حدیثی که باید همیشه پیش چشم باشد
امام باقر علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمود: خداوند عزّ و جلّ مىفرماید:
سوگند به عزّت و شكوه و بزرگى و نور و برترى و بلندى جایگاهم كه هیچ بندهاى خواسته مرا بر خواهش نفسانى خویش مقدّم نمىدارد مگر اینكه فرشتگانم را براى حفظ و نگاهدارىاش بر مىگمارم و آسمان ها و زمین را ضامن و عهدهدار روزى او قرار مىدهم و براى او از [سود] تجارت هر تاجرى برتر خواهم بود.
ولی ما باید بدانیم که از بدو تولدمان خواه ناخواه درگیر نوعی معامله و تجارت شده ایم که اگر غفلت کنیم چنان می بازیم که با تمامی سرمایه های دنیا هم نمی توان جبرانش کرد حتی اگر سه هزار میلیارد تومان هم اختلاس کنیم . !
تجارت ما زندگی ماست سرمایه عمر را به ما داده اند راه تجارت و برد و باخت را هم روشن و آشکار نشان داده اند و ضمانت نامه ای معتبر و ضامن های امین هم داریم تا ببریم یا ببازیم. هر چند رقبای با مهارتی هم داریم اما نتیجه فقط به عمل خود ما بسته است که بشویم تاجری موفق و برنده و صاحب عزّت و آبرو و بلند مرتبگی یا نه یک رسوای پا برهنه و پریشان احوال!
تجارت ما زندگی ماست سرمایه عمر را به ما داده اند راه تجارت و برد و باخت را هم روشن و آشکار نشان داده اند و ضمانت نامه ای معتبر و ضامنای امین هم داریم تا ببریم یا ببازیم. هر چند رقبای با مهارتی هم داریم اما نتیجه فقط به عمل خود ما بسته است که بشویم تاجری موفق و برنده و صاحب عزت و آبرو و بلند مرتبگی یا نه یک رسوای پا برهنه و پریشان احوال!
گفتیم که ما سرمایه ای داریم به نام عمر با برنامه ای دقیق و بی نقص مثل قرآن و حامیانی چون اولیای الهی و حجت های خداوند متعال بر خلق .
و از طرفی رقیب کار کشته ای داریم مثل شیطان و رفیق دیرینه اش نفس اماره که اتحاد این دو برای ما بسیار خطرناک است اگر لحظه ای از قرآن و اولیاء الله غافل شویم ضربه خود را وارد می آورند .
شیطان و همدستانش با دست گذاشتن بر روی نقاط ضعف آدمی از یک سو و غافل کردن وی از هدفش و حامیان و برنامه اش از سوی دیگر موجبات شکست انسان و حسرت ابدیش را فراهم می کنند .
شیطان انسان را با وسوسه های زشت می فریبد او را از خدا غافل می کند در جان او آتش شهوت ها و هوس ها را شعله ور می کند و عاقبت او را با هین آتش می سوزاند عطشی در جان انسان ها می اندازد که حد و حدود خود را فراموش می کنند برا ارضای تمایلاتشان هر کار ناشایستی را انجام می دهند .
اما برای اینکه از این فتنه ها در امان بمانیم و سرمایه خود را صیانت کنیم چه باید کرد ؟
- امام باقر علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمود: خداوند عزّ و جلّ مىفرماید: سوگند به عزّت و شكوه و بزرگ منشى و نور و برترى و بلندى جایگاهم كه هیچ بندهاى خواهش نفسانى خویش را بر خواسته من مقدّم نمىدارد جز اینكه كارش را پریشان و پراكنده مىسازم و دنیایش را بر او مشتبه و درهم برهم مىگردانم و قلبش را به دنیایش مشغول مىسازم و [با این همه] به او از دنیا به همان اندازهاى كه برایش مقدّر نمودهام مىدهم و سوگند به عزّت و شكوه و بزرگى و نور و برترى و بلندى جایگاهم كه هیچ بندهاى خواسته مرا بر خواهش نفسانى خویش مقدّم نمىدارد مگر اینكه فرشتگانم را براى حفظ و نگاهدارىاش بر مىگمارم و آسمان ها و زمین را ضامن و عهدهدار روزى او قرار مىدهم و براى او از [سود] تجارت هر تاجرى برتر خواهم بود و چنین كسى دنیا به سراغش مىآید در حالى كه او دنیا را ناپسند مىداند
بله عزیزان اگر شما هم طالب سود و تجارت و برد هستید چه بهتر که وقت خود را صرف تجارتی کنید که علاوه بر داشتن سعادت و آرامش، جاودانه هم باشد .
اگر این روایت سرشار از معنویت و نور را از عمق جان درک کنیم تا آخر عمر باید آن را سر لوحه زندگی خود قرار دهیم و با آن از زشتی ها و پلشتی های دنیای مذموم روگردان شویم .
