میزان اعمال در قیامت چیست؟
در بحث میزان اعمال گفته خواهد شد که اولاً رستگاری در گرو، وزن اعمال است و ثانیاً اعمال خوب، وزن دارند اما اعمال بد و گناهان ، وزن نداشته بلکه وزن منفی دارند و از وزن اعمال خوب کم می‌کنند و اینکه میزان اعمال برای تعیین وزن هر عملی، انسان کامل است .
حقیقت این است که اعمال ما دارای جرم و وزن هستند و با سنجش وزن اعمالمان وضعیت ما در قیامت مشخص خواهد شد . اعمال ما هر کدام بسته به ارزش و اثر خود ،دارای وزنند کار خوب هرچند بسیار کوچک (و حتی یک آرزوی نیک برای دیگران )دارای وزن خواهد بود و این وزن، روز قیامت حساب خواهد شد .
وَ نَضَعُ الْمَوازینَ الْقِسْطَ لِیَوْمِ الْقِیامَةِ فَلا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَیْئاً وَ إِنْ کانَ مِثْقالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ أَتَیْنا بِها وَ کَفی بِنا حاسِبینَ (انبیاء،47) روز قیامت ترازوهای عدل را خواهیم نهاد و به هیچ وجه کسی ستمی نبیند و چنانچه به وزن دانه خردلی (کاری کرده باشد) آن را به حساب بیاوریم و ما برای حسابگری کافی هستیم .
در آیه نمی‌فرماید اگر به اندازه دانه خردلی، بلکه می‌فرماید اگر به سنگینی و وزن دانه خردلی عملی داشته باشد آن را به حساب می‌آوریم .اصلاً در هر جایی که بحث حسابرسی و میزان اعمال است کلمه ثقل نیز به معنای وزن و سنگینی آمده است که آیات مربوطه در انتهای مقاله آمده است .لذا واقعاً وزنی وجود دارد که تعیین کننده است و ما باید این وزن را در دنیا تهیه کنیم.
اما چرا واحد سنجش، وزن اعمال ما هستند چرا تعداد اعمال، یا مساحتشان واحد سنجش نیستند؟
چنانچه تأمل کنیم هیچ چیزی به دقت و جامعیت وزن نیست. گاهی ما کار خوبی انجام می‌دهیم که ظاهر و نمای زیادی دارد اما تأثیر چندان خوبی ندارد یا آنکه نیت خوبی پشت آن نداریم یا آنکه کار را ناقص انجام می‌دهیم و یا بعداً آن را تا حدودی ضایع می‌کنیم .همه این کاراکترها می‌تواند در وزن نهایی محصول دخالت داشته باشد برخی وزن را زیاد و برخی کم می‌کنند.لذا دو نفر که به یک کار خوب مبادرت می‌ورزند یکی کارش مثلاً یک مثقال و دیگری یک کیلو وزن پیدا می‌کند و این چیزها را در تعداد و طول و عرض نمی‌توان اِعمال کرد اما در وزن می‌توان اِعمال کرد.
لذا با وجود آنکه تعداد اعمال شخص محفوظ می‌ماند هر عملی با وزن خود ،سنجیده شده و ارزش گذاری می‌شود .با مقیاس وزن، عدالت صد در صد قابل اجراست.
فقط حسنات وزن دارند!
اما آیا همه اعمال ما دارای وزنند یعنی اعمال نیک و بد هر دو وزن دارند؛ آنگاه هر کدام سنگین‌تر بودند همان تکلیف ما را روشن خواهد نمود؟
وَ الْوَزْنُ یَوْمَئِذٍ الْحَقُّ فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوازینُهُ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ (8،اعراف)
در اکثر تفاسیر درباره "وَ الْوَزْنُ یَوْمَئِذٍ الْحَقُّ" گفته شده که" سنجش بر اساس حق است" یا اینکه "خود سنجش حق است و حتماً محقق می‌شود" ، اما درست‌تر آن است که بگوییم سنگینی و وزن برای حق است ؛ یعنی باطل و گناه وزنی ندارد. سعادت و شقاوت انسان در گرو میزان حقی است که به همراه دارد .حق از قبیل کارهای نیک ،عبادات و ... هر چه حق باشد و به همراه شخص و در میزان او باشد وزن داشته و امتیاز محسوب می‌شود.
