شرط رستگاری جاوید

انس در لغت

انس در لغت معنایی مقابل وحشت دارد.(ابن فارس ،1418ق ،ج1 ص 76) انس انسان به چیزی بدین معناست که از آن چیز وحشت و اضطرابی ندارد و همراه با آن به آرامش می‌رسد.(لویس معلوف ،1366 ،ص19)

امام سجاد(ع) می‌فرمایند: «اگر همه انسان‌هایی که بین مشرق و مغرب اند بمیرند چون قرآن با من باشد اضطراب و وحشتی نخواهم داشت.»( مجلسی ، ج46 ص 107)

امام جعفر صادق (ع) رستگاری جاوید را نتیجه انس با قرآن در جوانی قلمداد می‌کنند:

«هر جوان با ایمانی که به تلاوت قرآن بپردازد، قرآن با گوشت و خون او آمیخته شده و پروردگار، او را در ردیف فرشت‌گان قرار دهد و قرآن، نگاهبان او در روز قیامت خواهد بود … و آن که در این امر، متحمل دشواری بیشتری شود، پاداش او دوچندان خواهد بود.”‌[1]

امام علی(ع): «اگر به دنبال مونسی می‌گردید قرآن برایتان کافی است.»(جامع الاخبار محمد بن محمد الشعیری ، ص 511 ح 1431)

امام صادق(ع): «به دنبال مونسی بودم که در پناه آن، آرامشی پیدا کنم آن را در قرائت قرآن یافتم.»(محدث نوری ، مستدرک الوسائل  ، ج12 ص 174)

البته برای برخورداری از بهره‌های معنوی قرآن، رعایت شرایطی الزامی است که از مهم‌ترین آن‌ها رعایت تقوای الهی است. انسان باید همواره در تعامل دوجانبه با قرآن باشد و با دریافت هر توصیه‌ای از قرآن، به دنبال عمل به آن بوده تا زمینه پیشرفت معنوی و بهره گیری از دیگر نکات قرآن برای او فراهم آید و گرنه، دانستن توصیه‌های قرآنی و حتی تلاوت آن به تنهایی نمی‌تواند گرهی از کار او بگشاید.

به آیاتی از قرآن در این زمینه توجه فرمایید:

1- ”و ما از قرآن فرو می‌فرستیم آنچه موجب شفاء و رحمت برای مؤمنان است و اما تنها به بد فرجامی ستمکاران خواهد افزود”‌‌.[2]

2- «ای پیامبر! بگو که این قرآن تنها به هدایت و درمان مؤمنان می‌پردازد و آنانی که ایمان ندارند، گوش‌هایشان ناشنوا بوده و قرآن جز بر کوری آنان نخواهد افزود.» [3]

3- «این قرآن به هدایت افرادی خواهد پرداخت که خود را در راه درست قرار داده‌اند”‌‌.[4]

4- «و با قرآن، آنانی که از عذابم در هراسند را پند ده.»[5]

بر این اساس، انسان‌ها باید قبل از تلاوت قرآن، از شیطان به پروردگار پناه برده[6]و زمانی که قرآن، نشانه‌ای از پروردگار را یادآورشان شد، خود را به نابینایی و ناشنوایی نزنند،[7] بلکه با گریه و خشوع در برابر او سر به خاک سجده گذارند[8] و بعد از آن که با شنیدن آموزه‌های قرآنی، لرزه بر اندامشان افتاد، تن‌ها و دل‌هایشان با یاد خدا نرم گشته و آماده برای صعود به مراحل بعدی باشند.[9]

این گونه است که عشق به قرآن در وجود انسان نهادینه شده و در تمام مراحل زندگی یار و یاورش خواهد بود و به تعبیر نغز حافظ شیرازی:

عشقت رسد به فریاد، گر خود بسان حافظ     قرآن ز بر بخوانی با چارده قرائت

آن گاه با نگاهی عاشقانه به قرآن، می‌توان به دنبال رشد و تعالی معنوی بود:

صبح خیزی و سلامت طلبی چون حافظ     هرچه کردم همه از دولت قرآن کردم

در مقابل، اگر هدف از آموختن و تلاوت قرآن، تعارض با آن و به سخریه گرفتن آموزه‌هایش باشد[10] و یا اهداف مادی و خود پسندانه دیگری در پس چنین ارتباطی با قرآن وجود داشته باشد، نه تنها به رشد معنوی او نخواهد انجامید، بلکه اعتبار او را نزد پروردگار از افرادی که با قرآن مرتبط نیستند نیز پایین‌تر خواهد آورد.

