تبیان، دستیار زندگی

تنهات چاره ی کار لطف خداوند است!

خداوند مالك حقیقى همه چیز در همه وقت است، ولى مالكیّت او در روز قیامت و معاد جلوه‏‌ى دیگرى دارد در آن روز تمام واسطه‏‌ها و اسباب قطع می‌‏شوند. نسبت‏ها و خویشاوندی‌‏ها از بین می‌رود. مال و ثروت و فرزندان، ثمرى ندارند. بستگان و نزدیكان نیز فایده‏اى نمى‏رسانند. نه زبان، اجازه عذر تراشى دارد و نه فكر، فرصت تدبیر. تنها راه چاره لطف خداوند است كه صاحب اختیار آن روز است. نسبت‏ها و خویشاوندى‏ها از بین مى‏رود. مال و ثروت و فرزندان، ثمرى ندارند. بستگان و نزدیكان نیز فایده‏اى نمى‏رسانن
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
 روز قیامت

نویسنده: آمنه اسفندیاری

 مالک حقیقی کیست؟

مالِكِ یَوْمِ الدِّینِ (حمد4)(خدایى كه) مالك روز جزاست.

در اینجا تعبیر به" مالكیت خداوند" شده است، كه نهایت سیطره و نفوذ او را بر همه چیز و همه كس در آن روز مشخص مى‏كند، روزى كه همه انسانها در آن دادگاه بزرگ براى حساب حاضر می‌‏شوند، و در برابر مالك حقیقى خود قرار می گیرند، تمام گفته‏‌ها و كارها و حتى اندیشه‏‌هاى خود را حاضر مى‏بینند، هیچ چیز حتى به اندازه سر سوزنى نابود نشده و به دست فراموشى نیفتاده است، و اكنون این انسان است كه باید بار همه مسئولیت هاى اعمال خود را بر دوش كشد، حتى در آنجا كه خود فاعل نبوده، بلكه بنیانگذار سنت و برنامه‏اى بوده است، باز باید سهم خویش را از مسئولیت بپذیرد.

مالكیّت خداوند، حقیقى است و شامل احاطه و سلطنت است، ولى مالكیّت‏هاى اعتبارى، از سلطه‏‌ی مالك خارج مى‏شود و تحت سلطه‏‌ی واقعى او نیست.

این مالكیت خدا نتیجه خالقیت و ربوبیت است، آن كس كه موجودات را آفریده و تحت حمایت خود پرورش مى‏دهد، و لحظه به لحظه فیض وجود و هستى به آنها مى‏بخشد، مالك حقیقى موجودات است.

اعتقاد به روز رستاخیز، و ایمان به آن دادگاه بزرگ كه همه چیز در آن بطور دقیق مورد محاسبه قرار مى‏گیرد، اثر فوق العاده نیرومندى در كنترل انسان در برابر اعمال نادرست و ناشایست دارد، و یكى از علل جلوگیرى كردن نماز از فحشاء و منكرات همین است كه نماز انسان را هم بیاد مبدئى مى‏اندازد كه از همه كار او با خبر است و هم بیاد دادگاه بزرگ عدل خدا

 

اما با آنكه خداوند مالك حقیقى همه چیز در همه وقت است، ولى مالكیّت او در روز قیامت و معاد جلوه‏ى دیگرى دارد در آن روز تمام واسطه‏ ها و اسباب قطع می‌‏شوند. «تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ» (بقره، 166) نسبت‏ها و خویشاوندی ‏ها از بین مى‏رود. «فَلا أَنْسابَ بَیْنَهُمْ» ). مؤمنون، 101)

 

مال و ثروت و فرزندان، ثمرى ندارند. «لا یَنْفَعُ مالٌ وَ لا بَنُونَ» (شعراء، 88) بستگان و نزدیكان نیز فایده‏اى نمى‏رسانند. «لَنْ تَنْفَعَكُمْ أَرْحامُكُمْ» (ممتحنه، 3) نه زبان، اجازه عذر تراشى دارد و نه فكر، فرصت تدبیر. تنها راه چاره لطف خداوند است كه صاحب اختیار آن روز است.

 

به تعبیر دیگر

انسان در این دنیا گاه به كمك دیگرى مى‏شتابد، با زبانش از او دفاع مى‏كند، با اموالش از او حمایت می ‏نماید، با نفرات و قدرتش به كمكش برمی ‏خیزد، و گاه با طرحها و نقشه ‏هاى گوناگون، او را زیر پوشش حمایت خود قرار می دهد.

 ولى آن روز هیچ یك از این امور وجود ندارد،

و به همین دلیل هنگامى كه از مردم سؤال شود "لِمَنِ الْمُلْكُ الْیَوْمَ "حكومت امروز از آن كیست"؟! می ‏گویند:

لِلَّهِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ:"  براى خداوند یگانه پیروز است!" (سوره مؤمن آیه 16).

