تبیان، دستیار زندگی
«بِسْمِ اللَّهِ» نشانگر رنگ و صبغه‏ى الهى و بیانگر جهت‏گیرى توحیدى ماست، رمز توحید است، رمز بقا و دوام است، زیرا هر چه رنگ خدایى نداشته باشد، فانى است. رمز عشق به خدا و توكّل به اوست، رمز خروج از تكبّر و اظهار عجز به درگاه الهى است، گام اوّل در مسیر بندگ
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

عاملی برای برکت کارها


«بِسْمِ اللَّهِ» نشانگر رنگ و صبغه‏ى الهى و بیانگر جهت‏گیرى توحیدى ماست، رمز توحید است،  رمز بقا و دوام است، زیرا هر چه رنگ خدایى نداشته باشد، فانى است. رمز عشق به خدا و توكّل به اوست، رمز خروج از تكبّر و اظهار عجز به درگاه الهى است، گام اوّل در مسیر بندگى و عبودیّت است،  مایه‏ى فرار شیطان است، عامل قداست یافتن كارها و بیمه كردن آنهاست، ذكر خداست،

«بِسْمِ اللَّهِ» بیانگر انگیزه ماست، یعنى خدایا هدفم تو هستى نه مردم، نه طاغوت‏ها و نه جلوه‏ها و نه هوس‏ها.


بسم الله
مایه بركت همه كارها

«بسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» (1 حمد)  به نام خداوند بخشنده‏ى مهربان‏

در میان اقوام و ملل مختلف، رسم است كه كارهاى مهم و با ارزش را به نام بزرگى از بزرگان خویش كه مورد احترام و علاقه‏ى آنهاست، شروع مى‏كنند تا آن كار میمون و مبارك گردد و به انجام رسد. البتّه آنان بر اساس اعتقادات صحیح یا فاسد خویش عمل مى‏كنند. گاهى به نام بت‏ها و طاغوت‏ها و گاهى با نام خدا و به دست اولیاى خدا، كار را شروع مى‏كنند. چنان كه در جنگ خندق، اوّلین كلنگ را رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله بر زمین زد. (بحار، ج 20 ص 218)

«بسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» سر آغاز كتاب الهى است. «بسْمِ اللَّهِ» نه تنها در ابتداى قرآن، بلكه در آغاز تمام كتاب‏هاى آسمانى بوده است. در سر لوحه‏ى كار و عمل همه‏ى انبیا«بسْمِ اللَّهِ» قرار داشت. وقتى كشتى حضرت نوح در میان امواج طوفان به راه افتاد، نوح علیه السلام به یاران خود گفت: سوار شوید كه «بسْمِ اللَّهِ مَجْراها وَ مُرْساها» (هود، 41) یعنى‏حركت و توقّف این كشتى با نام خداست.

حضرت سلیمان علیه السلام نیز وقتى ملكه سبا را به ایمان فراخواند، دعوتنامه خود را با جمله‏ى «بسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» (نمل، 30) آغاز نمود.

شهید مطهّرى قدس سره در تفسیر سوره حمد، ابن عباس، عاصم، كسایى، ابن عمر، ابن زبیر، عطاء، طاووس، فخر رازى و سیوطى را از جمله كسانى معرّفى مى‏كند كه بسم اللَّه را جزء سوره مى‏دانستند

حضرت على علیه السلام فرمود: بسْمِ اللَّهِ ، مایه بركت كارها و ترك آن موجب نافرجامى است.

همچنین آن حضرت به شخصى كه جمله‏ى بِسْمِ اللَّهِ را مى‏نوشت، فرمود : جَوِّدها ،آن را نیكو بنویس.( كنز العمّال، ح 29558)

بر زبان آوردن«بسْمِ اللَّهِ» در شروع هر كارى سفارش شده است در خوردن و خوابیدن و نوشتن، سوارشدن بر مركب و مسافرت و بسیارى كارهاى دیگر. حتّى اگر حیوانى بدون نام خدا ذبح شود، مصرف گوشت آن حرام است و این رمز آن است كه خوراك انسان‏هاى هدف‏دار و موحّد نیز باید جهت الهى داشته باشد.

