گزارش منفی آژانس علیه ایران،چرا؟

آمانو، مدیركل ژاپنی آژانس بین المللی انرژی اتمی به سیاق و رویه معمول، بار دیگر گزارشی 'منفی و مبهم' از آخرین وضعیت فعالیت های هسته ای صلح آمیز ایران ارائه كرد و به این ترتیب، به موج تازه ای از جریان سازی و اتهام افكنی ها علیه جمهوری اسلامی دامن زد.

مهمترین ادعای مطرح شده از سوی منابع جاسوسی غربی كه اتفاقا از جایگاهی محوری و اصلی در گزارش جدید مدیركل آژانس برخوردار شده، 'زیرزمینی شدن فعالیت های هسته ای ایران' است.

گزارش جهت دار آمانو دست كم از دو جنبه حائز آثار و پیامدهای ویژه ای بر چشم انداز پرونده هسته ای ایران است؛ تشدید فضای بین المللی علیه ایران با میدان داری آمریكا و تاثیر آن بر طرح پیشنهادی جدید روس ها درباره از سرگیری مذاكرات هسته ای. 

* ترسیم فضای كنونی 

آمانو در گزارش جدید خود - كه روز جمعه در اختیار نمایندگان 35 كشور عضو شورای حكام آژانس قرار گرفت – به شكلی ویژه ادعای 'تلاش ایران برای ساخت تسلیحات اتمی' را برجسته و ادعا كرده، 'نگران آن است كه ایران مخفیانه در حال كار بر روی اجزای یك برنامه سلاح اتمی است.'

مدیركل ژاپنی آژانس – كه نسبت به سلف پیشین خود، محمد البرادعی از لحن گفتاری و ادبیات نگارشی بسیار تندتری علیه فعالیت های هسته ای ایران استفاده می كند – در گزارش های قبلی آژانس، با احتیاط بیشتری درباره آنچه نگرانی های آژانس از جنبه های احتمالی نظامی برنامه های اتمی ایران سخن می گفت.

این گزارش به صورت غیر رسمی، یك هفته پیش از برگزاری نشست فصلی و معمول شورای حكام آژانس بین المللی انرژی اتمی در وین در اختیار اعضای این شورا قرار گرفته و بخش های مهم آن، طبق رویه های جاری و معمول از سوی منابع دیپلماتیك غربی نزدیك به آژانس رسانه ای شده است.

براساس آنچه منابع رسانه ای غربی از بخش های مهم گزارش مدیركل آژانس منتشر كرده اند، آمانو مدعی شده است: ' ایران در حال مستقر كردن تجهیزات غنی سازی اورانیوم در یك پناهگاه زیرزمینی است كه با استفاده از آن می تواند اورانیوم را تا درجات بالاتری غنی كند.'

مدیر كل آژانس در گزارش خود بدون ارایه مداركی مدعی شده است كه 'بسیاری از كشورهای عضو شواهد و قرائنی ارائه كرده اند' كه در تهیه گزارش موثر بوده است و اطلاعات دریافت شده را 'معتبر، مفصل و جامع' توصیف كرد.

گزارش منفی و جهت دار آمانو در حالی روی میز اعضای شورای حكام آژانس قرار گرفته كه جمهوری اسلامی ایران در ادامه همكاری های شفاف، گسترده و اعتمادساز خود با این نهاد بین المللی، مردادماه گذشته میزبان بازرسان آژانس به ریاست 'هرمن ناكارتس' معاون پادمان آژانس بود. این گروه به مدت پنج روز از تاسیسات هسته‌ای ایران بازدید كردند.

در این دور از بازرسی ها، نمایندگان ارشد آژانس از نیروگاه اتمی بوشهر، تاسیسات غنی‌ سازی نطنز و فردو، تاسیسات هسته‌ای اصفهان، رآكتور تحقیقاتی آب سنگین اراك و كارخانه تولید آب سنگین اراك دیدن كردند.

این هیات همچنین از 'سایت تحقیق و توسعه سانتریفیوژهای پیشرفته' ایران نیز دیدن كرد.

