تشیع در فلسطین

در مسیر تاریخ

از این زمان به بعد شیعه حضور پررنگ در تاریخ فلسطین پیدا کرد و بخش اعظمی از اهالی آن بخصوص به تشیع امامیه گرایش پیدا کردند.

از دیگر عوامل که باعث گسترش تشیع در فلسطین شد مهاجرت قبیله خزاعه به این منطقه بود. به لحاظ تبار شناسی، اینان به اعراب جنوبی تعلق داشتند که قبل از قریشیان به مکه تسلط پیدا کردند و بعد از شکل گیری اسلام از در حلقه حامیان نبی مکرم(ص) درآمدند.

در سیر حوادث تاریخ اسلام نقش این قبیله به عنوان هم پیمان بنی هاشم را بسیار پررنگ می بینیم. شاخه ای از این قبیله بعدها به منطقه فلسطین آمدند و شهر خزاعه را بنیان نهادند.(خزاعی ها و نقش آنان در تشیع ایران، رسول جعفریان، سایت کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران) مراجعه به آثار تاریخ و جفرافی نویسان مسلمان نکات قابل توجه ای را برای مخاطبان روشن خواهد ساخت.

مقدسی جغرافی نویس قرن چهارم هجری به انتشار شیعه در فلسطین اشاره می کند. وی در کتاب احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم خود(جلد اول، ص252) اهالی طبریا و نیمی از اهالی نابلس و القدس را پیرو مذهب شیعه می داند.

کراجکی عالم اسلامی قرن پنجم نیز تاکید می کند که اهالی شهر رمله در فلسطین جمگی شیعه هستند.(دایره المعارف الشیعیه، ج 12، ص 203)

ناصر خسرو داعی اسماعیلی (متوفی 481) نیز در سفرنامه خود ضمن اشاره به وجود قبر ابوهریره در شهر طبریه خاطرنشان می سازد مردم این منطقه رغبتی به بازدید قبر این شخص ندارد چون اهالی آنجا شیعه هستند (سفرنامه، صفحه 30 و 31) وی که در سال 437 دیداری از فلسطین داشت ادامه می دهد: ساکنان قدس عمدتاً شیعه هستند.

ابن جبیر که در قرن ششم می زیست در سفرنامه خود مذاهب شیعی منتشره در فلسطین را شامل رافضی، امامیه، اسماعیلیه، زیدیه و نصریه دانست.

البته در دوره افول فاطمیان مصر و روی کار آمدن صلاح الدین ایوبی با توجه به سیاست خشنی که او نسبت شیعه در پیش گرفت، روند شیعه گری در فلسطین دچار وقفه جدی شد و این وضعیت تا پیش از انقلاب اسلامی ایران ادامه پیدا کرد.

نقش انقلاب اسلامی در گسترش تشیع

شیعیان که در فلسطین مستقر بودند در طول سالهای فترت ارتباط خود با لبنان به عنوان یکی از مراکز مهم شیعی را حفظ کردند و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز این ارتباط تنگ تر شد.

جهاد اسلامی به عنوان شیعی ترین جنبش فلسطینی پیوند مستحکمی را با حزب الله و ایران برقرار کرد و به همین واسطه نقش مهمی را در گسترش شیعه در این کشور داشت.

شهید فتحی شقاقی دبیر کل پیشین این جنبش و حامی جدی انقلاب اسلامی بارها اعلام کرد که از دهه هفتاد بود که با اسلام انقلابی از طریق آثار امام خمینی و آیت الله محمد باقر صدر آشنا شدیم.

علاوه بر جهاد اسلامی، جنبش های ملی و دینی دیگری با صبغه شیعی در فلسطین شکل گرفت که بیشتر کارکرد فرهنگی و اجتماعی دارند.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، تشکلی تحت عنوان اتحاد الشباب الاسلامی(اتحادیه جوانان اسلام) در بیت الحم پا گرفت که جمعیتی خیریه با رویکردی تبلیغی بود. این گروه اقدام به تاسیس درمانگاه خیریه الاحسان، درمانگاه السبیل، مرکز جراجی نقاءالدوحه، مدرسه النقاء و مرکز زنان کردند و مضاف بر آن دوره های آموزشی قرآن را در مساجد و موسسات براه انداختند که نقش مهمی در گسترش تشیع داشت.

گروه فعال دیگر در این زمنیه الحرکه الاسلامیه الوطنی(جنبش اسلامی ملی) است که مدتی پیش با شیعه شدن محمد ابوسمره رئیس و دیگر اعضا خود به حرکت جهاد اسلامی پیوستند.

