مسجد پامنار سبزوار

اولین مسجد جامع سبزوار مسجد پامنار است كه سابقه ای بیش از 1165 سال دارد . این مسجد در سال 266 ه.ق در زمان پادشاهی محمد بن طاهر اخرین پادشاه سلسله طاهریان و دوره خلیفه عباسی المعتمد بالله ساخته شده است یعنی حدود 6 سال بعد از شهادت امام حسن عسگری ع و در زمان 10 سالگی امام زمان عج بودهكه به همت پیر زنی مومنه و نیكوكار ساخته شده است .

به این مسجد در گذشته مسجد جامع و مسجد ادینه می گفتند چرا كه در زمانهای قدیم نماز های جمعه و اعیاد در ان برگزار می شده است .

تمام بنای این مسجد از خشت خام میباشد كه در گذشته بیرون و داخل ان با آجر آجرنما گشته است و بعدا روی آجر نمای داخلی را گچ كاری كرده اند .

مناره كنونی مسجد بعد از سال 444 ه.ق ساخته شده است و بیش از 987 سال عمر دارد كه مانند مناره جنبان اصفهان می جنبد لذا معروف به منار جنبان است. ارتفاع مناره 15/5 متر است كه در قسمتی از این مناره كتیبه ای به خط كوفی نوشته شده است . این مسجد از ابتدا صحنی نداشته و بعدا صحنی به ان اضافه شده است.

این صحن در قسمت جنوبی مسجد به مساحت 213 متر قرار دارد. در قسمت جنوب شرقی  این صحن سردابه ای وجود دارد كه در گذشته اب قنات در ان جاری بوده است و مردم از ان به عنوان وضو خانه استفاده می كرده اند .

این مسجد در زمان حمله حمزه بن آذرك خارجی خراب شده بود و مردم قصبه سبزوار برای اقامه نماز جمعه و اعیاد به مسجد خسرو گرد می رفتند تا اینكه در بین مردم خسرو گرد و سبزوار در رویت و مشاهده هلال و عید بودن ان روز اختلاف  و نزاعی واقع شد.

در این موقع مردم سبزوار برگشته و جریان را برای پیر زنی ثروتمند و نیكوكار تعریف كرده اند. ایشان نیز باغ خود را جهت ساختن مسجد وقف كرد مزد و اجرت كارگران و معماران را متقبل و مسجد ساخته شد . این مسجد به سبب زلزله چندین مرتبه خسارت دیده است كه به همت افراد نیكوكار ترمیم و تعمیر و تجدید بنا شده است. اخرین مرتبه این تعمیرات در سال 1368ه.ق(1325ه.ش   بوده است.

در تاریخ 1373ه.ق )1330ه.ش  سر در مسجد كاشیكاری گردیده كه عبارتی به شرح زیر دارد :{بسعی حجه الاسلام حاج میرزا عبدالله برهان خاتمه یافت كتیبه جواهر قلم  در دو طرف مسجد سوره{هل اتی علی ...   نوشته شده و در اخر كتیبه مرقوم است: از كلب پس تر در خانه خدا حاج اسماعیل صولتی 1372ه.ق .

در حال حاضر این مسجد در خیابان بیهق سبزوار در ضلع جنوبی ان واقع شده است در عبور و مرور از در قسمت شمالی انجام می شود . در كوچكتری در كوچه سمت شرقی مسجد نیز وجود دارد كه رفت و امد خواهران از این در انجام میگیرد .

به هر صورت این مسجد دردوره تاریخی خود نشانگر بسیاری از خاطره های معنوی از جمله برپایی مراسم عزاداری مردم سبزوار برای خاندان نبوت ع در این مكان و شاهد برپایی نماز جماعتهای زیادی بوده است.

منبع: میراث فرهنگی خراسان، سلام سبزوار

بخش حریم رضوی