با توجه به حجم وسیع همكاری های جمهوری اسلامی با این نهاد بین المللی و بازرسی های گسترده آژانس از مراكز و تاسیسات هسته ای ایران، تهیه و تدوین گزارشی اینچنینی از سوی مدیركل جای تامل فراوان دارد.

* مطالعات ادعایی؛ زمینه ساز فشارها علیه ایران 

آنچه آمانو، در گزارش های خود به عنوان جنبه های 'نگران كننده' برنامه های هسته ای ایران مورد تاكید قرار می دهد و آن را با 'شواهد و قرائن ارائه شده از برخی كشورها' و اطلاعات برآمده از 'منابع معتبر، مفصل و جامع' مستند كرده است، تماما برخاسته از اطلاعات و مدارك بی اساس منابع جاسوسی آمریكایی، اسرائیلی و غربی است.

در گزارش های آخر البرادعی درباره فعالیت های هسته ای ایران، این بخش با احتیاط در ذیل 'مطالعات ادعایی' قرار می گرفت اما در سبك و سیاق آمانو، این ادعاها از حاشیه به متن گزارش رانده شده و برجسته سازی شده است.

موضوع حاشیه ای مطالعات ادعایی اندكی بعد از پاسخ های شفاف و جامع ایران به مسائل باقیمانده مورد اختلاف میان ایران و آژانس در سال 2007 میلادی (1386 خورشیدی) موسوم به طرح مدالیته آژانس در گزارش های البرادعی درباره فعالیتهای هسته ای ایران جا خوش كرد.

در سال 2007، ایران در چارچوب مدالیته (طرح اقدام) مورد توافق با آژانس بین المللی انرژی اتمی، به آخرین پرسش ها و ابهام های آژانس پاسخ داد و این نهاد بین المللی نیز در نامه ای رسمی، حل و فصل شدن آن موارد را تایید كرد.

در آن هنگام، آمریكا و متحدانش در آستانه برداشته شدن این گام نهایی، موضوعی جدید را زیر عنوان 'مطالعات ادعایی' به صورت وسیع مورد تاكید قرار دادند كه البرادعی به ناچار در واپسین گزارش های خود درباره برنامه هسته ای ایران به آن اشاره كرد.

البرادعی، البته آن قدر منصف بود كه مطالعات ادعایی را ادعای برخی كشورها (برخی اعضای آژانس) عنوان و بر ارائه نشدن اسناد مطالعات ادعایی به ایران تاكید كند، اما پس از وی، یوكیا آمانو مطالعات ادعایی را به گرانیگاه گزارش ها درباره برنامه هسته ای ایران بدل كرد؛ بدون آنكه هیچ اشاره ای به مدالیته مورد توافق ایران و آژانس كرده باشد.

در گزارش جدید آقای مدیركل نیز بازهم تاكید آمانو و سندیت دادن او به این موضوع بی اساس به محلی برای بهانه جویی ها و اتهام زنی های آمریكا و متحدانش تبدیل شده است.

* تحلیل و ارزیابی: 

آنچه مسلم است اینكه، طبق روال اداری آژانس، همواره پیش از نشست های فصلی و بر اساس گزارش دبیرخانه، مدیر كل گزارش هایی را آماده و به اعضا ارائه می كند. از سال 2003 تاكنون، به صورت تقریبا دائمی، گزارش فعالیت های هسته ای ایران و از دو سال گذشته، گزارشی از فعالیت های اتمی سوریه در دستور كار اصلی نشست های فصلی قرار گرفته است.

به باور تحلیل گران مسائل هسته ای، تا زمانی كه روند عادی سازی پرونده هسته ای ایران صورت نگیرد، رویه كنونی آژانس و فضاسازی علیه ایران ادامه خواهد یافت. با این وجود، در مقطع كنونی، گزارش جدید آمانو دست كم از دو جنبه حائز آثار و پیامدهای ویژه ای بر چشم انداز مساله هسته ای ایران است: 

الف) تشدید فضای بین المللی علیه ایران

ب) به محاق سپرده شدن طرح روسیه در از سرگیری مذاكرات هسته ای

نخستین پیامد گزارش آمانو با نوع ورود آمریكا به این موضوع قابل سنجش و ارزیابی است. درتازه ترین واكنش ها به گزارش آژانس، مقام های آمریكایی درادامه سیاست خصمانه خود علیه جمهوری اسلامی ایران ادعا كردند كه این گزارش 'بازتاب نگرانی جامعه بین الملل درباره افزایش توان ایران برای ساخت سلاح هسته ای است'، این درحالیست كه تهران بارها این موضوع را رد كرده است.

