سرطان پوست؛ علل، انواع و درمان آن
در سرطان پوست، سلول‌های سرطانی در لایه‌های بیرونی پوست به وجود می‌آیند. عمومی‌ترین سرطان‌ها، سرطان سلول‌های پایه یا سرطان سلول‌های فلسی است.
پوست، بدن را در مقابل گرما، نور، عفونت و جراحت محفوظ نگه می‌دارد. همچنین آب، چربی و ویتامین D را در بدن ذخیره می‌کند.
لایه فوقانی پوست، اپیدرم نامیده می‌شود که حاوی چند نوع سلول است: سلول‌های فلسی، سلول‌های گرد و سلول‌های پایه و سلول‌هایی که ملانوسیت نام دارند و رنگ پوست شما را تعیین می‌کنند.
سرطان پوست
در سرطان پوست، سلول‌های سرطانی در لایه‌های بیرونی پوست به وجود می‌آیند. عمومی‌ترین سرطان‌ها، سرطان سلول‌های پایه یا سرطان سلول‌های فلسی است.
این سرطان معمولاً پوست نواحی در معرض آفتاب نظیر: صورت، گوش‌ها، دست‌ها یا بازوها را درگیر ساخته و بیشتر در بزرگسالان بالای 40 سال بروز می‌کند. افراد سفید پوست، بلوند، افرادی که موهای قرمز رنگ دارند یا افرادی که رنگ چشم آنها آبی یا سبز است، بیشتر در معرض خطر هستند.
عوامل موثر در سرطان پوست
آفتاب سوختگی و نور آفتابوراثت
ارتفاع: هر چه ارتفاع افزایش می‌یابد، پرتو فرابنفش قوی‌تر می‌شود.
عرض جغرافیایی: در عرض جغرافیایی بالاتر، جو نازک‌تر نمی‌تواند پرتو فرابنفش را کاهش دهد.
آب و هوای مرطوب با پوشش منظم ابر، به میزانی کمتر از 50 درصد دارای پرتو فرابنفش است.
استفاده از دستگاه‌های برنزه کننده پوست (سولاریوم)
افرادی که پوست سفید دارند یا رنگ چشم آنها روشن است.
افرادی که تعداد زیادی خال‌های بزرگ و با اشکال نامنظم دارند.
افرادی که به علتی پرتو درمانی شده‌اند.
افرادی که سیستم ایمنی آنان توسط سرطان، داروهای دریافتی به‌دنبال پیوند عضو و ابتلا به ویروس ایدز تضعیف شده است، در معرض خطر بیشتر ابتلا قرار دارند.
انواع معمول سرطان پوست
1- سرطان سلول سنگفرشی
این نوع بدخیمی، به صورت برآمدگی نرم، قرمزرنگ و پوسته دار تظاهر می‌کند که رشد می‌کند و خونریزی یا ترشح دارد و یا به صورت یک زخم بروز می‌کند که خوب نمی‌شود.
بیشتر اوقات در بینی، پیشانی، گوش‌ها، لب تحتانی و مناطقی از بدن که بیشترین مواجهه با آفتاب را دارند ایجاد می‌شود.
2- سرطان سلول پایه‌ای
شایع‌ترین و قابل درمان ترین نوع سرطان پوست است، زیرا این بیماری به کندی پیشرفت می‌کند.
ضایعات سرطانی، شکل‌های مختلفی دارند. به شکل یک ضایعه گرد، سفید رنگ و مروارید شکل و یا به صورت برآمدگی پر از چربی می‌باشد که اغلب عروق کوچکی هم در آن دیده می‌شود.
ضایعه می‌تواند در گوش‌ها، گردن یا صورت ایجاد شود. ممکن است ضایعات پوستی به صورت صاف، پوسته دار، صورتی یا قهوه‌ای باشند که در پشت یا روی سینه ایجاد می‌شوند.
3- ملانوم یا ملانوما
ملانوم، نوع بد سرطان پوست در مقایسه با سرطان‌های معمولی پوست می‌باشد. در آن سلول‌های سرطان (بدخیم) در سلول‌های رنگدانه پوست (ملانوسیت) یافت می‌شود. ملانوم می‌تواند به سرعت از طریق دستگاه لنفاوی یا خون در تمامی بخش‌های بدن پخش شود. مانند همه سرطان‌ها، ملانوم در صورتی که در آغاز تشخیص داده شود بهتر درمان می‌شود.
علائم آن عبارتند از : ایجاد خال، خونریزی از خال، احساس خارش، سفت شدن، ایجاد قلنبه، متورم شدن در محل خال و احساس ناراحتی هنگام دست دادن. ملانوم ها یک حاشیه سیاه یا آبی متمایل به سیاه دارند. در مردان ملانوم بیشتر در ناحیه تنه (بین شانه‌ها و لگن)، سر یا گردن ایجاد می‌شود. در زنان ملانوم بیشتر روی بازوها و پاها رخ می‌دهد.
خال‌های سرطانی و غیر سرطانی
خال‌های معمولی، صاف یا برجسته هستند. در حالت طبیعی، حتی سطح خال‌های برجسته هم صاف است.
