دستگاه گوارش پرندگان

زبان پرندگان کوچک و نوک تیز و دارای یک پوشش شاخی است.  

سقف درون دهان، از چین های بلندی تشکیل می شود. پس از دهان گلوی کوتاهی وجود دارد و بعد از آن مری Esophagus، که لوله ای ماهیچه ای و دراز است و تا پایین گردن امتداد می یابد.

مری در قاعده وسیع شده و به صورت چینه دان Crop در می آید.

چینه دان دیواره ی نازکی دارد و غذا در آن ذخیره و مرطوب می شود.

معده Stomach شامل یک بخش نرم جلویی به نام پرووانتریکول (پیش شکمچه)  Proventriculus با دیواره ای ستبر است که قادر به ترشح شیره ی معده Ojastive juices می باشد.  

قسمت عقبی معده را وانتریکول Ventriculus یا سنگدان Gibbard تشکیل می دهد که دارای دیواره های ستبر و ضخیم ماهیچه ای به شکل دیسک و آستری از بافت شاخی سخت است. 

در سنگدان پرندگان وجود شن های ریزی که جانور هنگام دانه خوردن می بلعد، به عنوان آسیابی جهت خرد کردن مواد غذایی مورد استفاده قرار می گیرد. در واقع سنگ ریزه ها عملا نقش دندان را بازی می کنند. 

بعد از معده، روده کوچک Intesine قرار دارد که باریک بوده و دارای ساختمانی مارپیچی است. روده باریک طیور برخلاف پستانداران دارای قسمت های مشخص نمی باشد. قسمت اول روده باریک را دوازدهه می نامند که ترشحات پانکراس و کبد در این قسمت به داخل روده می ریزد. هضم و جذب غذا  به طور عمده در روده ی کوچک انجام می گیرد. غذا در روده به شکل امولسیون درمی آید.

داخل روده کوچک برجستگی های  کوچکی به نام villi وجود دارد. وجود این برجستگی ها باعث گسترش سطح جذب در روده کوچک می شود.

بعد از روده ی کوچک راست روده Rectum که بزرگ تر است قرار دارد. در محل اتصال راست روده، دو روده ی کور بلند Caeca یا کیسه های بسته ای وجود دارد که عمل گوارش روده و سطح جذب مواد غذایی را افزایش می دهد.

کلواک Cloaca یا پارگین بعد از راست روده (رکتوم) قرار دارد.

درکلواک مدفوع و ادرار قبل از دفع شدن به خارج از بدن از طریق مخرج Vent ترکیب می شوند. 

کبد ترشحات خود را در انتهای دوازدهه به روده می ریزد. کبد Liver (جگر) پرندگان سرخ رنگ، بسیار بزرگ و دو لپی lobe است و قطعه راست بزرگ تر بوده و کیسه ی صفرا Gall bladder (زرداب) به آن متصل است. و همچنین دارای دو مجرای صفراوی Bile duct می باشد.

لوزالمعده Pancreas معمولا دارای سه مجراست، که همه ی آن ها به داخل بخش جلویی روده گشوده می شوند.

نکته مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد اینست که چون طول دستگاه گوارش پرندگان کم می باشد لذا  زودتر گرسنه می شوند  و نیاز به غذا خوردن در آن ها دارای دوره بسامد کوتاه تری می باشد.

یکی از علل سحر خیزی پرندگان نیز اینست که چون در طول شب غذایی دریافت نمی کنند و در نتیجه گرسنه می شوند صبح زودتر از دیگر حیوانات بیدار می شوند. 

اندام دفعی پرندگان (دستگاه وازنشی)

دستگاه دفعی پرندگان شامل دو کلیه (گرده) Kidney به رنگ قهوه ای سیر و سه لپی است و در قسمت پشتی، در زیر لگن و شش ها چسبیده به مهره های کمر قرار می گیرد.

هر کلیه از سه قطعه که دارای اندازه  غیر مساوی هستند تشکیل شده است.

از هر یک از کلیه ها لوله ای باریک به نام میزنای Ureter به سمت پشت تا دیواره ی کلواک امتداد می یابد. ادرار در کلیه ها تولید و بوسیله مجاری ادرار در کلوآک ریخته می شود.

این مواد زائد نیمه جامد ازت دار در کلواک با مدفوع (پیخال) ترکیب شده و خارج می گردند و در واقع پرندگان فاقد مثانه هستند.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تنظیم: یگانه داودی