گفتمان تفکر برانگیز
تحقیقات نشان می دهند:
• گفتمان تفکر بر انگیز، دانش آموزان را ترغیب می کند که به پردازش مطالب درسی بیندیشند و به آن ها واکنش نشان دهند، رابطه ی میان ایده ها یا اطلاعات کلیدی و نیز کاربرد آن ها را بشناسند؛ نقادانه به آن فکر کنند؛ و آن را برای حل مسائل، تصمیم گیری و سایر کاربردهای ممکن به کار بگیرند.
• گفتمان تفکر بر انگیز، به نقل قول های سریع، که به سؤال های متفرقه پاسخ های کوتاه می دهد، محدود نمی شود؛ بلکه ویژگی عمده ی آن پروراندن پایدار و متفکرانه ی ایده ها یا مطالب و موضوعات کلیدی است.
• دانش آموزان، با مشارکت در چنین گفتمانی، مفاهیم مرتبط با موضوع را در می یابند و با هم مبادله می کنند.
• در این فرایند، ایده های خام، یا برداشت های نادرست کنار گذاشته می شوند و آنچه پخته تر و معتبرتر است و در هدف های مطالب درسی نهفته می باشد، گزیده می شوند.
فضای کلاس درس
در مرحله ی اول که مطلب جدید معرفی و پرورده می شود، وقت بیشتری به تعامل بین معلم و دانش آموزان اختصاص می یابد. معلم پرسش ها را طوری می چیند که مطلب درسی به طور نظام داری پرورانده می شود و به دانش آموزان کمک کند تا آن را با معلومات پیشین خود مرتبط سازند و آماده ی شرکت در گفتمان مورد نظر گردند. در این مرحله مشکل و سطح شناختی، پرسش ها باید با هدف های آموزشی تناسب داشته باشد. شاید برخی پرسش های چند گزینه ای یا حافظه ای برای ارزشیابی معلومات پیشین، یا مرور آموخته های قبلی، مناسب باشند.
دستیابی به مهم ترین هدف های یاددهی، استفاده از پرسش های تشریحی را طلب می کند تا دانش آموزان را تحریک کند آنچه را می آموزند تحلیل کنند، ترکیب کنند، به کار ببرند و مورد ارزشیابی قرار دهند.
در برخی از پرسش ها، باید پاسخ دقیق از بین مجموعه ای از پاسخ ها – که احتمالاً صحیح هم هستند – انتخاب شود. در برخی دیگر، گفتمان باید تا آن جا ادامه یابد تا پاسخ دقیق شناخته شود.
از آن جا که هدف از گفتمان، درگیر کردن دانش آموزان در پردازش شناخت و ساخت دانش است، پرسش ها باید خطاب به کل کلاس مطرح شوند تا همه ی آن ها را ترغیب کند به دقت گوش کنند و متفکرانه پاسخ دهند؛ نه این که دانش آموزان برای پاسخ، انتخاب یا داوطلب شوند.
پس از طرح هر پرسش، معلم باید مکث کند، به دانش آموزان فرصت دهد که به پردازش پرسش بپردازند و دست کم شروع به تدوین پاسخ نمایند. به ویژه، وقتی پرسش پیچیده تر است، یا لازم است دانش آموزان در سطح بالاتری به تفکر بپردازند.
ویژگی گفتمان تفکر برانگیز، بررسی پایدار چند موضوع محدود، اما مرتبط به هم است.
در این ویژگی، دانش آموزان فراخوانده می شوند تا توضیحات را بپرورانند، پیش بینی کنند، درباره ی رویکردهای متفاوت مسائل بحث کنند، یا معانی و کاربردهای دیگر موضوع را مورد توجه قرار دهند.
معلم به دانش آموزان تأکید می کند تفکرات خود را روشن بیان کنند و برای آن ها دلیل بیاورند، نه این که بدون تأمل هر ادعایی را بپذیرند.
معلم، دانش آموزان را ترغیب می کند که علاوه بر دریافت بازخوردهای متفاوت، پاسخ های خود را توضیح دهند، یا در مورد پاسخ های دوستان خودنظر دهند.
بسیار اتفاق می افتد گفتمانی که در این قالب شروع شده است، به نوعی تبادل نظر و گردش آرا تبدیل می گردد، به طوری که هم معلم و هم دانش آموزان، به جد، درگیر موضوع می شوند.
منابع:
بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تهیه: سارا قیصری
تنظیم: نسرین صادقی