خال هایی که می‌توانند تبدیل به سرطان شوند، بزرگ‌تر هستند. شکل نامنظم دارند و حاشیه آنها نامنظم است. این خال‌ها ممکن است صاف یا برجسته باشند و سطح آنها، ناصاف یا صاف باشد. رنگ این خال‌ها، یکدست نیست و مخلوطی از چند رنگ مثلا صورتی، قرمز، برنزه یا قهوه‌ای است.
درمان‌های سرطان پوست
1- جراحی: برداشتن بافت بدخیم و کمی از بافت سالم پوست که به اشکال مختلف انجام می‌شود:
- سرمادرمانی: در این روش ضایعه بدخیم با استفاده از نیتروژن مایع منجمد می گردد و در نتیجه سلول‌های سرطانی نابود می‌شوند.
- خشکاندن و تخریب بافت‌های سرطانی از طریق جریان الکتریکی پرفرکانس .
- کورتاژ: جراح، ضایعه بدخیم را تراشیده و به وسیله کورت (وسیله قاشقی شکل) تمیز می‌کند.
- پیوند پوست: بر روی بستر پوست آسیب دیده ناشی از جراحی و برداشتن توده سرطانی انجام می‌گیرد.
- درمان لیزری که به وسیله نور لیزر، سلول‌های سرطانی برداشته شده و از بین می‌روند.
2- رادیوتراپی: با استفاده از اشعه یونیزان است که منجر به انهدام سلول‌های سرطانی و کوچک شدن اندازه ضایعه سرطانی می‌شود.
3- شیمی درمانی: استفاده از داروهای شیمیایی منجر به انهدام سلول‌های سرطانی پوست می‌شود.
4- پرتو درمانی (فوتودینامیک تراپی): در این شیوه رنگ به داخل یک ورید تزریق و سپس در تمام بدن منتشر می‌شود. بعد از چند روز، این رنگ فقط در سلول‌های بدخیم باقی می‌ماند. سپس با تابش نور قرمزرنگ لیزری، رنگ درون سلول سرطانی، نور را جذب می‌کند و منجر به عکس العمل فتوشیمیایی که مخرب سلول‌ها است، می‌شود.
5- درمان بیولوژیکی یا ایمنولوژیک: مشتمل بر بازسازی، تحریک، هدایت و تقویت سیستم طبیعی دفاعی بدن بیمار است و با استفاده از آنتی بادی و هدایت سیستم دفاعی خود بیمار جهت مبارزه با سرطان، صورت می‌گیرد.
15 نکته قابل توجه
1- اگر تعداد خال‌های بدنتان بیش از 50 عدد است، خطر بروز ملانوما زیاد می‌شود.
2- ملانوما در افراد با پوست روشن یا افرادی که دچار آفتاب سوختگی شده اند یا در افراد دارای کک و مک، زیاد دیده می‌شود.
3- فردی که قبلا مبتلا به سرطان پوست بوده ممکن است دوباره دچار بیماری شود و باید حداقل سالی یک بار برای معاینه مراجعه کند.
4- افرادی که دچار حداقل یک آفتاب سوختگی در زمان کودکی یا نوجوانی شده‌اند، بیشتر در معرض ابتلا به ملانوما هستند.
5- آفتاب سوختگی شدید، خطر سرطان را به میزان 50 درصد افزایش می‌دهد.
6- در معرض تابش نور خورشید قرار نگیرید، به ویژه در بین ساعات 10 صبح تا 4 بعد از ظهر.
7- از کرم‌های ضد آفتاب حداقل با SPF 15 یا بیشتر استفاده کنید.
8- از کرم‌های ضد آفتاب، هر دو ساعت یکبار استفاده کنید، حتی در روزهای ابری .
9- پس از شنا کردن یا عرق کردن، کرم را مجددا استفاده کنید.
10- تمام بدن خود را بپوشانید. کلاه‌های لبه‌دار، بر صورت و بر پشت گردن سایه می‌افکند.
11- از کودکان خود مراقبت کنید. از مصرف کرم‌های ضد آفتاب برای کودکان کمتر از 6 ماه جددا خودداری کنید. از قرار گرفتن کودک کمتر از شش ماه در برابر نور خورشید جددا باید خودداری کنید.
12- پوست خود را پس از دوش گرفتن و زمانی که مرطوب است، بررسی کنید.
13- ماهی یک بار همه بدن را برای یافتن لکه‌ها و خال‌های مشکوک چک کنید. قسمت‌هایی مانند لابلای انگشتان دست و پا، کشاله ران، کف پاها و پشت زانوها نباید فراموش شوند.
14- اگر نوجوان هستید، باردار هستید یا حوالی یائسگی هستید، توجه بیشتری به خال‌ها و لک‌ها داشته باشید، چون در این زمان‌ها تغییرات هورمونی در بدن رخ می‌دهند.
15- هر درد یا کسالتی در پوست نشانه سرطان نیست، ولی به محض دیدن تغیییر در پوست خود، آن را جدی بگیرید و به پزشک متخصص مراجعه کنید.
فرآوری: مریم سجادپور
بخش سلامت تبیان
منابع :
پزشکان ایران
پزشکان بدون مرز
