کاخ موزه گلستان

( قسمت دوم )

در قسمت اول به معرفی بخشهایی از این کاخ موزه پرداختیم، در این قسمت نیز به معرفی دیگر نقاط دیدنی این مجموعه می پردازیم :

عمارت خوابگاه :

جدیدترین ساختمانی که در کاخ گلستان ساخته شده است ، ساختمان خوابگاه می باشد که در سال 1338 شمسی به مناسبت سفر ملکه الیزابت به ایران احداث گردید . ساختمان خوابگاه محل اقامت پادشاهان و رؤسای جمهور بود . در حال حاضر این عمارت به کتابخانه نسخه های خطی کاخ گلستان اختصاص یافته است .

شمس العماره :

این بنا شاخص ترین بنای کاخ گلستان و ممتازترین ساختمان ضلع شرقی مجموعه است . گویا ناصرالدین شاه قبل از سفر به اروپا و بر اثر دیدن تصاویر بناهای فرنگستان ، تمایل پیدا می کند بنایی مرتفع ، نظیر آنها در پایتخت خود ایجاد نماید تا از بالای آن بتواند به همراه درباریان، منظره شهر و دورنمای اطراف را تماشا کند.

ساخت عمارت در سال 1282 ه . ق آغاز می گردد و پس از دو سال پایان می پذیرد که  آن را شمس العماره می نامند. طرح و نقشه آن ظاهراً از معیرالممالک و معمار آن استاد علی محمد کاشی بوده است.

شمس العماره یا بنای خورشید از شاخص ترین و زیباترین بناهای کاخ گلستان است. دلیل شاخص بودن آن : ارتفاع ، تزئینات و طراحی این بنا می باشد.

ساختمان ، دو برج هم شکل دارد کاشی کاری ها و پنجره سازهای آن ایرانی است که بهره ای نیز از معماری غربی دارد.

عکس خانه :

در طبقه زیرین عمارت بادگیر، مکانی که در آن اطاق تابستانی قرار داشت وبه وسیله بادگیرها و حوض میانی آن خنک می شد، اکنون عکس خانه قرار دارد، عکس خانه مجموعه ای از عکس های دوره قاجار را به همراه وسایل عکاسی آن دوران به نمایش می گذارد.

محل عکس خانه بعد از مرمت های فراوان به صورت فعلی درآمده است. مجموعه عکس های کاخ گلستان دومین مجموعه بعد از مجموعه سلطنتی انگلستان است . ناصر الدین شاه خود به این فن علاقه فراوان داشته و عکسهایی که دست خط خود او روی آن وجود دارد در عکس خانه به نمایش گذاشته شده است.

عمارت بادگیر:

عمارت بادگیر در زمان فتحعلی شاه در سال 1228 ه . ق ساخته شد . این عمارتبه طور کامل توسط ناصرالدین شاه بازسازی شد تا شکل امروزی خود را پیدا کرد . تغییرات داده شده در این ساختمان را می توان با مقایسه نقاشی آبرنگ محمود خان ملک الشعرا با ساختمان بازسازی شده دریافت . ساختمان دو اطاق گوشوار دارد و اطاق میانی با ارسی های زیبا (زیباترین ارسی موجود در کاخ گلستان) تزئین شده است . در زیر عمارت بادگیر یک اطاق تابستانی بزرگ بود . این اطاق تابستانی با جریان باد برگرفته از چهار برج بادگیر و با کمک حوض خانه میانی که آب قنات شاهی در آن جریان داشت خنک می شد .

در حال حاضر جریان آب به دلیل ایجاد رطوبت زیاد در ساختمان قطع شده است و از بادگیرها نیز مانند قبل استفاده نمی شود. اطاق تابستانی بعد از مرمت زیاد به عکس خانه دوره قاجار تبدیل شده است.

چادر خانه :

چادر خانه که دارای سردر و فضایی سر پوشیده است ، بین عمارت بادگیر و تالار الماس قرار داد و محل نگهداری چادرهای سلطنتی مورد استفاده در سفرهای پادشاهان قاجار می باشد و اکنون بین عمارت بادگیر و تالار الماس قرار دارد. در انبار چادر خانه ، در قدیم چادرهای سلطنتی نگهداری می شده  است .

ایل قاجار به زندگی در خارج از ساختمان و در زیر چادرهای سلطنتی علاقه فراوانی داشتند . در دوره سلطنتی قاجار نیز مرتباً سفرهایی خارج از کاخ انجام می شده که درآنها به همراه داشتن چادرهای سلطنتی جزء ملزومات بوده و توسط عده زیادی از خدمه صورت می گرفته است. چادرهای زیادی از این چادر خانه بعد از مرمت برای نمایشگاه و سخنرانی های کوچک استفاده می شدند.