جنببش مذکور موسسه ای را تحت عنوان مرکز مطالعات و تحقیقات قدس برای فعالیت تبلیغی خود راه اندازی کرده است.

مرکز شیعی دیگر در بیت الحم توسط محمد الشحاده یک از یاران جنبش جهاد اسلامی اداره می شود که به سهم خود در گسترش شیعه نقش داشته است.

یکی دیگر از موسسات پرکار در این زمینه جمعیت الجعفریه است که در حوالی دبوریق تاسیس شده و زیر نظر استاد اشرف امونه اداره می شود.

هیات های متعددی زیر نطر این موسسه مشغول فعالیت هستند که حسینیه الرسول الاعظم، مکتب الزهرا و مجله السبیل از آن جمله هستند.

به تازگی موسسه ای با عنوان شورا یا مجلس عالی شیعیان فلسطین تاسیس شده که سرپرستی آن را محمد غوانمه به عهده دارد. وی از اعضای سابق جنبش جهاد اسلامی بود.

مستبصرین

علاوه بر فعالیت های گروهی، موج جدیدی از شیعه گری با عنوان مستبصر بخصوص در خاورمیانه براه افتاده که نقش مهمی را در گسترش تشیع در منطقه ایفا کرده است.

برخی از مستبصرین از علمای سنی مذهبی فلسطینی بودند که بعد از مطالعه آثار محققین شیعی به حقانیت مذهب اهل بیت پی برده اند.

از جمله این افراد، شیخ محمد عبد العال است. او سالها به تحقیق در مذهب تشیع پرداخت. وی در مصاحبه ای عنوان کرد:

« ... از مهم ترین کتاب هایی که قرائت کردم کتاب المراجعات بود که چیزی بر ایمان من نیفزود و تنها بر معلوماتم اضافه شد. تنها حادثه ای که مطلب را نهایی کرده و مرا راه ولایت اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ رهنمود ساخت . این بود که روزی در پیاده رو، رو به روی مغازه یکی از اقوامم نشسته بودم، مغازه ای کوچک بود. شنیدیم که آن شخص به یک نفر از نوه های خود امر می کند که به جای او در مغازه بنشیند تا نماز عصر را به جای آورد. من به فکر فرو رفتم، که چگونه یک نفر مغازه خود را رها نمی کند تا به نماز بایستد، مگر آن کسی را به جای خود قرار دهد که بتواند حافظ اموالش باشد. حال چگونه ممکن است که پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ یک امتی را بدون امام و جانشین رها کند!! به خدا سوگند که هرگز چنین نخواهد بود.»

محمد شحّاده فلسطینی مجاهد دیگری بود که هنگام گذراندن محکومیّت خود در زندان های اسرائیل ، بحث های فراوانی با شیعیان لبنانی در بند زندان های اسرائیل داشت و متعاقب آن بود که پی به حقانیت شیعه برد و با انتخاب تشیع و مذهب اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ از دعوت کنندگان صریح و علنی مردم فلسطین به اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ شد.

وی در گفتگوی ضمن اشاره به این مطلب که شیعه گری او رنگی سیاسی ندارد خاطرنشان ساخت: رجوع من به تشیع هیچ ربطی به مسئله سیاسی ندارد که ما را احاطه کرده است.

من همانند بقیه مسلمانان افتخار ها و پیروزی هایی را که مقاومت در جنوب لبنان پدید آورد در خود احساس می کنم، که در درجه اول آن را « حزب الله» پدید آورد. ولی این بدان معنا نیست که عامل اساسی در ورود من در تشیع مسائل سیاسی بوده است، بلکه در برگرفتن عقیده اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ از حانب من، در نتیجه پذیرش باطنی من بوده و تحت تأثیر هیچ چیز دیگری نبوده است. راه اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ راه حق است که من به آن تمسک کرده ام.

طبیب فلسطینی اسعد وحید قاسم مستبصر دیگری است که بعد از مطالعات بسیار پیرامون شیعه، تشیع را انتخاب کرد و از راه های مختلف در صدد اثبات حقانیت و نشر تشیع بر آمد و در این راه سعی و کوشش فراوان کرد .او تألیفاتی در دفاع از مذهب تشیع دارد که از آن جمله می توان به ازمة الخلافة و الامامة و آثارها المعاصرة اشاره کرد.

حرکت آرام شیعه در فلسطین که از پشتوانه های قوی فرهنگی برخوردار است همچنان به روند خود ادامه می دهد اما در عین حال وجود برخی نگاه های تنگ نظرانه که ریشه در افکار سلفی دارد این حرکت متین و متعادل را برنمی تابد و تلاش هایی را برای ایجاد خدشه در این مسیر برانگیخته است.

منبع : موعود