهایشان به پاها نزدیک گردد. جامه‏های آتشین بر بدنشان پوشاند و در عذابی که حرارت آتش آن بسیار شدید و صدای شعله‏ها هراس‏انگیز است، قرار دهد؛ جایگاهی که هرگز از آن خارج نگردد و برای اسیران آن غرامتی نپذیرند».

برای غیر دنیا آفریده شده‏اید

امیرمؤمنان علی علیه‏السلام در خطبه‏ای مردم را به موقتی بودن زندگی دنیا توجه داده است و می‏فرماید: «ای مردم! دنیا سرای گذر و آخرت خانه جاویدان است. پس از گذرگاه خویش برای سر منزل جاودانه توشه برگیرید و پرده‏های خود را در نزد کسی که بر اسرار شما آگاه است، پاره نکنید. پیش از آنکه بدن‏های شما از دنیا خارج گردد، دل‏هایتان را خارج کنید. شما را در دنیا آزموده‏اند و برای غیر دنیا آفریده‏اند. کسی که بمیرد، مردم می‏گویند: چه باقی گذاشت، اما فرشتگان می‏گویند: چه پیش فرستاد؟ خدا پدرانتان را بیامرزد، مقداری از ثروت خود را جلوتر بفرستید تا در نزد خدا باقی ماند و همه را برای وارثان مگذارید که پاسخگویی آن بر شما واجب است».

ناگهانی بودن مرگ

یکی از ویژگی‏های مهم مرگ، ناگهانی بودن آن است. هیچ کس نمی‏داند چه روز و چه ساعتی اجل او فرا می‏رسد و از این دنیا رخت بر می‏بندد. چه بسیار افرادی که در کمال سلامت روز را شروع کردند و تا غروب آن روز اجلشان فرا رسید، در حالی که هیچ کس احتمال چنین اتفاقی را نمی‏داد. از این رو انسان باید همیشه آمادگی لازم را برای مسافرت آخرت داشته باشد. در فرمایشی از امیرمؤمنان علیه‏السلام آمده است: «چه بسیار کسانی که در آغاز روز بودند و به شامگاه نرسیدند و چه بسیار کسانی که در آغاز شب بر اوحسد می‏بردند و در پایان شب عزاداران به سوگش نشستند».

آمادگی برای سفر آخرت

هر انسان عاقلی که سفری در پیش داشته باشد، از مدت‏ها قبل آمادگی‏های لازم و نیز زاد و توشه این سفر را فراهم می‏آورد تا بتواند در کمال موفقیت و سلامت این سفر را پشت سر بگذارد. حال این سؤال مهم مطرح می‏شود که آیا شایسته نیست انسان برای مهم‏ترین و حساس‏ترین سفری که در زندگی پیش روی خود دارد، زاد و توشه‏ای نیکو و شایسته فراهم آورد.

امیرمؤمنان علی علیه‏السلام در سخنانی می‏فرماید: «وابستگی به دنیا را کم کنید و با زاد و توشه نیکو به سوی آخرت باز گردید که پیشاپیش شما گردنه‏ای سخت و دشوار و منزلگاه‏هایی ترسناک وجود دارد که باید در آن جاها فرود آیید و توقف کنید. آگاه باشید که فاصله نگاه‏های مرگ بر شما کوتاه است و گویا هم اکنون چنگال‏هایش را در جان شما فرو می‏بَرَد. کارهای دشوار دنیا، مرگ را از یادتان برده و بلاهای طاقت‏فرسا، آن را از شما پنهان داشته است. پس پیوندهای خود را با دنیا قطع کنید و از پرهیزکاری کمک بگیرید».

توصیف مرگ

اگر انسان اندکی به واقعیت مرگ بیندیشد و باور کند که دیر یا زود از این سرای فانی کوچ خواهد کرد، دیگر تحت تأثیرخواهش‏های نفسانی خویش قرار نخواهد گرفت و هرگز به لذت‏های فانی و زودگذر دنیا دل خوش نخواهد شد؛ بلکه همواره با اعمال نیک به فراهم آوردن زاد و توشه برای سفر آخرت همت خواهد گمارد. امیرمؤمنان در سخنانی، این گونه به توصیف «مرگ» پرداخت است: «مرگ، نابود کننده لذت‏ها و خواهش‏های نفسانی و دور کننده اهداف شماست.

مرگ، دیدار کننده‏ای دوست نداشتنی، هماوردی شکست‏ناپذیر و کینه‏توزی است که بازخواست نمی‏شود. دام‏های خود را هم‏اکنون بر دست و پای شما آویخته و سختی‏هایش شما را فرا گرفته و تیرهای خود را به سوی شما پرتاب کرده است. قهرش بزرگ، دشمنی‏اش پیاپی و تیرش خطاناپذیر است. چه زود است که سایه مرگ، شدت دردهای آن، تیرگی‏های لحظه جان کندن، بیهوشی سکرات مرگ، ناراحتی و خارج شدن روح از بدن، تاریکی چشم پوشیدن از دنیا و تلخی خاطره‏ها شما را فرا گیرد».

مرگ از شما غفلت نمی‏کند

انسان چه بخواهد و چه نخواهد، مرگ و اجلش فرا خواهد رسید و هرگز برای همیشه در این دنیا زندگی نخواهد کرد. حتی انبیای الهی که بهترین بندگان خدا بودند، پس از چند سال زندگی در این دنیا، از این جهان رخت بربستند.

امیرمؤمنان علی علیه‏السلام در این باره می‏فرماید: «مردم! شما را به یادآوری مرگ سفارش می‏کنم. از مرگ کمتر غفلت کنید. چگونه آن را فراموش می‏کنید، در حالی که شما را فراموش نمی‏کند؟ چگونه طمع می‏ورزید، در حالی که به شما مهلت نمی‏دهد؟ مرگ گذشتگان برای عبرت شما کافی است. آنها را به گورشان بردند، بی‏آنکه بر مرکبی سوار باشند.

ایشان را در قبر فرود آوردند، بی‏آنکه خود فرود آیند. چنان از یاد رفتند، گویی از آباد کنندگان دنیا نبودند و آخرت همواره خانه‏شان بود. ... از چیزهایی که با آنها مشغول بودند جدا شدند و آنجا را که سرانجامشان بود، ضایع کردند. اکنون نه قدرت دارند از اعمال زشت خود دوری کنند و نه می‏توانند عمل نیکی بر نیکی‏های خود بیفزایند».

تاریکی و وحشت قبر

امیرمؤمنان علی علیه‏السلام در سخنانی راجع به قبر و دشواری‏های آن چنین می‏فرماید: او را در سرزمین مردگان می‏گذارند و در تنگنای قبر تنها خواهد ماند. حشرات درون زمین، پوستش را می‏شکافند و خشت و خاک گور بدن او را می‏پوساند. تند بادهای سخت آثار او را نابود می‏کند و گذشت شب و روز، نشانه‏های او را از میان برمی‏دارد. بدن پس از آن همه طراوت متلاشی می‏گردد و استخوان‏ها بعد از آن همه سختی و مقاومت پوسیده می‏شود و روح درگرو سنگینی بار گناهان است. آنجاست که به اسرار پنهان یقین می‏کند، اما نه بر اعمال نیکش چیزی اضافه می‏شود و نه می‏تواند از اعمال زشت توبه کند».

منبع:

ماهنامه - گلبرگ ، شماره 66