خانه خودت را آباد کن!
انسان برای آخرت خلق شده است
انسان برای اینکه بتواند خودش را توجیه کند تا در دعاهایش به طور جدّی از خدا کفاف را بخواهد، باید نگرشش را نسبت به خلقت خود، دنیا و خلقت خودش در ارتباط با دنیا تصحیح کند.
علی(علیهالسلام) میفرماید: «إنَّكَ مَخلُوقٌ لِلآخِرَةِ فَاعمَل لَهَا».[1]إنَّكَ لَن تَخلُقَ لِلدُّنیَا فَازهَد فِیهَا وَ أَعرِض عَنهَا».[2] مسأله خلقت انسان، خلقت دنیا، خلقت آخرت و رابطه خلقت انسان با دنیا و آخرت مطرح میشود.
تو برای دنیا خلق نشدهای؛ پس به آن دل مبند! در این روایات، تو برای آخرت خلق شدهای؛ پس برای آنجا کار کن! از آنطرف هم میفرماید:
در امور دنیوی گفته شد که دنیا در دست تو عاریه است و میگذاری و میروی. تو در دنیا مهمان هستی و دنیا گذرگاه تو است، امّا آخرت برعکس است. در آیه شریفهای که پیش از این نیز مطرح شد، اینگونه آمده است: «یا قَوْمِ إِنَّما هذِهِ الْحَیاةُ الدُّنْیا مَتاعٌ وَ إِنَّ الْآخِرَةَ هِیَ دارُ الْقَرارِ».[3]
علی(علیهالسلام) هم میفرماید: « الآخِرَةُ دَارُ مُستَقَرِّكُم فَجَهِّزُوا إلَیهَا».[4]ای است که در آن میمانید پس خود را برای آن آماده کنید. آخرت خانه دنیا متاع و ابزاری در دست تو است؛ امّا خانه و جایگاه اصلی تو، آخرت است.
روایت دیگری از علی(علیهالسلام) نقل شده است که حضرت فرمود: «فَاجْعَلُوا عِبَادَ اللَّهِ اجْتِهَادَكُمْ فِی هَذِهِ الدُّنْیَا التَّزَوُّدَ مِنْ یَوْمِهَا الْقَصِیرِ لِیَوْمِ الْآخِرَةِ الطَّوِیلِ»؛ کوششتان را برای توشه برداشتن از روزی که کوتاه است ـیعنی دنیاـ برای روزی که بلند است ـیعنی آخرتـ قرار دهید. «فَإِنَّهَا دَارُ عَمَلٍ وَ الْآخِرَةَ دَارُ الْقَرَارِ وَ الْجَزَاءِ».[5] زیرا دنیا محل عمل است و آخرت محل استقرار و جزادهی. روایات بسیاری در این باب آمده است. هدف همه این روایات تصحیح نگرش و بینش ما نسبت به آخرت و خودمان و ارتباط ما با آخرت است.
خانه خودت را آباد کن!
تو برای دنیا خلق نشدهای؛ بلکه برای آخرت خلق شدهای! دنیا خانه همیشگی تو نیست. تو در این نشئه مهمان هستی و از اینجا خواهی رفت. در آخرت فنایی وجود ندارد و دار بقا است. اگر در خانهای مهمان شدی، آیا آنجا را آباد میکنی یا خانه خودت را آباد میکنی؟! عقل میگوید برای آن خانه و نشئهای که همیشه در آن هستی کار کن. انسان عاقل برای خودش کار میکند.
در روایات بیان شد که برای امور مادّیات سقف قرار بده، ولی در امور معنوی سقفی را بیان نکردند. آیا انسان سقفی برای منافع خودش میگذارد؟ خیر! برای آخرت هر اندازه هم کار کنی، باز هم کم است. پس طمعت را در راه آخرت به کار بینداز! حسّ زیادهطلبی حسّ بدی نیست، ولی راه را اشتباه آمدهای! باید این حس را در راه توشهگیری برای آخرت به کار بیندازی. اگر برای آخرت کار کنی، برای خودت کار کردهای و بهرهاش را خودت میبری. انسان عاقل اینگونه کار میکند؛ به خلقت خودش و آخرت و رابطه خودش با خلقت آخرت توجّه میکند و به سادگی نتیجهگیری میکند.