بنابراین اعمال نیک و بد، هر دو دارای وزن نیستند بلکه تنها اعمال نیک دارای وزنند و تأثیر اعمال بد در کم کردن وزن اعمال نیک است به عبارت دیگر می‌توان گفت گناهان دارای وزن منفی هستند .این قضیه با مسئله حبط اعمال هم جور در می‌آید أُولئِکَ الَّذِینَ کَفَرُوا بِآیاتِ رَبِّهِمْ وَ لِقائِهِ فَحَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فَلا نُقِیمُ لَهُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ وَزْناً"(کهف،105):
آنان به آیات پروردگارشان و به ملاقات با او ایمان نیاوردند، پس اعمالشان از بین رفت و ما در روز قیامت برایشان وزنی قرار نمی‌دهیم .
در تفسیر المیزان آمده است : "... لیکن این آیات در عین اینکه برای عمل نیک و بد ثقلی و وزنی قائل است در عین حال این سنگینی {اعمال بد} را سنگینی اضافی می‌داند، به این معنا که حسنات را باعث ثقل میزان و سیئات را باعث خفت آن می‌داند، نه اینکه هم حسنات دارای سنگینی باشد و هم سیئات، که آن وقت این دو سنگین با هم سنجیده شود هر کدام بیشتر شد بر طبق آن حکم شود، اگر حسنات سنگین‌تر بود به نعیم جنت و اگر سیئات سنگین‌تر بود به دوزخ جزا داده شود، نه، از ظاهر آیات استفاده می‌شود که میزان اعمال از قبیل ترازو و قپان نیست تا فرض تساوی دو کفه در آن راه داشته باشد، بلکه ظاهر آن‌ها این است که عمل نیک باعث ثقل میزان و عمل بد باعث خفت آن است، چنان که می‌فرماید:
"و فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوازِینُهُ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ وَ مَنْ خَفَّتْ مَوازِینُهُ فَأُولئِکَ الَّذِینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ فِی جَهَنَّمَ خالِدُونَ"(مؤمنون،102) :آنان که موازینشان سنگین است خود رستگارانند و کسانی که موازینشان سبک است همان کسانی هستند که به خودشان ضرر زدند و در جهنم جاویدند.
"وَ مَنْ خَفَّتْ مَوازِینُهُ فَأُولئِکَ الَّذِینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ بِما کانُوا بِآیاتِنا یَظْلِمُونَ" (اعراف ،8): آنان که موازینشان سبک گشته است همان کسانی هستند که به آیات ما ایمان نیاورده بودند و از این رو به خود ضرر زدند.
"و فَأَمَّا مَنْ ثَقُلَتْ مَوازِینُهُ فَهُوَ فِی عِیشَةٍ راضِیَةٍ وَ أَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوازِینُهُ فَأُمُّهُ هاوِیَةٌ" (قارعه 6تا9) :و اما کسی که سنگین است موازینش پس او در زندگی پسندیده ایست و کسی که سبک است موازینش جایگاهش هاویه است.
پس سنگینی موجب سعادت و سبکی شقاوت در پی دارد بنابراین گناهان نمی‌توانند به سنگینی اضافه کنند بلکه تأثیرشان در کم کردن وزن است .
برخی از گناهان موجب حبط کلی اعمال می‌شوند و بعضی دیگر به اندازه تأثیر بد، نیت و دیگر شرایط فاعل، از وزن خوبی‌ها کم می‌کنند .
مقیاس وزن گذاری اعمال
آخرین موضوع در بحث میزان اعمال ،این است که اعمال با چه معیار و ملاکی سنجیده و ارزش گذاری می‌شود .مثلاً چه اعمالی دارای یک کیلو وزن و چه اعمالی دارای یک مثقال وزن هستند؟
امام صادق علیه‌السلام در پاسخ به این سوال می‌فرماید: «هم الانبیاء و الاوصیاء» هرچه اعمال ما به اعمال انبیاء و اولیای الهی شبیه‌تر و نزدیکتر باشد وزین‌تر هم خواهد بود.(تفسیر احسن الحدیث ،ج 6،،518، این روایت از ابن شهر آشوب و کافی هم نقل شده است )
انسیه نوش آبادی
بخش قرآن تبیان