'تامی ویتور' سخنگوی شورای امنیت ملی آمریكا در چهارچوب فرافكنی ها علیه برنامه هسته ای ایران ادعا كرد: آژانس بین المللی انرژی اتمی و جامعه بین الملل نگران ماهیت و نیت برنامه هسته ای ایران به خصوص تاسیسات فوردو هستند و این كشور آزمایش های مخفیانه ای را برای گسترش سلاح های هسته ای انجام داده است.

'اندی هالوس' سخنگوی بخش خاور نزدیك وزارت امور خارجه آمریكا نیز به 'بی بی سی فارسی' در واشنگتن گفت كه گزارش تازه آژانس نشان می دهد كه ایران به تعهدات بین المللی اش عمل نكرده است.

این مقام آمریكایی مدعی شد: 'ما مدت هاست بر این باور بوده ایم كه ایران به طور جدی خارج از دایره تعهداتی كه در چارچوب پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای دارد، عمل می كند. ما به طور مداوم گفته ایم كه آژانس بین المللی انرژی اتمی نهادی است كه ضوابط را در این زمینه تعیین می كند و ایران به طور مستمر این ضوابط را زیر پا گذاشته است.'

وی افزود: 'به نظر من شما شاهد آن هستید كه جامعه بین المللی متمركزتر و لحن آن درباره برنامه اتمی ایران تندتر شده، زیرا ایران نگرانی ما را درباره فعالیت های واقعی اش بیشتر كرده است.'

مقامات آمریكایی همچنین ادعا كردند در صورتی كه ایران تصمیمی راهبردی را برای تبدیل اروانیوم با درصد غنای پایین به سطحی پیشرفته تر بگیرد، این كشور در دو سال آتی می تواند به سلاح هسته ای دست یابد.

اظهارات چند روز گذشته نیكلا ساركوزی، رییس جمهوری فرانسه درباره برنامه هسته ای ایران نیز در مسیری كاملا همسو با سیاست های آمریكا در قبال ایران قابل ارزیابی است.

رییس‌جمهوری فرانسه در اظهاراتی مناقشه برانگیز گفت: بلندپروازی‌های اتمی و موشكی ایران می‌ تواند به حمله پیشگیرانه علیه این كشور منجر شود.

بیان 'حمله پیشگیرانه' از سوی ساركوزی را می‌توان یكی از تند‌ترین واكنش‌های چند سال اخیر علیه برنامه‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی به حساب آورد.

تاكنون تنها رژیم صهیونیستی از این‌گونه واكنش‌ها نسبت به برنامه هسته‌ای ایران نشان می‌داد كه چندان هم با همراهی بین‌المللی مواجه نمی‌شد؛ تهدید‌هایی كه همواره با واكنش تند ایران مواجه شده است.

در این میان، رییس‌ جمهوری فرانسه با طرح ادعایی مبنی بر اینكه 'بلندپروازی‌های نظامی، اتمی و موشك‌های بالستیك ایران خطری فزاینده است كه می‌تواند حمله پیشگیرانه به تاسیسات ایران و بروز بحران بزرگی را در پی داشته باشد'، افزود: 'فرانسه می‌خواهد به هر قیمتی كه شده از این امر جلوگیری كند.'

به باور ناظران آگاه، به نظر می رسد، گزارش اخیر آمانو، فضای علیه فعالیت های هسته ای ایران در محیط آشفته كنونی نظام بین الملل - كه همچنان زیر سایه انقلاب های مردمی جهان عرب قرار دارد - را یكبار دیگر شكل بندی خواهد كرد.

