معناگرایی یک گاوچران سابق (قسمت اول)

زمانیکه این فیلم در سینماهای جهان بروی پرده  سینماهای جهان به نمایش در آمد، علاقه مندان سینما زمانیکه سوژه انتخابی فیلم ایستوود را متوجه شدند، از سوژه ای که ایستوود انتخاب کرده بود، جملگی متعجب شدند. ظاهرا این هنرمند بعد در هشتاد سالگی به یاد جهان پس از مرگ افتاده است. "مرگ" ناشناخته ترین و دلهره آورترین واقعه ای است که از روز نخست خلقت وجود داشته و تا به امروز که این مقاله را مطالعه می فرمائید، میلیاردها انسان را در کام خود فرو برده است. تا دیروز بطور قاطع چنین می پنداشتیم که مرگ طبیعی، برای یکایک ما و در سنین 80-70 سالگی بسته به مکان زندگی و میزان توجه دولت ها به بهداشت عمومی بوقوع خواهد پیوست؛ به هر حال از اکسیر جوانی خبری نیست و دانشمندان هنوز با تغییراتی در DNA نتوانسته اند اکسیر جوانی را کشف نمایند (طعنه به داروینیست ها) .

ایستوود خستگی ناپذیر در هشتاد سالگی (دوران شکوفایی اش) به یاد مرگ و آخرت افتاده است. البته جدا از طرح موضوع فیلم، زیرساختهای این اثر بر بستری لائیک و سکولار بناشده است اما ذکراین نکته مهم نیز خالی از لطف نیست، ایستتود بر خلاف همتایان ایرانی اش هر چه سنش بالاتر می رود، روند خلاقیت در او شتاب بیشتری می یابد .فیلم آخرت تفاوت خیره کننده ای دست کم از نظر سوژه با سایر آثار ایستوود در ده ساله اخیر دارد، وی در ده سال اخیر با شتاب و خیرگی در عین حال با  متانت فراوان سراغ سوژه متفاوتی رفته است، از رودخانه میستیک، عزیز میلیون دلاری(مسابقه های بوکس زنان) دو فیلم فوق العاده اش درباره جنگ جهانی دوم – نامه هایی از یوجیما (نسخه ژاپنی) پرچم های پدران ما (نسخه آمریکایی)، بعد درامی در مورد ربوده شدن یک کودک و ضعف نظام قضایی – پلیسی  و جایگاه پلیس در ساختار شهری امریکایی، در نهایت فیلمی درباره نژادپرستی آمریکایی و به تصویر کشیدن شمایلی از نلسون ماندلا. در تمامی آثاری که برشمردیم ایستتود معترض است و به ساختارنظام دموکرات مابانه آمریکایی (دیکتاتوری مودبانه) اعتراض می کند و بافت اجتماعی پر از نقصان  غربی را زیر گیوتینی از سئوال و پرسش می برد. با همه تفاوت هایی که فیلم های ایستوود به لحاظ مضمونی با یکدیگر دارند،هیچ کدام ازاین فیلمها ذهنیتی تازه در مورد اثر اخیر وی (آخرت) ارائه نمی کند و دست کم تماشاگر قبل ازدیدن فیلم با دنیایی از ذهنیت و سئوال به دیدن اثر اخیر ایستتود می رود. البته ایستوود بعد در سال 1996 فیلم «نیمه شب در باغ خیر و شر» را ساخت که در واقع گوشه چشمی به مقوله مرگ آن هم در قالب تناسخ در حاشیه درامش داشت.

فیلم آخرت تاملی است شکاکانه و اومانیستی، در مورد زندگی بعد از مرگ و امکان ارتباط با آن. از این حیث ایستتود به سیاق فیلم بابل (آلخاندرو گونزالس ایناریتو) حاصل اندیشه خویش و پیتر مورگان (فیلمنامه نویس) را در قالب سه شخصیت، در سه قاره مختلف جهان درهم می تند که دونفرشان دارای تجربه مشترکی در مورد بازگشت به زندگی در آستانه مرگ هستند. جالب اینکه بدانید خود ایستتود در اغلب مصاحبه هایش اعلام  داشته: «یقین ندارد آخرت و مرگ وجود داشته باشد و می شود از جهانی دیگر بدین جهان بازگشت، هر چند هستند کسانی که چنین ادعایی دارند ».

در فیلم «آخرت» چند روایت مختلف، درهم تنیده شده  و قصه های پراکنده ای روایت می شود، اما کلیت روایت لحنی کاملا گلوبال و نظام مند دارد و با وقار لحن خاصی با یک الگوی روایی مدرن همانند فیلم  بابل(ایناریتو) روایت می شود. بابل روایتی پسا یازده سپتامبری و گلوبالیزه شده بود که  زندگی پراکنده شخصیت هایش را در سه قاره و در کشورهایی همچون مراکش، ژآپن، آمریکا و مکزیک دنبال می کرد و از این حیث آخرت در اجماع بخشیدن به این پراکندگی گلوبال صاحب برتری نسبی در ساختار روایی درام فیلم است. در فیلم آخرت مرگ، فقدان، عذاب و دل تنگی با آرامش بررسی می شود، اما ضربه عاطفی سنگینی به تماشاگر وارد می سازد، اگر فیلم آخرت را تالیفی ساختاری و لحنی از ایستتود بدانیم چند تقاوت عمده با سایر آثارش خواهیم یافت. تفاوت این فیلم با سایر آثار ایستتود در  فرم ، محتوا حتی سوژه فیلم نیست، جاذبه این فیلم به سبک کار ایستوود باز می گردد. سبکی که صرفا متعلق به خود اوست، دربرخورد خونسرد، بی شتاب، سر فرصت با سوژه ها و نگاهش برای جسته کردن عواطف آدمها .جاذبه فیلم آخرت منحصر می شود درهمین روش خونسرد و اندیشمندانه همیشگی ایستوود بعنوان کارگردان درپرداخت سوژه؛ یکی ازدلایل موفقیت فیلم این است که می تواند ذهنیت شکاکین را مشغول کند و زود اورها را مبهوت و شیفته کند. آخرت فیلمی است که موضوع آن با حساسیت های خاص کلینت ایستوود در تضاد است اما یکی از توانایی های کمتر تحسین شده ایستود به عنوان کارگردان این است که در باتلاقی از موضوعات حساس غسل تعمید به جا آورد بی آنکه تنش به آن موضوع آغشته شود. پل های مدیسن کانتی (در تبیین نوعی از عشق های لیبرال) توسط هر کارگردانی دیگری ساخته می شد مثل کتابش سطحی و مبتذل می شد، یا نمونه دیگر «بچه میلیون دلاری» است که  از کلیشه های داستانی فراوانی بهره می برد اما در نهایت از زیر دستان ایستوود یک شاهکار بیرون می آید.

ادامه دارد...