وسواس‌های غذایی (قسمت اول)
افراط در مصرف ویتامین‌ها و پروتئین و بهداشت مواد غذایی
امروزه تأثیر مهم و مفید تغذیه در حفظ سلامت، پیشگیری از بیماری‌ها و طول عمر انسان بر هیچ‌کس پوشیده نیست.
تلاش‌های پیگیر و خستگی‌ناپذیر متخصصان تغذیه برای افزایش آگاهی و باورهای تغذیه‌ای مردم نقش مفید و موثری در اصلاح عادات غذایی افراد و پیروی آنان از الگوی غذایی صحیح و ارتقای سلامت جامعه در برداشته است. به این ترتیب که بسیاری از افراد، توجه و دقت زیادی به تغذیه فرد و خانواده، به خصوص اطفال می‌کنند که البته نتایج ثمربخش آن بر سلامت خانواده مشهود است.
با این وجود، لازم است توجه خوانندگان عزیز را به مسأله‌ای جلب نماییم که امروزه مبتلابه برخی از افراد است و می‌تواند اثرات زیانباری بر سلامت جامعه داشته باشد و آن این که برداشت اشتباه و نامناسب بعضی اشخاص از آموزش‌های تغذیه‌ای و یا تأثیر تبلیغات غلط برخی شرکت‌ها و یا افراد سودجو و غیرمتخصص در زمینه تغذیه، متأسفانه در بعضی خانواده‌ها وسواس و دغدغه‌ای نامطلوب در مورد تغذیه ایجاد می‌کند که عواقب سوء آن، سلامت خانواده‌ها را در معرض خطر قرار می‌دهد.
* یکی از دغدغه‌های بی‌مورد برخی افراد ترس از کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی و پناه بردن به منابع دارویی برای جبران آن‌ها است.
ویتامین‌ها و مواد معدنی (مینرال‌ها) تأثیر مهمی در افزایش مقاومت بدن و پیشگیری از بیماری‌ها دارند؛ ولی لازم به ذکر است که:
1- خاصیت مهم این دسته از مواد مغذی در صورتی است که توسط غذا به بدن انسان برسند؛ زیرا فاکتورهای موجود در غذا به تأثیر مثبت ویتامین‌ها و مینرال‌ها در بدن کمک می‌کنند.
2- چون برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی در بدن ذخیره می‌شوند، مصرف بیش از حد لزوم این مواد مغذی می‌تواند ایجاد مسمومیت و عوارض مختلفی کند و سلامت شخص را به طور جدی به خطر اندازد.
3- منابع دارویی معمولاً دارای عوارض جانبی در بدن هستند و مصرف بیش از حد یا طولانی مدت آن‌ها می‌تواند اختلالات مهمی در انسان ایجاد کند.
مصرف قرص و دارو فقط در موارد ضروری و با دستور پزشک مجاز است. نتیجه آن که برای بهره‌گیری هر چه بیشتر از خواص تغذیه‌ای مواد مغذی، باید منابع غذایی این مواد را مورد مصرف قرار داد. گروه‌های غذایی حاوی مواد مغذی مفیدی هستند که در حفظ سلامت انسان اثرات قابل توجهی دارند. استفاده کافی و مناسب (طبق توصیه‌های متخصصان تغذیه) از گروه‌های مختلف غذایی، به جای منابع دارویی، می‌تواند سلامت انسان را تأمین نموده و موجب شادابی، نشاط و طول عمر بیشتر شود.
** بعضی از افراد به خصوص ورزشکاران به علت وسواس در به دست آوردن نیروی بیشتر و عضله‌سازی، از پودرها یا مواد آماده پروتئینی استفاده و گاه در مصرف این مواد نیز افراط می‌کنند.
مصرف پروتئین کافی به میزان توصیه شده توسط مجامع علمی تغذیه‌ای، برای انسان ضروری است، ولی چنان چه در این مورد افراط شود، عوارض و اختلالات نامطلوبی از جمله موارد زیر در پی دارد:
1- موجب افزایش اسیداوریک خون شده و ایجاد نقرس می‌کند.
2- مصرف پروتئین زیاد (پروتئین با دوز بالا) مانع جذب کلسیم می‌شود؛ بنابراین در دوران کودکی و نوجوانی به رشد لطمه می‌زند، در بزرگ‌سالی استحکام استخوان‌ها را دچار اختلال می‌نماید و در دوران میان‌سالی و سالمندی به پیشرفت عارضه پوکی استخوان کمک می‌کند.
3- به طور کلی مصرف منابع دارویی مواد مغذی به علت آن که اکثراً حاوی مقادیر زیادی از آن ها می‌باشند به اختلالات کلیوی منجر می‌شوند. پس برای به دست آوردن نیروی کافی بهتر است به جای مصرف منابع دارویی، از منابع غنی پروتئین به میزان کافی استفاده شود.
