تفاوت میان دوستی، آشنایی وعشق
«دوستی» به معنای کامل یک رابطه دو طرفه است که با « دوست داشتن» فرق دارد؛ چرا که دوست داشتن می تواند یک طرفه باشد. مثلا من می توانم بازیکن فوتبالی را دوست داشته باشم، اما او حتی از وجود من بی اطلاع باشد دوستی یک رابطه دو طرفه و یک ارتباط است. در آن مسئولیت وجود دارد و هر یک از طرفین نقش های ویژه و البته انتظاراتی دارند.
برای مثال، انتظار دارند رعایت شوند، درک شوند، احترام ببینند و حتی مورد اغماض قرار گیرند. حال اگر بخواهیم برای رابطه دوستانه یک سیر خطی قایل شویم، می توان مراحل را به این صورت در نظر گرفت: «آشنایی- توجه- علاقه- دل بستگی- شیفتگی». این سیر خطی می تواند در بررسی یک رابطه دوستی به ما کمک کند، اما پیش از آن باید تفاوتی هم میان «شیفتگی» و «عشق» قایل شویم.
«شیفتگی» هیجان و نوعی وهم است. در شیفتگی فرد تمام ایده آل های خود را در طرف مقابل ترسیم می کند. اساساً ویژگی شیفتگی، غیر عقلانی و حسی بودن آن است. اما «عشق» یک حس آنی و یک شبه نیست، محصول یک فرآیند است. محصول مراوده است. باید پرورش یابد عشق محبت است، ولی نه به حدی که جلوی آگاهی و عقل را بگیرد. بر خلاف تصویر رایج در باور و ادبیات، داستان های معروفی که سراغ داریم بیشتر روایت شیفتگی است تا عشق.
عشق سه محوری اساسی دارد؛ نخست محبت و صمیمیت دوم مسوولیت در مقابل این محبت و در مقابل طرف مقابل سوم شور و شوق. نقش هر یک از این سه محور اصلی در یک رابطه می تواند پررنگ تر و یا کمرنگ تر شود با این حال تنها زمانی می توان گفت عشق وجود دارد که هر سه این محورها در رابطه وجود داشته باشند. برای مثال، اگر «شور و شوق» به تنهایی در یک نفر ظاهر شود، نشانه شیفتگی است ولی برای عشق کافی نیست. در رابطه ای که شیفتگی وجود دارد، تعامل در ارتباط می تواند شیفتگی را به سمت عاشقی بکشاند؛ اما اگر این تعامل وجود نداشته باشد، امکان دارد شیفتگی به سمت نفرت و یا بی تفاوتی کشیده شود.
پس نفرت نقطه مقابل عشق نیست. بلکه نقطه مقابل شیفتگی است. عشق نقطه مقابل ندارد؛ یا وجود دارد، یا وجود ندارد. نقطه مقابل تنفر، شیفتگی است که کور است و انسان در آن تنها به احساس خود تکیه می کند و از شواهد چشم می پوشد. اتفاقا جوان ها به شدت، هم مستعد دل بستگی و شیفتگی هستند و خیلی زود هم سرخورده می شوند و در مراحل بعدی از هر گونه رابطه صمیمانه می گریزند و به دنبال روابط سطحی می گردند که از ضربه خوردن مجدد پرهیز کنند.
با این توضیح، حال می توانیم به سراغ دوستی برویم. به این ترتیب دوستی مناسب تا مرحله ای است که در سیر خطی به علاقه و یا در نهایت به دلبستگی برسد. وقتی این دلبستگی پیشرفت کند و وارد مرحله شیفتگی شود دیگر برای انتخاب دیر است.
در مرحله شیفتگی دیگر انتخاب آگاهانه وجود ندارد. در مسیر خطی تا علاقه مندی می توان آگاهانه انتخاب کرد و اگر شواهد هشدار می دهد که این رابطه باید پایان بیابد، امکان قطع آن وجود دارد؛ هر چند با اندوه همراه باشد. اما در مرحله شیفتگی حتی اگر تمامی شواهد هم منفی باشد دیگر امکان فاصله گرفتن وجود ندارد. پس اگر قصد دو نفر از دوستی ازدواج باشد، باید مراقب باشند که به مرحله شیفتگی نرسند. بخش عمده ای از طلاق ها به ویژه در ازدواج های دانشجویی به این دلیل است که دو نفر در مرحله شیفتگی ازدواج می کنند و به نادرست گمان می کنند که عشق را تجربه کرده اند.
در نهایت می توان این گونه جمع بندی کرد که آشنایی های پیش از ازدواج لازم است اما باید هدف دار باشد افراد باید همدیگر را بسنجند که هر کدام چه ویژگی هایی می توانند برای یک شراکت عمده داشته باشند.
خوب و بد بودن اینجا ملاک نیست. افراد می توانند به تنهایی مورد پسند باشند، اما برای ازدواج ویژگی هایی اهمیت پیدا می کند که باید به اشتراک گذاشته شوند. پس رابطه باید شکلی باشد که افراد را آشنا کند ولی به سمت دلبستگی و پس از آن شیفتگی نرود.
بخش کلوب ازدواج تبیان
دکتر بهمن بهمنی-برگرفته از بیداری