در حدیث مى‏خوانیم:«بسْمِ اللَّهِ» را فراموش نكن، حتّى در نوشتن یك بیت شعر.

و روایاتى در پاداش كسى كه اوّلین بار «بسْمِ اللَّهِ» را به كودك یاد بدهد، وارد شده است. (تفسیر برهان، ج 1، ص 43)

سؤال: آیا «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» آیه‏اى مستقل است؟

پاسخ: به اعتقاد اهل بیت رسول اللَّه علیهم السلام كه صد سال سابقه بر سایر رهبران فقهى مذاهب دارند و در راه خدا به شهادت رسیده و در قرآن نیز عصمت و پاكى آنها به صراحت بیان شده است، آیه «بسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» آیه‏اى مستقل و جزء قرآن است. فخر رازى در تفسیر خویش شانزده دلیل آورده كه «بِسْمِ اللَّهِ» جزء سوره است. آلوسى نیز همین اعتقاد را دارد. در مسند احمد نیز «بسْمِ اللَّهِ» جزء سوره شمرده شده است.( مسند احمد، ج 3، ص 177 و ج 4، ص 85) برخى از افراد كه بسم اللَّه را جزء سوره ندانسته و یا در نماز آن را ترك كرده‏اند، مورد اعتراض واقع شده‏اند.

در مستدرك حاكم آمده است: روزى معاویه در نماز بسم اللَّه نگفت، مردم به او اعتراض نمودند كه «أ سرقت أم نَسیتَ»، آیه را دزدیدى یا فراموش كردى؟! (مستدرك، ج 3، ص 233) امامان معصوم علیهم السلام اصرار داشتند كه در نماز، بسم اللَّه را بلند بگویند. امام باقر علیه السلام در مورد كسانى كه «بسْمِ اللَّهِ» را در نماز نمى‏خواندند و یا جزء سوره نمى‏شمردند، مى‏فرمود:«سَرقوا اكرم آیة» (بحار، ج 85، ص 20) بهترین آیه قرآن را به سرقت بردند.

بسم الله الرحمن الرحیم

در سنن بیهقى در ضمن حدیثى آمده است: چرا بعضى بِسْمِ اللَّهِ‏ را جزء سوره قرار نداده‏اند! (سنن بیهقى، ج 2، ص 50)

شهید مطهّرى قدس سره در تفسیر سوره حمد، ابن عباس، عاصم، كسایى، ابن عمر، ابن زبیر، عطاء، طاووس، فخر رازى و سیوطى را از جمله كسانى معرّفى مى‏كند كه بسم اللَّه را جزء سوره مى‏دانستند.

در تفسیر قرطبى از امام صادق علیه السلام نقل شده است: «بسْمِ اللَّهِ» تاج سوره‏هاست.

تنها در آغاز سوره برائت (سوره توبه) بسم اللَّه نیامده و این به فرموده حضرت على علیه السلام به خاطر آن است كه «بسْمِ اللَّهِ» كلمه امان و رحمت است، و اعلام برائت از كفّار و مشركین، با اظهار محبّت و رحمت سازگار نیست. (تفسیر مجمع البیان و فخر رازی)

سیمای «بِسْمِ اللَّهِ»

«بسْمِ اللَّهِ» نشانگر رنگ و صبغه‏ى الهى و بیانگر جهت‏گیرى توحیدى ماست. (امام رضا علیه السلام مى‏فرماید: بسم اللَّه یعنى نشان بندگى خدا را بر خود مى‏نهم. تفسیر نور الثقلین)