روایات فراوانی وجود دارد که انواع ارتباط با قرآن را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد که به نمونه‌هایی از آن اشاره می‌کنیم:

1- پیامبر گرامی اسلام فرمود: سزاوارترین مردم به خشوع، نماز و روزه چه در آشکار و چه در پنهان، آن است که قرآن را در سینه دارد. سپس با آواز بلند اعلام کرد: ای آن که قرآن در سینه داری! خود را با قرآن متواضع گردان تا پروردگار بر مقامت بیفزاید و به دنبال کسب افتخار با قرآن مباش که خداوند بر زمینت زند! با قرآن، خود را در برابر پروردگار زینت کن تا خدا بر زینتت افزاید و قرآن را وسیله‌ای برای زینت خود نزد مردم قرار مده تا خدا تو را سرافکنده ننماید. آن که تمام قرآن را به خوبی تلاوت کند، گویا بدون ارتباط با وحی، پیام رسالت در سینه او جا گرفته است. آن که با قرآن است با نادانان رفتار جاهلانه‌ای ندارد، در برابر خشم دیگران، غضبناک نمی‌شود، با پرخاشگران پرخاش نمی‌کند، بلکه برای بزرگداشت قرآن، صبر و گذشت و چشم پوشی را سرلوحه رفتار خویش قرار می‌دهد و … .[11]

2- امام باقر (ع) می‌فرماید: قاریان قرآن سه گروهاند:

اول: فردی که قرآن را وسیله کسب روزی خویشتن قرار داده و نزد صاحب منصبان به تلاوت پرداخته و بر مردم فخر فروشی می‌کند.

دوم: آن که در رعایت موازین ظاهری تلاوت، دقت کافی داشته، اما آموزه‌های آن را از یاد می‌برد!… خداوند بر شمار چنین قاریانی نیفزاید!

سوم: آن که قرآن می‌خواند و داروی آن را بر دردهای قلبش گذاشته و شب و روز خود را با آن گذرانده و با آن به نماز برخاسته و از بستر خود جدا می‌شود. این دسته از قاریانند که پروردگار به برکت وجود آنان بلاها را بر می‌گرداند و دشمنان را دور کرده و باران رحمت را از آسمان سرازیر می‌کند… .[12]

3- جابر در گفت و گویی با حضرتشان عرضه می‌دارد که گروهی وجود دارند که با تلاوت یا شنیدن قرآن خود را (جهت جلب توجه) به بیهوشی می‌زنند تا جایی که گمان می‌شود اگر دست و پایشان را ببری، متوجه آن نخواهند شد. حضرت پاسخ فرمودند: سبحان الله! این روشی شیطانی است و خداوند چنین درخواستی از آنان ندارد. تلاوت باید نرمی دل، سبک بالی، اشک و ترس از خدا را به دنبال داشته باشد.[13]

پی نوشت ها :

[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 2، ص 603، ح 4، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1365 ه ش.

[2]. إسراء، 82

[3]. فصلت، 44

[4]. إسراء، 9

[5]. ق، 45

[6]. نحل، 98

[7]. فرقان، 73

[8]. مریم، 58؛ إسراء، 109- 107

[9]. زمر، 23

[10]. جاثیه، 45

[11]. کافی، ج 2، ص 604، ح 5

[12]. همان، ص 627، ح 1

[13]. همان، ص 616، ح 1

فرآوری : محمدی

بخش قرآن تبیان

منابع :

اسلام پدیا

مقاله: راهکارهای انس بیشتر دانشجویان با قرآن /دکتر بهروز یدالله پور