زخم پپتیک (زخم معده و دوازدهه)

زخم پپتیک شامل زخم معده و دوازدهه است. ابتدای روده باریک را دوازدهه یا اثنی‌عشر می‌گویند. زخم پپتیک، یک بیماری شایع است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان به آن مبتلا هستند. این بیماری در مردان و در سنین جوانی، به خصوص به صورت زخم دوازدهه شایع‌تر است.

زخم‌هایی که در معده تشکیل می‌شوند، زخم معده خوانده می‌شوند. یک زخم، مسری یا سرطانی نیست. زخم‌های دوازدهه همیشه خوش‌خیم هستند، در حالی که زخم معده ممکن است بدخیم باشند.

علائم زخم پپتیک

- احساس سوزش، سوراخ شدن یا ساییده شدن به مدت 30 دقیقه تا 3 ساعت در معده یا روده. درد غالباً به‌صورت سوزش سردل، سوءهاضمه یا گرسنگی تعبیر می‌شود.

- درد، در بالای شکم و گاهی زیر قفسه سینه است.

- در برخی افراد درد بلافاصله پس از خوردن غذا رخ می‌دهد. در سایرین، درد تا ساعت‌ها بعد ایجاد نمی شود. این درد ممکن است در شب به وجود آید و پشت هم انتشار پیدا کند.

- درد عودکننده است.

- درد ممکن است با نوشیدن شیر، غذاخوردن، استراحت یا مصرف ضداسیدها تسکین یابد.

- کاهش اشتها و وزن (در زخم دوازدهه ممکن است افزایش وزن وجود داشته باشد، زیرا افراد بیشتر می‌خورند تا آرام‌تر شوند)

- تهوع و استفراغ مکرر

- سوء هاضمه

- مدفوع خونی

- کم‌خونی

علل زخم پپتیک

این زخم‌ها، ناشی از استرس یا اضطراب نیستند. عللی که منجر به ایجاد زخم می‌شوند عبارتند از:

هلیکوباکترپیلوری که شایع‌ترین علت است و بیشتر با زخم‌های دوازدهه در ارتباط است.

داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی که دومین علت شایع هستند.

اسید معده

سیگار

الکل

اسیدهای صفراوی

آسپیرین

داروهای استروئیدی

سیروز کبدی

بیماری های ریوی مزمن

نارسایی کلیوی

اشعه درمانی

شیمی درمانی

عوامل دفاعی بدن در برابر ایجاد زخم پپتیک

وجود لایه موکوسی بر روی مخاط‌ها و بیکربنات

جریان خون در زیرمخاط

وجود پروستاگلاندین

بازسازی مخاطی

عوامل خطر

سابقه خانوادگی زخم

سیگار کشیدن

مصرف الکل

استفاده از داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی مثل آسپیرین

خستگی یا کار بیش از حد

رژیم غذایی نامناسب، وعده‌های غذایی نامنظم و نخوردن برخی وعده‌ها

گروه خونی O برای ابتلا به زخم دوازدهه

تشخیص زخم پپتیک

بیماری با یافته‌های رادیولوژیک و آندوسکوپی قابل تشخیص است. اگر تشخیص بیماری قطعی نشد، می‌توان از شمارش کامل سلول‌های خونی، بررسی آنزیم‌های کبدی، آمیلاز و لیپاز هم استفاده کرد.

مشکلات گوارشی که باید آن‌ها را از زخم پپتیک تشخیص داد

دل دردهای صفراوی

التهاب کیسه صفرا (کوله سیستیت)

التهاب معده (گاستریت)

برگشت اسید و محتویات معده به مری

التهاب لوزالمعده

پیشگیری از زخم پپتیک

توقف مصرف آسپیرین یا داروهای ضد التهاب غیراستروییدی

عدم استعمال سیگار

عدم مصرف الکل

مدفوع خود را هر روز از لحاظ خونریزی بررسی کنید. اگر مدفوع سیاه باشد، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.

ورزش های هوازی انجام دهید.

مصرف بیش از حد نمک از عوامل موثر در ابتلا به زخم معده و سرطان معده می‌باشد.

مصرف جوش شیرین (مثلا در پخت نان)، اسید معده را خنثی و موجب زخم معده می‌شود.

درمان زخم پپتیک

بیماران با دارو، استراحت و تغییر شیوه زندگی درمان می‌یابند.

اکثر بیماران مبتلا از طریق درمان هلیکوباکترپیلوری یا قطع مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروییدی، بهبود پیدا می‌کنند.

آندوسکوپی، 6 تا 8 هفته پس از تشخیص و شروع درمان توصیه می‌شود.

بستری کردن در بیمارستان به خاطر عوارضی چون خونریزی از زخم یا سوراخ شدگی یا انسداد شدید لازم است.

درمان جراحی خیلی نادر است و فقط در مواردی انجام می‌شود که زخم مقاوم به درمان یا عوارض بیماری وجود داشته باشد.

داروهای زخم پپتیک

آنتی‌بیوتیک‌ها برای ریشه کردن عفونت هلیکوباکترپیلوری

ضد اسیدها برای کمک به خنثی کردن اسید بیش از حد معده

مسدودکننده‌های هیستامینی نوع 2 (مانند سایمتدین، رانیتیدین و غیره) یا مهارکننده‌های پمپ پروتون برای کاهش اسید معده

داروهایی برای پوشاندن ناحیه زخم

رژیم غذایی

از یک رژیم غذایی متعادل شامل سه وعده غذایی منظم در روز استفاده کنید.

از کافئین و هر غذایی که به نظر برسد علایم را بدتر کنند، پرهیز کنید.

درمان گیاهی برای زخم پپتیک

عصاره شنبلیله، زخم معده را درمان می‌کند.

شیرین بیان، در درمان زخم معده و اثنی عشر مفید است.

زردچوبه، باکتری هلیکوباکترپیلوری (عامل زخم معده) را از بین می‌برد.

رازیانه، اثراتی مانند ضد نفخ و بهبود دهنده بیماری‌های گوارشی و زخم معده را دارد.

محصولات پروبیوتیک،  کمک به مداوای زخم معده و اثنی‌عشر می‌کنند.

عسل برای درمان زخم معده، ورم معده و روده موثر است و ترشح اسید معده را به حالت طبیعی برمی‌گرداند.

فرآوری: مریم سجادپور

بخش سلامت تبیان

آی آر طب

پزشکان ایران

سلامت نیوز

همشهری