از این منظر، احتمالا بار دیگر با میدان داری ویژه آمریكا و نقش آفرینی متحدان نزدیك آن از جمله فرانسه و انگلیس، رویكردهای رادیكال و افراطی بیش از گذشته به صفحه شطرنج دیپلماسی هسته ای غرب در مقابل ایران باز خواهد گشت. در این صورت، گزارش جدید آمانو، بهانه ای است برای ترتیب دادن نشست های گروه موسوم به '1+5' (شامل آمریكا، روسیه، چین، فرانسه و انگلیس به همراه آلمان) و ارایه نمایشی از پیامی واحد مبنی بر 'یكپارچگی جامعه جهانی' در قبال جمهوری اسلامی ایران.

در همین حال، یكی دیگر از پیامدهای گزارش جدید آمانو، آثار ویژه آن بر طرح جدید روسیه درباره فعالیت های هسته ای ایران است.

براساس طرح ابتكاری مسكو موسوم به'گام به گام'، قرار است جمهوری اسلامی در چهارچوب یك جدول زمانی مشخص، به پرسش ها و ابهام ‌هایی كه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره جوانب مختلف برنامه هسته ‌ای تهران دارد، پاسخ دهد و در هر مرحله اگر پاسخ ایران قانع‌ كننده تشخیص داده شد، تدابیر تشویقی و لغو گام ‌به‌ گام تحریم‌ها در نظر گرفته شود.

طرح روسیه كه به گفته مقام های این كشور، 'حل اختلاف غرب با ایران' و 'بازگرداندن جمهوری اسلامی به میز مذاكرات هسته ای ' را دنبال می كند، به صورت مرحله ای و براساس اقدام های 'گام به گام' به اجرا گذاشته می شود.

این طرح در مذاكرات اواخر مردادماه علی اكبر صالحی وزیر خارجه ایران و سرگئی لاوروف همتای روسی وی در مسكو مورد بررسی قرار گرفت. صالحی پس از مذاكره با مقام های ارشد روسیه در این باره گفت: ایران به طور كلی از طرح گام به گام پیشنهادی روسیه برای مذاكرات هسته ای ایران و جامعه جهانی استقبال می كند اما 'تعهدات ناشی از مذاكرات هسته‌ای باید دارای ویژگی 'همزمانی' باشد.

در چنین شرایطی كه روسیه با ارائه طرح گام به گام خود به دنبال ترغیب جمهوری اسلامی به بازگشت به میز مذاكرات هسته ای با گروه 1+5 است و سعی دارد از سویی در موضوع هسته ای ایران در قامت یك میانجی وارد عمل شود و از سویی دیگر نقش آسیب دیده خود را در تحولات اخیر خاورمیانه ترمیم كند، گزارش منفی آمانو می تواند بر آن تاثیرگذار باشد.

از این منظر، لحن و محتوای تند گزارش اخیر آقای مدیركل به معنای به شكست كشاندن طرح روس ها از یكسو و قرار دادن جمهوری اسلامی در وضعیت فشارهای فزاینده و در نتیجه كاهش قدرت چانه زنی تهران در مذاكرات احتمالی آتی

خواهد بود؛ چرا كه یكی از مهمترین محورهای طرح روسیه، همكاری بیشتر ایران در پاسخ به پرسش های آژانس و كاهش تدریجی تحریم های بین المللی است.

همچنین به نظر می رسد كه این گزارش چالشی درونی را برای طرح گام به گام روسیه ایجاد كرده باشد چرا كه اگر منظور روس ها از پاسخ ایران به ابهامات و پرسش های آژانس در ازای كاهش تدریجی فشارها و تحریم های غرب، همان چیزی باشد كه در كانون گزارش اخیر آژانس جا خوش كرده، در آن صورت از نگاه ایران، همراهی با این طرح به مفهوم اعتبار بخشیدن به این پرسش ها و اتهام های بی اساسی است كه تاكنون هیچ سند و مدركی برای آن ارائه نشده است.

با این وصف به نظر می رسد انتشار این گزارش بیش از آنكه فضا را برای جمهوری اسلامی تنگ تر كند، بر روسیه و كارآمد بودن طرح گام به گام مسكو تاثیر می گذارد.

منابع: ایرنا