کرامت رضوی
کرامت در قرآن:
آیات بسیاری درباره کرامت در قرآن آمده است. در اینجا به چند نمونه از این بسیار اشاره می شود:
وَ مَنْ یُهِنِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ مُكْرِمٍ إِنَّ اللَّهَ یَفْعَلُ ما یَشاءُ (1)
و هر كس را خدا خوار كند، كسى او را گرامى نخواهد داشت! خداوند هر كار را بخواهد(و صلاح بداند) انجام مىدهد!
إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ خَبیرٌ (2)
گرامىترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست؛ خداوند دانا و آگاه است!
وَ لَقَدْ كَرَّمْنا بَنی آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلى كَثیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضیلاً (3)
ما آدمیزادگان را گرامى داشتیم؛ و آنها را در خشكى و دریا، (بر مركبهاى راهوار) حمل كردیم؛ و از انواع روزیهاى پاكیزه به آنان روزى دادیم؛ و آنها را بر بسیارى از موجوداتى كه خلق كردهایم، برترى بخشیدیم.
معنای کرامت:
کلمه کرامت با وجود استعمال زیادش اما در میان اذهان معنای مبهمی دارد که لازم است به معنای ریشه ای آن پرداخت.
الْكَرَمُ: بخشش و نعمت دادن، هر گاه خداى تعالى با این واژه وصف شود اسمى است براى احسان و نعمت بخشیدن ظاهر و روشن او مثل آیه:
(فَإِنَّ رَبِّی غَنِیٌ كَرِیمٌ- 40/ نمل).
و هر گاه انسان با واژه- كرم- وصف شود در آن صورت اسمى است براى اخلاق و افعال پسندیدهاى كه از انسان ظاهر میشود و واژه- كریم- تا وقتى كه آن اخلاق و رفتار ظاهر نشود گفته نمیشود. بعضى از علماء گفتهاند:«الْكَرَمُ كالحریة الّا انّ الحرّیّة قد تقال فی المحاسن الصغیرة و الكبیرة».
[یعنى صفت كرم و بخشندگى مثل صفت جوانمردى است جز اینكه جوانمردى و حریث در خوبیهاى كوچك و بزرگ هر دو بكار میرود].
ولى- كرم- گفته نمیشود مگر در نیكىها و محاسن بزرگ مثل كسی كه مالى را در راه تجهیز سپاهیانى كه در راه خدا مىجنگند مىبخشد و انفاق میكند (1) یعنى آسمانهاى هفتگانه در جنب كرسى چیزى نیست مگر مانند حلقهاى كه در زمین پهناور و دشتى افتاده باشد كه این تشبیه عظمت و احاطه كرسى را بر- آفرینش می ساند.
و همچنین در تحمل كفالت از ریخته نشدن خون مردم. در آیه: (إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ) جز این نیست كه با ظاهر شدن افعال پسندیده از انسان شریفترین و گرامىترین آنها آن كارهائى است كه خوشنودى و رضاى خداى تعالى و وجهه خدایى هدف آن كار باشد پس كسى كه با كردارهاى نیكش و عملش چنین قصدى داشت او متقى است.(4)
کرامت در کلام امام رضا صلوات الله علیه
- امام رضا علیه السّلام فرمود: كسى كه پرهیز از گناه ندارد دین ندارد و كسى كه تقیه نداشته باشد ایمان ندارد، و گرامى ترین شما نزد خدا كسى است كه بیشتر تقیه كند. پرسیدند: اى پسر رسول خدا تا چه زمان؟ فرمود: تا روزى كه زمان آن مشخص شده و آن روز، روز خروج قیامكننده ماست، هر كس قبل از خروج قائم ما تقیه را ترك كند از ما نیست. پرسیدند: اى پسر رسول خدا! قائم شما اهل بیت كیست؟ فرمود: چهارمین از اولاد من كه فرزند سیده كنیزان است، خداوند به وسیله او زمین را از هر ستمى پاك مىسازد.(5)
