جهاد چه ارتباطی به اقتصاد دارد؟

گره زدن "جهاد " به مفهوم "اقتصاد " و ترکیب این مفهوم مقدس با فعالیت اقتصادی، به معنای نوعی تلاش سخت‌کوشانه در مسیر به سازی اقتصادی مبتنی بر انگیزه‌های الهی است.اگر اقتصاد بتواند معطوف به تعالی انسان باشد، بین فعالیت‌های اقتصادی و تعالی معنوی و تقرب انسان، ارتباط حقیقی برقرار می‌گردد.

حوزه ‌سیاست، اقتصاد و فرهنگ در جامعه به هم پیوسته و درهم تنیده و ابعاد یک واقعیت هستند که مستقل از یک ‌دیگر تحقق پیدا نمی‌کنند؛ بنابراین، برنامه‌ریزی اجتماعی به یقین باید معطوف به هر سه بُعد باشد. از سوی دیگر، همان‌گونه که در حوزه‌ سیاست و فرهنگ، دو مبنای دین و سکولاریسم معنا دارد، در حوزه اقتصاد هم این تقسیم‌بندی جاری است و اقتصاد هم به دینی و غیردینی تقسیم می‌شود. الگوهای سوسیالیستی و سرمایه داری دو گرایش اقتصاد مادی به حساب می‌آیند.

بر اساس همین پیوستگی ابعاد جامعه و جهت داری آن‌هاست که در برنامه‌ریزی در مدیریت جهانی برای ایجاد یک نظام هم‌آهنگ و پیوسته جهانی بر محور مبانی مادی، از بازسازی اقتصادی شروع می‌کنند و سپس، اصلاحات فراگیر متناسب با آن الگوی اقتصاد پیگیری می‌شود و پس از این مرحله، نوبت به انحلال در نظام جهانی می‌رسد؛ همان فرآیندی که در کشور ما هم دنبال شد، اما در میانه راه شکست خورد.

برای تحقق تمدن نوین اسلامی، باید نظام یکپارچه و هماهنگ اسلامی تعریف شود که شامل تلاش‌ها و ارائه طرح‌های نوین سیاسی، فرهنگی و اقتصادی در مقابل دشمن باشد، که به نظر می‌رسد طرح شعار جهاد اقتصادی را باید در همین راستا تحلیل کرد و آن را گامی برای جبران خلأها در فرآیند رو به پیش انقلاب اسلامی به شمار آورد.

مفهوم شناسی جهاد اقتصادی

گره زدن "جهاد " به مفهوم "اقتصاد " و ترکیب این مفهوم مقدس با فعالیت اقتصادی، به معنای نوعی تلاش سخت‌کوشانه در مسیر به سازی اقتصادی مبتنی بر انگیزه‌های الهی است.

اگر اقتصاد بتواند معطوف به تعالی انسان باشد، بین فعالیت‌های اقتصادی و تعالی معنوی و تقرب انسان، ارتباط حقیقی برقرار شده و تلاش‌های اقتصادی در جهت قرب قرار می‌گیرد. این جهاد به این معنا نیست که تلاش‌ها برای توسعه لذت‌ها و بهجت‌های مادی در ذیل همان مدیریت اقتصادی متعارف (اقتصاد سرمایه‌داری و یا اقتصاد سوسیالیستی) را تغییر نام دهیم و با تأکید بر نیت صحیح، همان رفتارها را امضاء کنیم، بلکه برای تأمین تعالی انسان باید ماهیت و سازوکار رفتار اقتصادی هم شکل و شمایل دیگری پیدا کند که بتوان آن را در زمره جهاد فی سبیل الله قرار داد.

برای اینکه نگاه عمیق‌تری به ترکیب "جهاد اقتصادی " صورت گیرد، باید مشخص شود که آیا تلاش در راه به سازی معاش و زندگی این دنیایی و همه اموری که به مأموریت مدیریت اقتصادی مرتبط است، می‌تواند معطوف به رشد معنوی و ایجاد تعالی انسان باشد یا اینکه این دو حوزه، به هم مربوط نیستند و از هم منفصل اند؟ از این منظر، آیا می‌توان "جهاد " را با "اقتصاد " ترکیب کرد؟

برخی معتقدند که هر گونه تلاش برای بهبود وضعیت اقتصادی، تلاشی دنیاگرا یا نه است و تعالی انسان معطوف به فراغت از اینگونه تلاش‌هاست؛ یعنی این تلاش‌ها نمی‌توانند معطوف به عبودیت و بندگی باشند، بلکه حتی مانع رشد بندگی محسوب می‌شوند. اما در نگاه اسلامی، تعالی انسان به عنوان یکی از شاخصه‌های ارزیابی تلاش‌های اقتصادی است و از اینرو باید نوعی از تلاش و کوشش مقدس اقتصادی را معرفی کنیم که نه فقط عبادت، بلکه جهاد در راه خدا به حساب آید؛ در این‌ صورت، انگیزه‌های معنوی پشتوانه تلاش اقتصادی قرار خواهد گرفت.

شاخصه دیگر جهاد اقتصادی، معطوف به نوعی مبارزه و درگیری با دشمن و درگیری بین دستگاه حق و دستگاه باطل و دشمنان خدا در تاریخ و جامعه است. در یک نگاه، جهاد اقتصادی در یک فضای آرام و بدون درگیری، فرض می‌شود که فقط معطوف به پیشرفت بیشتر است؛ یعنی برای عبور از بحران‌های اقتصادی و رسیدن به پیشرفت همه جانبه اقتصادی، یک جهاد اقتصادی طراحی می‌شود اما در نگاه دقیق‌تر، این جهاد با جنگ و درگیری همراه است و تنها آن تلاش اقتصادی که در جهت برتری جبهه حق بر جبهه کفر و حرکت به سمت برتری در موازنه اقتصادی انجام پذیرد، مجاهدت اقتصادی تلقی می‌شود

بخش اقتصاد تبیان

منبع : رجا نیوز

لینکهای مرتبط :

به فرمایشات رهبری عمل شده است؟

جهاد اقتصادی و افق 14 سال پیش رو

بازار سکه و شعار جهاد اقتصادی

کسب روزی حلال نوعی جهاد

جهاد اقتصادی و پیشرفت بومی

جهاد اقتصادی با تکیه بر مبانی دین

ملزومات تحقق جهاد اقتصادی

آیا شرایط حاضر عادلانه است؟

عدالت چگونه محقق می‌شود؟