نمونه هایی از آیه های تشویق

تشویق در لغت یعنى آرزومند كردن ، به شوق افكندن و راغب ساختن . در اصـطـلاح ، تـشویق را ( عاملى كه بتواند منشاء ایجاد ذوق و شوق ، تحرك و امید و علاقه در انـسـان شـود) ، ذكـر كـرده انـد و در جـاى دیـگـر ( تشویق را نوعى ارضاى نیازهاى روانى و فیزیكى انسان دانسته اند. در تـربیت الهىِ نیز بهره مندى از تشویق اثربخش و مفید بوده است .

نمونه هایی از آیات تشویق در قرآن

الف) سوره‌ی مباركه‌ی عنكبوت ، آیه‌ی شریفه‌ی 69 :

«وَ الَّذینَ جاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِینَّهُمْ سُبُلَنَا وَ اِنَّ اللهَ لَمَعَ المُحْسِنینَ.» ؛ و آنان كه مجاهدت در راه ما (و برای ما) كردند، آن‌ها را به راه‌‌‌های خود هدایت می‌كنیم و خداوند همیشه یار نیكوكاران است.

ـ منظور از(جهاد) در این آیه چیست ؟ مراد جهاد با دشمن است ؟ جهاد با نفس است ؟ جهاد در راه شناخت خداوند ازطرق علمی و استدلالی است ؟

ـ منظور (فینا) در این آیه چیست ؟

تعبیر به (جهاد) و (فینا)، تعبیر وسیع و مطلقی است، یعنی هرگونه تلاشی كه به منظور وصول به اهداف الهی صورت می‌گیرد را شامل می‌شود، خواه مبارزه‌ی با دشمن باشد، خواه با نفس، خواه كسب معرفت، خواه صبر بر طاعت و معصیت و مصیبت، خواه مساعدت به ستمدیده و ضعیف و هر كار نیک .

پس همه كسانی كه در این راه‌ها، به هرشكل و صورتی در راه خداوند مجاهده كنند مشمول هدایت و حمایت الهی خواهند بود.

ـ علّت عقب افتادگی مسلمانانی كه دیروز پیشرو بوده‌اند و اسارت ایشان در چنگال استعمارگران در صحنه‌های علمی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی همین ترک مجاهده‌ی خالصانه در همه‌ی عرصه‌های مذكور و راحت طلبی ایشان است.

خدای متعال در این آیه رمز هدایت، حمایت و موفقیت را در همین دو نكته قرار داده است :

1- مجاهده در همه‌ی عرصه‌ها

2- اخلاص در نیت، اعتقاد و عمل

علما و دانشمندان در تعلیم و تعلّم، دولتمردان وكارمندان وكارگران دركارخود، كسبه و تجّار در معاملات خود و... به این دو نكته توجّه كنند، دیگر ما عقب ماندگی خواهیم داشت ؟!

قاری قرآن وقتی به دو كلمه‌ی (جاهدوا) و (فینا) می‌رسد ، خود را مخاطب خداوند دانسته و از این آیات به وجد آمده و نهایت تلاش خود را به كار می‌بندد تا در مقابل بیگانگان و دشمنان ذلیل نباشد.

ب) سوره‌ی مباركه‌ی طور ، آیه‌ی شریفه‌ی 17 تا 20 :

«اِنَّ المُتَّقینَ فی جَنّاتٍ وَ نَعیمٍ *فاكِهینَ بِمآ اتاهُمْ رَبُّهُمْ وَ وَقاهُمْ رَبُّهُمْ عَذابَ الْجَحیمِ * كُلُوا وَ اشْرَبُوا هَنیئاً بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ * مُتَكِّئینَ عَلی سُرُرٍ مَصْفُوفَةٍ وَ زَوَّجْناهُمْ بِحُورٍعینٍ» ؛ همانا پرهیزكاران در باغ‌های بهشت غرق در نعمتند، آن‌ها به این نعمت‌های خدادادی دل شادند وخداوند آن‌ها را ازعذاب محفوظ داشته و به ایشان خطاب می‌شود :

بخورید و بیاشامید، گوارایتان باد و این به خاطر اعمال شماست. آن‌ها بر تخت‌ها تكیه زده و حورالعین را جفت آن‌ها قرار دادیم.

ـ به جهت لطف بی نهایت پروردگار، بهشتیان از دو چیز مسرورند:

1ـ به خاطر این همه نعمت كه خداوند دراختیارشان گذاشته است.

2ـ به خاطر دور نمودن عذاب‌های وحشتناك .

ـ درآیه‌ی بعدی می‌فرماید:

و آن‌ها كه ایمان آوردند با فرزندانشان نیز كه به تربیت صحیح و پیروی از آن‌ها ایمان اختیار كردند وارد بهشت كرده و چیزی از عمل آن‌ها كاسته نمی‌شود، البته هركس درگرو عمل خویش است.

ـ ابن عباس، از پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) نقل می‌كند كه فرمودند: هنگامی كه انسان وارد بهشت می‌شود، سراغ پدر، مادر،  همسر و فرزندانش را می‌گیرد، به او می‌گویند: آن‌ها به درجه، مقام و عمل تو نرسیده‌اند.

عرض می‌كند : پروردگارا !

من برای خودم و آن‌ها عمل صالح انجام دادم كه خدای متعال و مهربان هم ‌به واسطه‌ی عمل صالح او دستور می‌دهد تا آن‌ها را هم به او ملحق كنند.