- امام رضا علیه السّلام از امیر المؤمنین علیه السّلام نقل فرماید كه فرمود: از گرامیداشت سرباز نمىزند مگر الاغ، سؤال شد: معناى آن چیست؟ فرمود: به این معنا كه بوى خوشى را بر شخص عرضه نمایند و او از استشمام آن خوددارى نماید، و در مجلس برایش جا باز كنند و او ننشیند، هر كه از این دو خوددارى كند آنچنان باشد كه حضرت فرمودهاند. (6)
حضرت رضا علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و اله فرمودند: اى على از كرامت مؤمن در نزد خداوند آن است كه براى او وقتى معین قرار نداده است، و هر گاه گرفتار مصیبت و یا شرى شد او را بطرف خود مىبرد.(7)
بزنطى از ابو الحسن علىّ بن موسى الرضا (علیه السلام) نقل كرده است كه حضرت علىّ(علیه السلام) فرمود: از پذیرفتن احترام خوددارى نمىكند مگر الاغ، از امام رضا (علیه السلام) پرسیدم: منظور چیست؟ فرمود: آن كرامت [احترام] شامل بوى خوش و جا دادن در مجلس مىشود كه هر كس این دو را نپذیرد چنان است كه گفته شد. (8)
کرامت خداوند به امام رضا علیه السلام
بزرگترین کرامت خداوند به یکی از بزرگترین بندگان صالحش یعنی امام رضا علیه السلام به دنیا آمدن فرزند ش امام جواد بوده است.
روایتست از صفوان بن یحیى كه گفت با امام رضا(علیه السلام) بودیم و از ایشان سؤال میكردیم از تو پیش از آنكه حق تعالى كرامت كند به تو ابو جعفر را بودى تو كه میفرمودى كه: اكرام خواهد فرمود: به من حق جل و علا پسرى پس بدرستى كه بتو كرامت كرده و چشمهاى ما به وى روشن شده، پس ننماید ما را حق تعالى كه ترا چیزى شود و روز تو بسر آید پس اگر حادثه روى نماید بعد از تو كه خواهد بود؟ اشارت فرمود بدست مبارك خود بابى جعفر (ع) و او پیش وى ایستاده بود، گفتم مر او را كه: فداى تو گردم و این پسر سه ساله است، فرمود كه: این ضرر نمیكند و حال آنكه عیسى پیغمبر (ع) قیام نمود به امر نبوت و كمتر از سه سال داشت. (9)
کرامت امام از زبان دشمن
پس از شهادت امام رضا (علیه السلام) و آمدن مأمون به بغداد، خاندان عباسى هنوز هم او را به جهت اعطاى مقام ولایت عهدى به امام رضا سرزنش مىكردند، مأمون در توجیه عمل خود فضایل امام رضا (علیه السلام) را براى آنان بازگو كرده و مىگفت: این خاندان علم و حكمت را از پدران خویش به میراث بردهاند و در كرامت و اخلاق والا بىمانند هستند.(10)
پی نوشت ها:
1.سوره حج، آیه18، ترجمه آیت الله مکارم
2.سوره حجرات، 13
.سوره اسرا، 703
4.ترجمه مفردات، ج4، ص: 12و13
.5مشكاة الانوار-ترجمه هوشمند و محمدى، متن، ص: 73 ناشر: دار الثقلین قم سال چاپ: 1379 ش نوبت چاپ: اول
6.مشكاة الانوار-ترجمه هوشمند و محمدى، متن، ص: 363
7.ایمان و كفر-ترجمه الإیمان و الكفر بحار الانوار، ج1، ص: 171،عزیز الله عطاردى،انتشارات عطارد تهران، 1378 ش چاپ: اول
8.آداب معاشرت از دیدگاه معصومان علیهم السلام، ص: 84 محمد على فارابى یعسوب عباسى على كمر
ناشر: آستان قدس نوبت چاپ: پنجم 1380 ش
9.كشف الغمة-ترجمه و شرح زوارهاى، ج3، ص: 200 على بن حسین زوارهاى،انتشارات اسلامیه تهران 1382 ش نوبت چاپ: سوم
10.قصص الأنبیاء(قصص قرآن)، ص: 823 ،فاطمه مشایخ، انتشارات فرحان تهران،چاپ اول: 1381 ش
سیدروح الله علوی
بخش عترت و سیره تبیان