عوامل نازایی مردان

نازایی تنها یک مشکل زنانه نیست،  بلکه عوامل مردانه نیز در این امر دخالت دارند. لازم به ذکر است  حدود 40 درصد ناباروری ناشی از ناتوانی زن، ”‌ھ40 درصد آن ناشی از ناتوانی مرد و در 20 درصد موارد، هم زن و هم مرد مشکل دارند.

عوامل خطر نازایی مردان

وجود سابقه عفونت پروستات یا عفونت ناحیه تناسلی

سابقه ضربه به بیضه‌ها یا چرخش بیضه‌ها

سابقه بلوغ زودرس یا دیررس

تماس با مواد سمی در حین کار نظیر مس، کادمیوم و جیوه، اکسید اتیلن، کلرید وینیل، مواد رادیواکتیو و اشعه، حشره‌کش‌ها، سموم آفت‌کش، موادشیمیایی سمی و حلال‌های آلی، سرب، تشعشعات یونیزه و فلزات سنگین

مصرف دخانیات

مصرف الکل

تماس ناحیه‌های تناسلی با دماهای بالا

ترمیم فتق

بیضه نزول نکرده

داروهای مورد استفاده در دوران زخم‌ها یا پسوریازیس

سابقه ابتلا به اوریون در بلوغ

دیابت

علل اصلی نازایی مردان

* اختلالات مربوط به اسپرم : این اختلالات می‌تواند به علل مختلفی ایجاد شود، نظیر بیماری‌های عفونی یا التهابی (اوریون)، اختلالات هورمونی، اختلالات ایمونولوژی، فاکتورهای محیطی و شیوه زندگی و بیماری‌های ژنتیکی

* بیماری سیستیک فیبروز: نوعی بیماری ارثی است که در آن تعداد اسپرم‌ها بسیار کم بوده و گاهی با عدم تشکیل لوله‌های منی‌بر همراه می‌باشد.

* کم خونی سلول داسی شکل

* اختلالات ساختاری دستگاه تناسلی

* بیماری‌های کبدی و کلیوی

* دریافت داروهای ضد تشنج

* آلودگی هوا و میزان سرب موجود در هوا

حال به بررسی بعضی از موارد بالا می‌پردازیم:

اسپرم غیرطبیعی

همه مردها اسپرم غیر طبیعی دارند که تا چند درصد آن، قابل قبول است. اسپرم غیر طبیعی ممکن است دو سر داشته باشد یا اصلا دم نداشته باشد. اگر اسپرم غیرطبیعی در منی مرد خیلی بالا باشد، می‌تواند اثر منفی روی باروری داشته باشد. برخی از متخصصین عقیده دارند که اسپرم‌های غیر طبیعی در عبور از لوله رحمی زن و نیز سوراخ کردن دیواره‌ تخمک دچار مشکل می‌شوند.

تعداد زیاد اسپرم‌ها می‌تواند احتمال باروری را افزایش دهد و طبیعی بودن آن‌ها نیز نقش حیاتی در باروری دارد.

واریکوسل

واریکوسل عبارت است از گشاد شدن سیاهرگ‌های اطراف بیضه. این عارضه اغلب مشکلی برای باروری مردان ایجاد نمی‌کند، اما می‌تواند از طریق افزایش دمای بیضه، به تولید اسپرم‌ها آسیب وارد کند. به همین دلیل بستن این سیاهرگ‌ها (جراحی واریکوسل) در برخی مردان مبتلا، مشکل باروری را اصلاح کرده و در برخی دیگر تأثیر نداشته است.

انسداد دستگاه تناسلی

انسداد (گرفتگی) در بخشی از دستگاه تناسلی مردان، می‌تواند از طریق بستن مسیر خروج اسپرم و جلوگیری از انزال (خارج شدن منی از مرد) روی باروری مرد اثر منفی بگذارد. این انسدادها می‌توانند در اثر ضایعات ناشی از عفونت‌هایی مثل مایکوپلاسما یا اورئاپلاسما و نیز جراحی‌های قبلی ایجاد شوند.

یک ضایعه شدید ناشی از لگد زدن محکم به کشال ران در برخی ورزش‌ها، حتی می‌تواند تولید اسپرم را در بیضه‌ها متوقف کند.