اعتقاد به روز رستاخیز، و ایمان به آن دادگاه بزرگ كه همه چیز در آن بطور دقیق مورد محاسبه قرار می ‏گیرد، اثر فوق العاده نیرومندى در كنترل انسان در برابر اعمال نادرست و ناشایست دارد، و یكى از علل جلوگیرى كردن نماز از فحشاء و منكرات همین است كه نماز انسان را هم بیاد مبدئی می ‏اندازد كه از همه كار او با خبر است و هم بیاد دادگاه بزرگ عدل خدا.

در حدیثى از امام سجاد (علیه السلام) می ‏خوانیم:

«كان على بن الحسین اذا قرء مالِكِ یَوْمِ الدِّینِ یكررها حتى یكادان یموت‏»: هنگامى كه به آیه"مالِكِ یَوْمِ الدِّینِ" می‌‏رسید، آن قدر آن را تكرار می ‏كرد كه نزدیك بود روح از بدنش پرواز كند.( تفسیر نور الثقلین جلد اول صفحه 19) 

اما كلمه" یَوْمِ الدِّینِ":                    

لفظ «دین» در معانى گوناگون به كار رفته است:

الف: مجموعه‏ى قوانین آسمانى. «إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ» (آل عمران، 19)

ب: عمل و اطاعت. «لِلَّهِ الدِّینُ الْخالِصُ» (زمر، 3)

ج: حساب و جزا. «مالِكِ یَوْمِ الدِّینِ» «یَوْمِ الدِّینِ» در قرآن به معناى روز قیامت است كه روز كیفر و پاداش می ‏باشد. «یَسْئَلُونَ أَیَّانَ یَوْمُ الدِّینِ» (ذاریات، 12)

 

می‌پرسند روز قیامت چه وقت است؟

قرآن در مقام معرّفى این روز، چنین می ‏فرماید: «ثُمَّ ما أَدْراكَ ما یَوْمُ الدِّینِ. یَوْمَ لا تَمْلِكُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ شَیْئاً وَ الْأَمْرُ یَوْمَئِذٍ لِلَّهِ» (انفطار، 18 19)

(اى پیامبر!) نمی ‏دانى روز دین چه روزى است؟ روزى كه هیچ كس برای كسى كارآیى ندارد و آن روز تنها حكم و فرمان با خداست.

و نیز در حدیثى از امام صادق (علیه السلام) می ‏خوانیم كه فرمود: یَوْمِ الدِّینِ، روز حساب است. (مجمع البیان ذیل آیه مورد بحث.)

«مالِكِ یَوْمِ الدِّینِ» نوعى انذار و هشدار است، ولى با قرار گرفتن در كنار آیه‏ ى «الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» معلوم می ‏شود كه بشارت و انذار باید در كنار هم باشند. نظیر آیه شریفه دیگر كه می ‏فرماید: «نَبِّئْ عِبادِی أَنِّی أَنَا الْغَفُورُ الرَّحِیمُ. وَ أَنَّ عَذابِی هُوَ الْعَذابُ الْأَلِیمُ» (حجر، 49 50) به بندگانم خبر ده كه من بسیار مهربان و آمرزنده‏ ام، ولى عذاب و مجازات من نیز دردناك است.

همچنین در آیه دیگر خود را چنین معرّفى می ‏كند: «قابِلِ التَّوْبِ شَدِیدِ الْعِقابِ» (غافر، 3)

خداوند پذیرنده‏ ى توبه مردمان و عقوبت كننده‏ ى شدید گناهكاران است.

در اوّلین سوره ‏ى قرآن، مالكیتَ خداوند عنوان شده است، «مالِكِ یَوْمِ الدِّینِ» و در آخرین سوره، مَلِكیت او. «مَلِكِ النَّاسِ»

پیام‏های آیه:

1ـ  خداوند متعال، از جهات مختلف قابل عبادت است و ما باید حمد و سپاس او را به جا آوریم. به خاطر كمال ذات و صفات او كه«الله» است، به خاطر احسان و تربیت او كه«رَبِّ الْعالَمِینَ»است و به خاطر امید و انتظار رحم و لطف او كه«الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» است و به خاطر قدرت و هیبت او كه«مالِكِ یَوْمِ الدِّینِ»  است.

2ـ قیامت، پرتوى از ربوبیّت اوست. «رَبِّ الْعالَمِینَ» «مالِكِ یَوْمِ الدِّینِ» 

3ـ قیامت، جلوه‏اى از رحمت خداوند است. «الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ مالِكِ یَوْمِ الدِّینِ» 


منابع:

1-  تفسیر نور ج1

2-  تفسیر نمونه ج1

3-  مجمع البیان

4-  تفسیر نور الثقلین جلد 1