قیامت روز حسرت نیکوکار و بدکار
یکی از اسامی قیامت «یوم الحسرة» است؛ یعنی روزی که انسان حسرت میخورد.
پیغمبر اکرم(صلّیاللهعلیهوآلهوسلّم) در روایت مفصّلی که در بحارالانوار نقل شده، خطاب به عبدالله بنمسعود میفرمایند: «یَا ابْنَ مَسْعُودٍ أَكْثِرْ مِنَ الصَّالِحَاتِ وَ الْبِرِّ فَإِنَّ الْمُحْسِنَ وَ الْمُسِیءَ یَنْدَمَانِ»؛ ای ابن مسعود! به اعمال صالحت بیافزا؛ زیرا نیکوکار و زشتکار، هر دو در قیامت نادم و پشیمان هستند.
چرا روز قیامت محسن و نیکوکار هم پشیمان میشود؟ زیرا امور معنوی سقف ندارد. «یَقُولُ الْمُحْسِنُ یَا لَیْتَنِی ازْدَدْتُ مِنَ الْحَسَنَاتِ»؛ نیکوکار در روز قیامت، حسرت میخورد و میگوید ای کاش به حسناتم در دنیا افزوده بودم! پشیمان است که چرا به آخرتش نیافزوده است. «وَ یَقُولُ الْمُسِیءُ قَصَّرْتُ»؛ از آنطرف، فرد بدکار هم میگوید پشیمان است که چرا کوتاهی کرده است. «وَ تَصْدِیقُ ذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ».[6]ای از روح انسان که او را نکوهش میکند. تصدیق این امر، قول و قسم خداوند است که قسم یاد میکند به آن مرتبه
بنابر این، نه تنها برای امور معنوی سقف نگذاشتهاند، بلکه به کثرت در آن نیز ترغیب کردهاند. اگر در امور دنیوی میخواهی دعا کنی، کفاف را رعایت کن؛ امّا نسبت به امور اخروی و معنوی هر چه زیادتر بخواهی بهتر است. بنابر این، هم دنیا بخواه و هم آخرت؛ امّا مراقب باش که در مضامین ادعیهای که میخواهی به کار بگیری، مبادا در امور معنوی به سقفی بسنده کنی!
برای سفر به آخرت آماده باش
زینالعابدین(صلواتاللهعلیه) در شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان این دعا را از اوّل شب تا آخر شب مکرّر میخواندند: «اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی التَّجَافِیَ عَنْ دَارِ الْغُرُورِ وَ الْإِنَابَةَ إِلَى دَارِ الْخُلُودِ وَ الِاسْتِعْدَادَ لِلْمَوْتِ قَبْلَ حُلُولِ الْفَوْتِ».[7] بار خدایا، دوریگزیدن از خانه فریب دنیا و بازگشت به سوی خانه جاودانه آخرت را روزی من کن! این طرف نشئه دنیا است و آن طرف نشئه آخرت؛ خدایا آمادگی برای کوچ کردن از این نشئه قبل از فرا رسیدن مرگ را روزی من کن! استعداد برای کوچ هم در جایی مطرح میشود که توشه راه را به همراه داشته باشی.
مطالب مرتبط را حتما مطالعه فرمایید .
فیلمهای مرتبط با :
استاد گرانقدر حضرت آیت الله آقا مجتبی تهرانی
و
فایلهای صوتی مرتبط با استاد گرانقدر
پی نوشتها :
[1]. غررالحكم 145
[2]. غررالحكم 138
[3]. سوره مبارکه غافر، آیه 39
[4]. غررالحكم 148
[5]. بحارالأنوار 74 352
[6]. بحارالأنوار 74 105
[7]. بحارالأنوار 95 63
[8]. بحارالأنوار 93 342
[9]. بحارالأنوار 43 179
تهیه و فرآوری: محمد حسین امین – گروه حوزه علمیه تبیان