البته باید به این نكته كه در پایان آیه بیان می‌فرماید، توجّه داشت كه هر كس در گرو اعمال خویش است.[1]

ضمناً، اعمال همیشه با آدمی است و به خاطر لطف و تفضّل الهی به فرزندان پرهیزكاران چیزی از عمل و پاداش ایشان كاسته نمی‌شود.

لازم به ذكراست كه عمل صالح باید با خلوص نیت باشد، عمل بدون اخلاص مانند گردوی بی مغز است. گاهی انسان فكر می‌كند برای خود بهشتی ساخته ولی وقتی وارد صحرای محشر می‌شود می‌بیند كه چیزی با خود نیاورده و بهشتی مهیا نیست.

ـ خداوند متعال از حضرت موسی علی نبینا و آله و علیه السّلام سئوال فرمود:

آیا تاكنون عمل خالصی برای من انجام داده‌ای؟

عرض كرد: آری، نماز خوانده‌ام، روزه گرفته‌ام، ذكر گفته‌ام .

خداوند فرمود:

نمازت، جواز عبور از پل صراط است (یعنی وسیله تمیز و تفكیك مومن و متعقد از غیر مومن و كافر است).

روزه‌هایت كه سپر از آتش و اذكارت هم موجب ترفیع درجاتت در بهشت است،پس همه‌ی این كار‌ها برای خودت بوده است.

.[2]

ـ پیامبر اكرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) به ابی‌ذر غفاری فرمودند:

یا اباذر !

بعضی از افراد، اعمال خوبی را انجام می‌دهند و به آن تكیه كرده و فكر می‌كنند بهترین و بیشترین كار را انجام داده‌اند، بعد گناهانی را مرتكب می‌شوند با تكیه بر این که ما چون كار‌های بزرگ و خوبی انجام دادیم، این گناهان در مقابل آن خوبی‌ها چیزی نیست! اینان در پایان، در حالی كه خدا بر آن‌ها خشمگین است، خدا را ملاقات می‌كنند.

در برابر عده‌ای از انسان‌های گنه‌كار عمری را به گناه می‌گذرانند ، امّا ناگهان به خود آمده و از گناه نفرت پیدا كرده و فاصله می‌گیرند و به سوی خدا بر‌می‌گردند، اما گناهشان همواره درمقابل چشم آن‌ها بوده و از آن گناه، آینده خویش را همواره مخوف می‌بینند! این‌ها خدا را سرانجام ملاقات می‌كنند درحالی كه خدا ازآنان راضی و خشنود است.[3]

عمل صالح، كه از برداشتن سنگی یا پوست خربزه‌ای از بین راه كه انسانی زمین نخورد تا شهادت در راه خدا را شامل می‌شود به شرط این كه قصد نفع بردن برای خود نباشد، اگرچه خداوند به فضل خود نفع می‌رساند و پاداش عظیم می‌دهد .

ـ داستان معروفی است كه شخصی در راه میخی بزرگ را دید ، آن را در زمین فرو كرد به این نیت كه اگر كسی با اسبش از این جا عبور كرد، افسار اسب خود را به آن ببندد و ساعتی استراحت كند.شخص دیگری آمد و آن میخ را درآورد و به این نیت كه شاید كسی از این‌جا عبور كند و میخ را نبیند و مجروح گردد.

اگرچه این دو عمل برخلاف یكدیگر است اما به خاطر نیت خالص، هر دو مأجورند؛ چون در عمل صالح انجام وظیفه و قصد قربت و اخلاص شرط است.

ج) سوره‌ی مباركه‌ی كهف، آیات شریفه‌ی 107 و108 :

«اِنََّ الَّذینَ امَنوُا وَ عَمِلوُا الصّالِحاتِ كانَتْ لَهُمْ جَنّاتُ الفِرْدَوْسِ نُزُلاً * خالِِِدینَ فیها لایبْغُونَ عَنْها حِوَلا» ؛كسانی كه ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند، باغ‌های فردوس منزلگاهشان است.

آن‌ها درآن منزل‌گاه‌ها جاودانه خواهند ماند و هرگز تقاضای نقل مكان از آن‌جا نمی‌كنند.

ـ فردوس، برترین جای بهشت است كه مخصوص افراد با ایمانی است كه عالی‌ترین درجات ایمان و عمل صالح را كسب نموده‌اند. اگرچه پائین‌ترین درجات و مراحل بهشت نیز غرق نعمت است ولی مؤمنان راستین كه همت والایی دارند عالی‌ترین مقامات بهشت را طلب كرده و برای دستیابی به آن حداكثر تلاش را می‌كنند.

ـ رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) می‌فرمایند:

هر وقت از خداوند متعال بهشت را طلب می‌كنید، تقاضای بهشت فردوس را بكنید كه جامع‌ترین و كامل‌ترین منزلگاه‌های بهشت است.[4]

پی نوشت ها :

1ـ تفسیرنمونه، ج22، ص430 ، تفسیر مراغی، ج27 ،ص26

2ـ اخلاق اسلامی، ص521 به نقل از مواعظ العددیه

3ـ سیمای پارسایان درنگاه امیرمؤمنان، ص236 به نقل از بحارالانوار ج70

4ـ تفسیر نمونه، ج12، ص507

فرآوری :بصیرت

بخش قرآن تبیان

منابع :

کتاب نماز و شکوفه های زندگی ابوطالب عبداللهى

کتاب برگرفته از کتاب ویژگی های قرآن و آداب تلاوت

حجة الاسلام و المسلمین محمدرضا حاتم پوری کرمانی