تالار الماس :

در سمت جنوبی محوطه کاخ گلستان بعد از عمارت بادگیر ، تالار الماس قرار دارد . اساس این تالار در زمان فتحعلی شاه نهاده شده ولی در زمان ناصرالدین شاه تغییراتی در ظاهر و تزئینات آن داده اند . این بنا به مناسبت آئینه کاریهای داخلی اش بنام الماس خوانده شده است .

در زمان ناصرالدین شاه اغلب طاق نماها و طاقنماهای جناغی این تالار مانند بسیاری از طاقهای دیگرکاخ گلستان به طاقهای قوسی یا رومی تبدیل گردید و دیواره های تالار با کاغذ دیواری وارداتی از اروپا پوشانده شد.

نظر به اینکه تالار الماس در زمان فتحعلی شاه بنا شده است محل فعلی آن به نمایش آثار هنری دوره این پادشاه اختصاص یافته است.

کاخ ابیض :

در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه ، پادشاه عثمانی " شاه سلطان عبدالحمید " ، مقداری اثاثیه ارزشمند و گرانبها برای شاه ایران فرستاد.

چون در آن زمان تقریباً همه کاخ ها و تالارهای سلطنتی با تابلوها و اثاثیه متعدد پر و آراسته شده بود از این رو ناصرالدین شاه تصمیم گرفت که در گوشه جنوب غربی محوطه گلستان، که سابقاً محل کلاه فرنگی یا برج آغا محمد خانی بود، کاخ جدیدی بنا نماید و هدایای سلطان را در آن جای دهد.

این بنا به علت سفیدی رنگ نمای ساختمان – که به شیوه بناهای قرن 18 اروپا گچبری و نماسازی شده – و نیز به سبب آنکه پله ها و ازارهای سرسرای کاخ از مرمر سفید رگه دار بود کاخ ابیض نامیده شد.

کاخ ابیض از همان ابتدای بنای خود به محل اشتغال صدراعظم ها اختصاص یافت و جلسات هیئت دولت تا سال 1333 شمسی در این کاخ و در تالار سلطان عبدالحمید تشکیل می شد.

در سال 1344 به سبب تاجگذاری محمدرضا پهلوی درضلع غربی و نیز طبقه پایین ساختمان تغییراتی بوجود آمد و از سال 1347 به موزه مردم شناسی تبدیل گردید.

موزه مخصوص:

این عمارت که در شمال کاخ گلستان و در طبقه زیرین تالار سلام قرار گرفته است ، در حقیقت بخشی از ساختمان اولین موزه ایران است که به دست توانای محمد ابراهیم خان معمار باشی ساخته شده است . در زمان ناصرالدین شاه و شاهان قاجار این مکان انبار چینی آلات و نقره هایی بود که از کشورهای اروپایی به شاهان قاجار هدیه می شد.

در زمان پهلوی این مکان به موزه مخصوص تبدیل شد و کلیه اقلام اهدایی مخصوص و شاخص پادشاهان اروپایی به شاه قاجار به این مکان انتقال داده شد.

از اشیاء ویژه ای که در موزه مخصوص نگاهداری می شود ، می توان زره شاه اسماعیل صفوی ، تیر و کمان نادر شاه افشار ، ساعد بند و مهر فتحعلی شاه ، تاج آغا محمد خان ، دسته مهرهای سلاطین قاجار، گوی غلطان عاج ، تخم شترمرغ و غیره  را نام برد.

تالار ظروف :

تالار ظروف ایجاد شده در بنای این ساختمان که بر روی نارنجستان و در شمال ساختمان سفره خانه شاهان قاجار ایجاد شده در سال 1344 شمسی به پایان رسید و کلیه هدایایی که سلاطین اروپایی به شاهان قاجار اهدا کرده بودند از عمارت موزه (تالار سلام) به این عمارت انتقال داده شد و در داخل ویترین هایی که به این منظور ساخته شده بودند ، قرار گرفت.

ظروفی که در داخل این عمارت وجود دارد ، اکثراً بسیار زیبا و تماشایی هستند . از جمله جالبترین آنها می توان سرویس چینی جنگهای ناپلئون بناپارت ، سرویس اهدایی نیکلای اول، سرویس جواهر نشان اهدایی ملکه ویکتوریا و سرویس ساخته شده از سنگ گرانبها اهدایی الکساندر سوم و سرویس چینی اهدایی ویلهلم به ولیعهد دولت ایران را نام برد.

در قسمت سوم به چگونگی مرمت این بنا و ارائه اطلاعاتی مربوط به ساعات بازدید و قیمت بلیت این موزه خواهیم پرداخت.