بیضه‌ی نزول نکرده

این عارضه عبارت است از عدم نزول بیضه از داخل حفره‌ی شکم به داخل کیسه‌ی بیضه در طی تکامل جنینی در رحم مادر. در اطفال مبتلا به این بیماری از روش جراحی برای وارد کردن بیضه به داخل کیسه‌ی بیضه استفاده می‌شود. در صورت تشخیص دیر هنگام و در نتیجه عمل جراحی دیر هنگام، این مشکل می‌تواند اثر منفی بر باروری مرد داشته باشد.

بیماری‌های دیگر

دیابت شیرین و دیگر اختلالات غدد درون‌ریز، بیماری‌های غده تیروئید و دیابت بی‌مزه می‌تواند در کنترل هورمونی تولید اسپرم مداخله کنند. عفونت‌های پروستات و اپی‌دیدیم (ساختمان لوله‌ای شکلی که روی نوک هر بیضه، در قسمت بالای آن قرار گرفته است) می‌توانند باعث مداخله در تولید اسپرم یا انسداد مجرای خروج آن شوند.

چاقی

دانشمندان با مطالعه روی مردان چاق دریافتند با وجود انجام روابط زناشویی بدون استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری، این مردان 10 درصد بیشتر از بقیه مبتلا به ناباروری بودند. به گفته این دانشمندان، مردان چاق معمولا روابط زناشویی کمتری دارند که این موضوع تاثیر زیادی بر باروری آن‌ها دارد.

کمبود عناصر کمیاب

غلظت عناصر کمیاب در مایع منی مردان بارور و نابارور متفاوت بوده و میزان غلظت این عناصر در باروری مردان مؤثر است.

غلظت کلسیم در همه گروه‌های بارور و نابارور بیشتر از غلظت عناصر دیگر می‌باشد.

دومین عنصری که بعد از کلسیم از بیشترین غلظت در مایع منی برخوردار است، عنصر روی می‌باشد که همراه با منیزیم، اثرات تحریک کنندگی و مهار کنندگی بر حرکت اسپرم اعمال می‌کند.

تشخیص علل نازایی مردان

علاوه بر اخذ شرح حال کامل از فرد و خانواده او و انجام معاینات کامل جهت تشخیص علت نازایی در مرد باید آزمایشات خاصی را نیز انجام داد که شامل :

- آزمایش منی چندگانه :حداقل دو نمونه منی در دو نوبت مختلف زمانی باید گرفته شود و از لحاظ عوامل گوناگون مورد بررسی قرار گیرد که این نوع عوامل شامل حجم منی، قوام، تعداد اسپرم‌ها و شکل و حرکت آنها می‌باشد.

- سونوگرافی: جهت تعیین واریکوسل و سایر عوارض ساختمانی بیضه

- سایر آزمایش‌ها : از این آزمایشات جهت تعیین علت اختلالات اسپرم‌ها یا بیماری‌های سیستم تناسلی مردانه استفاده می‌شود.

درمان نازایی مردان

انتخاب روش درمانی توسط پزشک بر اساس سن بیمار، سلامت عمومی و سابقه پزشکی وی، وسعت بیماری، قابلیت تحمل فرد در برابر داروها، روش‌های درمانی و جراحی مختلف، طول دوره بیماری و ارجحیت خود بیمار بستگی دارد.

در حال حاضر روش‌های درمانی بسیار زیادی وجود دارد که می‌توان به روش‌های آزمایشگاهی و استفاده از داروهای خاص و روش‌های جراحی مخصوص جهت برطرف نمودن بیماری زمینه‌ای اشاره کرد.

چند توصیه به مردان نازا

کمبود ویتامین C موجب می‌شود که اسپرم‌ها به هم بچسبند و این حالت موجب ناباروری در مردان می‌شود.

بعضی از آنتی بیوتیک‌ها نیز به طور موقت موجب کاهش تعداد و تحرک اسپرم‌ها در مردان می‌شوند.

بیضه‌ها نباید زیاد گرم شوند و مردانی که مشکل ناباروری دارند، نباید از دوش آب گرم و سونا استفاده کنند. همچنین کار در محیط گرم برای آن‌ها مفید نیست.

فرآوری : زهره لطیفی

بخش سلامت تبیان

پزشکان بدون مرز

پزشکان ایران