هر چند وقتی که نفس اماره در وجود ما قوی شد توان مقابله با او سخت تر می شود و مجبوریم مدام به خور و خواب و شهوتش پاسخ دهیم . اما اگر یاد سوگندهای با عظمتی که خداوند متعال به ذات مقدس و با عظمتش خورده است بیفتیم به یقین دست کشیدن از یک سری اعمال ناشایست و بی ارزش که نتیجه ای جز پشیمانی و پریشانی ندارد برای ما راحت تر خواهد شد اگر به خود بگوییم چرا برای مثلا لحظه ای هوس بازی دیگران خود را بیارایم و در عوض توجه خداوند متعال را از دست بدهم و یا چرا به خاطر به دست آوردن چند ریال بیشتر کار حرامی انجام دهم و در عوض روزی ای که خداوند قولش را داده و زمین و آسمان را متکفل آن کرده را ببازم آیا باز هم به راحتی به هر گناهی تن می دهیم ؟
امام صادق علیه السّلام فرمود: همانا خداوند عزّ و جلّ مىفرماید: به راستى كه این گونه نیست كه من هر سخن حكمت آمیزى را بپذیرم بلكه میل او (گوینده) و همّت او را مىپذیرم پس اگر میل و همّت او در جهت خوشنودى من باشد همّت او را [به منزله] تقدیس و تسبیح خود قرار مىدهم (تقدیس و تسبیح: به پاكى منسوب كردن، به پاكى یاد كردن). (جهاد النفس وسائل الشیعة ص: 149)
امام باقر علیه السّلام فرمود: با هواى نفسانى خود مبارزه كن همان گونه كه با دشمنت مبارزه مىكنى.
وجوب عاقبت اندیشى پیش از عمل
اگر ما با آویزه گوش کردن روایات و دستور العمل های خداوند متعال در قرآن کریم و روایات رسیده از معصومین علیهم السلام دقتی بر رفتار خود داشته باشیم و دقیقا روشن کنیم که اگر این کار را انجام دهیم چه نصیبمان می شود و اگر انجام ندهیم چه رخ خواهد داد به زودی خواهیم توانست سرمایه ای از خوبی ها و پاکی ها و رضایت الهی برای خود گرد آوریم . و این همه لازمه اش عاقبت اندیشی و تدبر در اعمال خودمان است .
- امام صادق علیه السّلام فرمود: مردى نزد پیامبر اكرم صلّى اللَّه علیه و آله آمد و عرض كرد: اى رسول خدا! مرا سفارشى فرما. حضرت تا سه مرتبه فرمود: آیا اگر تو را سفارشى نمایم سفارشم را مىپذیرى و به آن عمل مىكنى؟و مرد در هر مرتبه عرض كرد: آرى اى رسول خدا! رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمود: پس من تو را سفارش مىكنم كه هر گاه آهنگ انجام كارى را نمودى در عاقبت و پایان آن كار اندیشه كن پس اگر انجامش درست و صواب بود انجام بده و اگر ناصواب بود از انجام آن باز ایست.
- امیر المؤمنین علیه السّلام در وصیّتش به محمّد بن حنفیه فرمود: كسى كه با نظرات و افكار مختلف روبرو مىشود مواضع و جایگاه هاى خطا را شناسایى مىكند و كسى كه بدون عاقبت اندیشى خود را گرفتار كارها كند محققا كه خود را در معرض كارهاى ترسناک و دشوار قرار داده است و عاقبت اندیشى پیش از عمل تو را از پشیمانى ایمن مىسازد و خردمند كسى است كه تجربهها او را پند و اندرز دهند و در تجربهها آگاهى نو و تازهاى وجود دارد و در دگرگونى حالات نسبت به جوهره مردان علم و آگاهى حاصل مىشود. (جهاد النفس وسائل الشیعة ، ص: 151)
امام باقر علیه السّلام فرمود: مردى به خدمت رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله آمد و عرض كرد: اى رسول خدا مرا دانشى بیاموز. حضرت فرمود: بر تو باد به نومیدى نسبت به آنچه كه در دستان مردمان است زیرا این روحیه بىنیازى و ثروتى حاضر و آماده است. عرض كرد: اى رسول خدا بیش از این بفرما. حضرت فرمود: بر حذر باش از طمع زیرا طمع و آزمندى فقرى حاضر و آماده است، عرض كرد: اى رسول خدا بیش از این برایم بفرما. حضرت فرمود: هر گاه قصد انجام دادن كارى را نمودى با دقّت در عاقبت آن كار اندیشه كن پس اگر خیر و هدایت در آن باشد آن را پىگیرى كن و اگر مایه گمراهى باشد از انجام آن خوددارى نما.(همان)
فرآوری : محمدی
گروه دین تبیان
منبع : کتاب وسائل الشیعه شیخ حر عاملی ، ترجمه افراسیابی ،باب جهاد با نفس
