تشکیل لخته خونی در سیاهرگ

ترومبوز ورید عمقی (Deep vein thrombosis)، به معنای تشکیل لخته خونی در دیواره داخلی یک سیاهرگ عمقی است و ممکن است باعث انسداد نسبی یا کامل جریان خون شود، یا آزاد گردد و به ریه برود.معمولاً ساق پا یا پایین‌شکم را درگیر می‌کند و گاهی سایر وریدهای بدن را مبتلا می‌کند.

علایم شایع

ورم و درد (معمولاً مچ پا، ساق یا ران پا)

حساسیت به لمس و قرمزی نواحی آسیب‌دیده

ناراحتی یا درد هنگام راه رفتن

درد هنگام بلندکردن اندام تحتانی و خم کردن پا

تب

افزایش ضربان قلب

سیانوز و یا کبودی پوست

علل

کاهش جریان خون

افزایش انعقادپذیری خون

آسیب دیواره رگ

تجمع خون در ورید یا سیاهرگ، باعث تحریک مکانیسم‌های ایجاد لخته خون می‌شود. تجمع خون ممکن است پس از استراحت طولانی در بستر به دنبال عمل جراحی یا در اثر بیماری ناتوان‌کننده مثل حمله قلبی، سکته مغزی یا شکستگی استخوان رخ دهد.

عوامل خطر

سن بالای 60 سال

چاقی

بی حرکتی

استفاده از استروژن موجود در قرص‌های ضدبارداری خوراکی یا استروژن‌درمانی پس از یائسگی

جراحی،(به ویژه جراحی ارتوپدی)

بارداری

سرطان

اختلالاتی چون نارسایی قلبی، سکته مغزی و پلی‌سیتمی (افزایش غلظت خون) و ترومبوسیتوز (افزایش پلاکت‌ها)

بیماری بورگر (نوعی اختلال انسدادی سرخرگ‌ها و یا سیاهرگ‌ها می‌باشد. مصرف کنندگان تنباکو، بیشتر دچار این بیماری می‌شوند)

آسیب نخاعی

واریس

پیشگیری

در طول بیماری، از استراحت طولانی در بستر خودداری کنید. پس از هر گونه عمل جراحی یا در طی هر گونه بیماری زمین‌گیرکننده، هرچه زودتر حرکت‌دادن اندام‌های تحتانی را شروع کنید.

در صورت مصرف استروژن، سیگار نکشید.

عوارض احتمالی

اگر لخته خون‌ رها ‌شود و به ریه برود، باعث آمبولی ریه می‌شود.

جریان خون ریه مسدود شده، باعث مرگ بافت ریه‌ی آسیب دیده می‌گردد.

از علایم آمبولی ریه، نفس نفس زدن و درد قفسه سینه ‌است که با تنفس عمیق، شدت درد افزایش می‌یابد.

تشخیص

آزمون‌های تشخیصی می‌توانند شامل ونوگرافی (رادیوگرافی وریدها)، سونوگرافی و پلتیسموگرافی (میزان خونی را که از اندام عبور می‌کند، اندازه می‌گیرد) باشند.

درمان

- اگر لخته‌ها کوچک و محدود به ساق پا بوده و بیمار توانایی حرکت داشته باشد، درمانی لازم نیست. لخته‌ها غالباً خود به خود رها می‌شوند.

- برای اکثر بیماران، بستری شدن به خاطر تزریق ضد انعقادها لازم است.

- در بیماران خاص نیاز به عمل جراحی برای کارگذاشتن یک دستگاه غربال (چتر) در ورید اصلی است که به ریه‌ها وارد می‌شود.

داروها

ضد انعقاد داخل وریدی برای پیشگیری از گسترش لخته‌ها

ممکن است داروهای حل‌کننده لخته تجویز شوند که به‌طور فعال، لخته‌ها را حل می‌کنند.

برای به حداقل رساندن خطر آمبولی ریه، آزمون‌های خونی برای پایش غلظت ضد انعقاد، اجباری است. ضد انعقادهای خوراکی ممکن است به مدت شش ماه یا بیشتر لازم باشند.

نکات لازم

* استراحت در بستر تا رفع تمام علایم التهاب لازم است. در هنگام استراحت، حرکت دادن عضلات پا، خم‌کردن مچ پا و تکان دادن انگشتان پا لازم است.

* از جوراب‌های کشی مناسب یا بانداژهای کشی استفاده کنید، ولی از بند جوراب یا جوراب کشباف بلند استفاده نکنید.

* در صورت استفاده از جوراب‌های الاستیک باید دقت کنید که اندازه جوراب دقیقا متناسب با بیمار باشد (عدم همخوانی سایز جوراب با پای بیمار باعث کاهش تاثیر آن می‌شود).

* جوراب ها بدون تاخوردگی و چروکیدگی پوشیده شود.

* در صورتی که جوراب‌های الاستیک حالت ارتجاعی خود را از دست داده و شل شوند، حتما تعویض گردند.

* هنگام خواب جوراب یا باند را در بیاورید و قبل از برخاستن از بستر آن را بپوشید .

* پاها را از بستر بلند کنید.

* محیطی بدون استرس و آرام جهت استراحت بیمار فراهم شود.

* استفاده از کمپرس گرم و مرطوب روی اندام مبتلا مفید می‌باشد.

* انجام تمرینات تنفسی (تنفس عمیق مثل باد کردن بادکنک و ...) توصیه می‌گردد.

* توصیه می‌گردد از ایستادن یا نشستن طولانی پرهیز شود.

* سفتی و سردی اندام می‌تواند نشانه پیشرفت بیماری باشد.

* جهت جلوگیری از زخم و عفونت در پاها توصیه می‌شود که بیمار روزانه پاها را با آب گرم و صابون ملایم شسته و به آرامی خشک نماید.

* از مالش و فشار شدید پا خودداری کنید.

* از جوراب نخی و کفش‌های مناسب استفاده شود.

* از پوشیدن لباس‌های تنگ، کمربند و کش سفت جوراب که ممکن است جریان خون را کاهش دهند، خودداری شود.

* پاها را مرتبا از نظر قرمزی، ورم، تاول، بریدگی و ترک کنترل کنید.

رژیم غذایی

مواد غذایی سرشار از پروتئین ترجیحاً پروتئین‌های گیاهی (مثل عدس، سویا، نان گندم، غلات، حبوبات و آجیل) مصرف نمایید.

از منابع ویتامین ب مثل مخمر ، شیر ، گوشت و حبوبات استفاده کنید.

از منابع ویتامین ث مثل مرکبات ، توت فرنگی، آناناس و گوجه فرنگی  استفاده کنید.

روغن ماهی، دانه آفتابگردان، کنجد، چای سبز نیز در رقیق کردن خون موثر هستند.

از مصرف زیاد مواد غذایی شور، گوشت، لبنیات پر چرب، کره، سرشیر و نارگیل خودداری شود.

در صورت مشاهده علائم زیر به پزشک مراجعه کنید

خونریزی از بینی و لثه

خلط خونی

وجود خون در ادرار

مدفوع قرمز یا قیری رنگ

خونریزی طولانی از محل‌های بریدگی

خونریزی زیاد قاعدگی

کبودی روی پوست

تب و لرز

خستگی

زخم گلو

تهوع و استفراغ

فرآوری: مریم سجادپور

بخش سلامت تبیان

دانشنامه رشد

ویکی پدیا

سایت دانشگاه علوم پزشکی مشهد