تبیان، دستیار زندگی
مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن در ده جلد تدوین گشته و در پنج مجلد چاپ شده است به منظور آشنایی با مطالب این تفسیر ارزشمند و پرثمر به معرفی برخی از محورها و شاخصهای آن می‌پردازیم.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
بر ساحل مجمع البیان

کتاب شناسی مجمع البیان

محتویات

مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن در ده جلد  تدوین گشته و در پنج مجلد چاپ شده است به منظور آشنایی با مطالب این تفسیر ارزشمند و پرثمر به معرفی برخی از محورها و شاخصهای آن می‌پردازیم.

جلد اول: این جلد حاوی مقدمه‌ای مفید و ارزشمند است و موضوعاتی در هفت فن در آن مطرح شده است.

1. فن اول: تعداد آیات قرآن و ثمره آشنایی با آن

2. فن دوم: ذکر اسامی قراء مشهور و نظرات آنان

3. فن سوم: تعریف تفسیر، تأویل و معنی

4. فن چهارم: نامهای قرآن و معانی هر یک از آنها

5. فن پنجم: یادی از علوم قرآن و مسایل مربوط به آن و کتابهایی که در مورد آ‌ن تألیف شده است.

6. فن ششم: احادیث مشهور پیرامون فضیلت قرآن و اهل آن

7. فن هفتم: بیان آنچه برای قاری خوب است.

سپس از سوره حمد تا آیه 181 سوره بقره تفسیر شده است.

جلد دوم: از آغاز آیه 182 سوره بقره تا پایان سوره آل عمران

جلد سوم:  آز آغاز سوره نساء تا پایان سوره مائده.

جلد چهارم: از آغاز آیه سوره انعام تا پایان سوره یوسف.

جلد پنجم: از آغاز آیه سوره توبه تا پایان سوره یوسف

جلد ششم: از آغاز آیه سوره رعد تا پایان سوره مریم

جلد هفتم: از آغاز سوره طه تا پایان سوره عنکبوت.

جلد هشتم: از آغاز سوره عنکبوت تا پایان سوره مؤمنون

جلد نهم: از آغاز سوره حم سجده تا پایان سوره صف

دهم: از آغاز سوره جمعه تا پایان قرآن مجید.

علامه طبرسی در برخی موارد به مطالبی از قبیل، تقوا، توبه و ..اشاره می‌کند و آن را با عنوان فصل ذکر می‌نماید.

همچنین احادیث و روایات فراوانی در این تفسیر وجود دارد که بیش از هزار و سیصد حدیث است.

علامه طبرسی به مناسب‌های مختلف در این تفسیر نظرات فقهی خود را بیان می‌کند.

در ساحل مجمع البیان

از زمانی که مجمع البیان نگارش یافته است تاکنون دانشمندانی بی‌شمار در تهیه اثر یا آثاری از آن استفاده کرده‌اند که در زیر به برخی از آ‌نها اشاره می‌کنیم.

1. زبدة البیان المنتزع من مجمع البیان: این کتاب تلخیص مجمع البیان بوده و از سوی زین الدین علی بن یونس عاملی بیاضی تدوین گشته است.

2. قراضة النظیر و خلاصة التفسیر: این کتاب نیز تلخیص مجمع البیان بوده است.

3. مختصر مجمع البیان: این اثر توسط خواجگی شیرازی و در قرن دهم تدوین شده است و نسخه خطی آن هم در کتابخانه مرکز آستان قدس رضوی موجود است.

4. تلخیص مجمع البیان: این کتاب اثر شیخ شرف الدین یحیی بحرانا بوده است.

5. حاشیه مجمع البیان

6. مفصل البیان فی علم القرآن: آقا محمد مشهور به ملا آقا تهرانی از علمای قرن سیزده این اثر را به رشته تحریر درآورده است.

7. شرح شواهد مجمع البیان: این کتاب توسط محمد طاهر شریف الوحید از علمای قرن یازدهم هجری تألیف شده است. نویسنده اشعاری را که در مجمع البیان آمده است،‌توضیح داده است و مشخص کرده است که شاعر کیست. پس از ذکر شاعر، لغات را تبیین و تفسیر، آ‌نگاه اعراب و معنای شعر و محل شاهد شعر را بیان می‌کند.

7. ترجمه مجمع البیان: این کتاب به وسیله گروهی از علماء و فضلای قم از قبیل شهید مفتح، سید هاشم رسول محلاتی، دکتر احمد بهشتی، شیخ حسین نوری و..در بیست و هفت جلد تدوین و به زبان فارسی ترجمه شده است.

9. مختصر مجمع البیان شیخ محمد باقر ناصری این کتاب را در سه جلد تدوین کرده است، این کتاب شامل قسمتی از تفسیر، معانی آیات و اقوال روایات می‌باشد.

10. برنامه نرم افزاری راهنمای موضوعی مجمع البیان: این برنامه توسط پژوهشکده باقر العلوم به منظور استفاده بهتر از مجمع البیان تهیه شده است، این نرم افزار شامل ده هزار فیش، سه هزار موضوع و سی هزار ترکیب است.

11. تصحیح، تحقیق و تعلیق مجمع البیان: تفسیر علامه طبرسی ابتدا در ایران در دو جلد سنگی چاپ شده بود، پس از آن در صیدا، در پنج جلد چاپ گردید. علامه مرحوم شیخ ابوالحسن شعرانی مجمع البیان را در ده جلد با تحقیق و تعلیق به چاپ رساند که اثری جاودانه است.

تفسیر جوامع الجامع

این کتاب پس از مجمع البیان فی تفسیر القرآن از معروفترین آثار علامه طبرسی است که به مدت یک سال تدوین و تألیف گشته است. در این کتاب علامه طبرسی تلاش کرده است تا گزیده گویی نماید و مطالب لطیف و مهم دو کتاب تفسیر را در اینجا ذکر نماید، علت تألیف این تفسیر درخواست و اصرار فرزند علامه می‌باشد این تفسیر بیشتر از کشاف زمخشری اقتباس شده است چاپ دقیق و متقنی توسط دکتر ابوالقاسم گرجی بر روی این کتاب صورت گرفته و توسط دانشگاه تهران به چاپ رسیده است.


منابع:

1. کتاب مجمع البیان

2. کتاب الذریعه

3. مجله حوزه شماره 19

تهیه و فرآوری: علی فریادرس گروه حوزه علمیه