قابل ذکر است که علاوه بر پروتئین، سایر مواد مغذی مانند مواد انرژی‌زا (کربوهیدرات‌ها و منابع روغن‌های گیاهی)، ویتامین‌ها و مواد معدنی نیز به افزایش نیروی جسمانی و حفظ سلامت انسان کمک می‌کند و می‌توانند تأثیر بیشتر و مفیدتری در افزایش نیروی جسمانی و حفظ سلامت انسان داشته باشد.
*** در مواردی که برخی بیماری‌های عفونی در منطقه‌ای شیوع دارد، بعضی از افراد در مورد مصرف میوه و سبزی دچار وسواس می‌شوند و از ترس ابتلا به بیماری، به طور کلی از مصرف سبزی، سالاد و میوه امتناع می‌ورزند و این وضع ممکن است به مدت طولانی ادامه یابد. این افراد توجه داشته باشند که با مصرف نکردن این دسته از مواد غذایی، قدرت ایمنی بدن خود را کاهش می‌دهند و آمادگی بیشتری جهت ابتلا به بیماری‌ها پیدا می‌کنند.
نظر به این که سبزی‌ها و میوه‌ها ارزش تغذیه‌ای زیادی داشته و در حفظ سلامت انسان اهمیت زیادی دارند، مصرف آن‌ها به دلایل زیر برای همه افراد ضروری است:
1- میوه‌ها و سبزی‌ها از منابع بسیار خوب و غنی ویتامین‌ها محسوب می‌شوند و می‌توانند نیاز انسان را به ویتامین‌ها تأمین کنند.
2- یکی از بهترین منابع فیبر غذایی هستند که در حفظ سلامت انسان و پیشگیری از بسیاری بیماری‌ها اثرات مهمی دارند.
3- حاوی برخی از مواد مغذی ضروری برای بدن از قبیل کلسیم، منیزیم، آهن و پتاسیم هستند و می‌توانند به تأمین نیازمندی انسان به برخی مواد معدنی کمک کنند.
4- سبزی‌ها و میوه‌ها حاوی مقدار قابل توجهی آب هستند و به خصوص در افرادی که تمایل چندانی به مصرف آب ندارند، این ماده مفید و ضروری را تأمین می‌کنند.
با توجه به مطالب فوق، افرادی که از مصرف سبزی‌ها و میوه‌ها امتناع می‌ورزند، خود را از نعمت خواص بسیار سودمند این دسته از مواد غذایی محروم می‌کنند.
در هنگام شیوع بیماری‌های عفونی، لازم است در شستشو و ضدعفونی کردن سبزی‌ها و میوه‌ها (یعنی میکرب‌زدایی و نیز انگل‌زدایی) دقت بیشتری صورت گیرد.
به طور کلی میوه‌ها و به خصوص سبزی‌ها (چون با خاک در ارتباط هستند) ممکن است حاوی میکروب‌های مختلف و سبزی‌ها همچنین دارای تخم انگل باشند و اختلالات و بیماری‌های جدی ایجاد کنند؛ بنابراین لازم است همیشه نه فقط در موارد شیوع بیماری‌ها در میکروب‌زدایی و انگل‌زدایی این دسته از مواد غذایی دقت کافی شود، ولی به خاطر داشته باشیم که هرگز نبایستی این گروه غذایی مفید را از برنامه غذایی خود حذف کنیم، مگر در شرایطی که مسئولان بهداشتی جامعه، مصرف آن‌ها را ممنوع اعلام کنند و یا در مورد افراد ضعیف و آسیب‌پذیر طبق توصیه پزشک از بعضی مواد پرهیز شود.
***
**** بعضی از افراد به علت ترس از آلودگی، از خوردن میوه با پوست امتناع می‌کنند.
شستشو و ضدعفونی کردن میوه‌ها می‌تواند آلودگی پوست آن‌ها را از بین ببرد.
******** برخی افراد که دستگاه گوارش ضعیفی دارند، تصور می‌کنند پوست میوه موجب بروز اختلال در دستگاه گوارش آنان می‌شود و در این مورد وسواس نشان می‌دهند و در مصرف پوست میوه خودداری کنند. این تصور صحیح نیست، زیرا پوست میوه‌ها به علت داشتن مقدار زیادی فیبر غذایی، برای سلامت انسان مفید است. ضمناً بخشی از مواد مغذی موجود در میوه‌ها در زیر پوست آن‌ها وجود دارد که با جدا کردن پوست، ارزش تغذیه‌ای میوه کاهش می‌یابد.
افرادی که دستگاه گوارش حساسی دارند، می‌توانند ابتدا با مصرف مقدار کم میوه با پوست و افزایش تدریجی آن، دستگاه گوارش، خود را به مصرف میوه با پوست عادت دهند و از خواص تغذیه‌ای آن بهره ببرند.
ادامه دارد ....
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
منبع: ماهنامه دنیای تغذیه - برلیانت بزرگمهر، محقق و مشاور تغذیه و رژیم درمانی
مطالب مرتبط:
افراط در تغذیه سالم هم خوب نیست