«بسْمِ اللَّهِ» رمز توحید است و ذكر نام دیگران به جاى آن رمز كفر، و قرین كردن نام خدا با نام دیگران، نشانه‏ى شرك. نه در كنار نام خدا، نام دیگرى را ببریم و نه به جاى نام او. (نه فقط ذات او، بلكه نام او نیز از هر شریكى منزّه است «سبّح اسم ربّك الاعلى» حتّى شروع كردن كار به نام خدا و محمد صلى اللَّه علیه و آله ممنوع است. إثبات الهداة، ج 7، ص 482)

«بسْمِ اللَّهِ» رمز بقا و دوام است. زیرا هر چه رنگ خدایى نداشته باشد، فانى است.«كُلُّ شَیْ‏ءٍ هالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ» (قصص، 88)

«بسْمِ اللَّهِ» رمز عشق به خدا و توكّل به اوست. به كسى كه رحمن و رحیم است عشق مى‏ورزیم و كارمان را با توكّل به او آغاز مى‏كنیم، كه بردن نام او سبب جلب رحمت است.

«بسْمِ اللَّهِ» رمز خروج از تكبّر و اظهار عجز به درگاه الهى است.

«بسْمِ اللَّهِ» گام اوّل در مسیر بندگى و عبودیّت است.

«بسْمِ اللَّهِ» مایه‏ى فرار شیطان است. كسى كه خدا را همراه داشت، شیطان در او مؤثّر نمى‏افتد.

«بسْمِ اللَّهِ» عامل قداست یافتن كارها و بیمه كردن آنهاست.

«بسْمِ اللَّهِ» ذكر خداست، یعنى كه خدایا من تو را فراموش نكرده‏ام.

شاید آوردن كلمه رحمن و رحیم در آغاز كتاب، نشانه این باشد كه قرآن جلوه‏اى از رحمت الهى است، همانگونه كه اصل آفرینش و بعثت جلوه لطف و رحمت اوست

10ـ «بسْمِ اللَّهِ» بیانگر انگیزه ماست، یعنى خدایا هدفم تو هستى نه مردم، نه طاغوت‏ها و نه جلوه‏ها و نه هوس‏ها.

11ـ  امام رضا علیه السلام فرمود: «بسْمِ اللَّهِ» به اسم اعظم الهى، از سیاهى چشم به سفیدى آن نزدیك‏تر است. (تفسیر راهنما)

پیام‏های آیه

«بسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» در آغاز سوره، رمز آن است كه مطالب سوره، از مبدأ حقّ و مظهر رحمت نازل شده است.

«بسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» در آغاز كتاب، یعنى هدایت تنها با استعانت از او محقّق مى‏شود.

«بسْمِ اللَّهِ» كلامى كه سخن خدا با مردم و سخن مردم با خدا، با آن شروع مى‏شود.

4ـ  رحمت الهى همچون ذات او ابدى و همیشگى است. «اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ»

5ـ  بیان رحمت الهى در قالب‏هاى گوناگون، نشانه‏ى اصرار بر رحمت است. هم قالب «رحمن»، هم قالب «رحیم»،  «الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ»

6ـ شاید آوردن كلمه رحمن و رحیم در آغاز كتاب، نشانه این باشد كه قرآن جلوه‏اى از رحمت الهى است، همانگونه كه اصل آفرینش و بعثت جلوه لطف و رحمت اوست. «الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ»

آمنه اسفندیاری

بخش قرآن تبیان


منابع:

1- تفسیر نور ج1

2- تفسیر راهنما

3- إثبات الهداة، ج 7، ص 482

4- تفسیر مجمع البیان

5- سنن بیهقى، ج 2، ص 50

6- بحار، ج 20 ص 218

7- كنز العمّال، ح 29558

8- تفسیر برهان، ج 1، ص 43

9- مسند احمد، ج 3، ص 177 و ج 4، ص 85

10- مستدرك، ج 3، ص 233

11- بحار، ج 85، ص 20