موقعیت سیاسى نجف

ایـن تـحولات بزرگ علمى و فقهى ، مرهون امنیت و آسایش سیاسى موقتى بودكه پس از آن همه برخوردها و مبارزات نظامى و سیاسى دو دولت عثمانى و ایران برسر تصاحب عراق صورت گرفته بـود، و هـمانند عصر امام باقر (ع ) و امام صادق (ع )بسیار كوتاه بود پس از منازعات فراوان صلحى میان دو دولت عثمانى و ایران ، بامیانجى گرى شخصیت اصلاح گر، عالم ربانى ، شیخ موسى ، نجل آل كـاشـف الغطا(متوفى 1241 ) صورت گرفت و اسیران عراقى از ایران پس گرفته شد و زائران ایرانى به زیارت عتبات عالیات شتافتند در این رفت و آمدها، مسائل مالى و اقتصادى علماو مراجع عـالـیـقـدر تـقلید مقیم كربلا نیز ترمیم گردید و حوزه هاى علمى فعالیت ونشاط خود را از سر گرفتند.

دوران زنـدگـى صـاحب جواهر، بهترین و درخشان ترین فرصت و دوران آسایش فكرى بود، چون حـوزه نجف از جهات مختلف سیاسى ، اقتصادى واجتماعى ، در یك آسایش و آرامش نسبى به سر مـى بـرد، بـه حـدى كه طلا ب و مهاجرین و زائرین از هر سو به آن ناحیه رو مى آوردند و نیازهاى فـكـرى و روحـى خـود را ازخـرمـن علم و عرفان ، و از كانون آموزش و بینش اسلامى آن سیراب مـى سـاخـتـند دركنار حركتها و فعالیتهاى علمى و فقهى آن ، حركتها و نشاطهاى ادبى و شعرى هـم شـروع گـردیـد و شعرائى مانند شاعران خاندان آل اعسم ، خاندان محى الدین ، خاندان شیخ عـبـاس و ملا على و سید حیدر حلى ، شیخ محسن خضرى ، سید جعفر حلى ، سیدمحمد جعفرى ، سید ابراهیم بحرالعلوم و پدید آمدند اینها همه و همه از بركت امنیت و آسایش اجتماعى و سیاسى نجف نشات مى گرفت .

مـحـصول فقهى و علمى این نشاطها، پدید آمدن آثار بزرگ فكرى بود كه هركدام به نوبت خود از ذخایر فكرى و علمى اسلامى محسوب مى شوند، چون از آن دوران درخشان آثار جاودان و ماندنى فراوان باقى مانده است كه مى توان از كتابها وموسوعه هاى بزرگ فقهى مانند: كشف الغطا، مفتاح الـكـرامـة ، ریـاض الـمـسائل ،مكاسب و را در فقه ، و در علم اصول كتابهایى مانند: قوانین ، فصول ، ضـوابـء حـاشـیه معالم شیخ محمد تقى اصفهانى و تعلیقات و شروح آن ، و فرائد الاصول را ذكر نـمـوداز مـهـم تـرین و نفیس ترین این كتابها مى توان جواهر الكلام شیخ محمد حسن كه درشرح شرائع الاسلام محقق است در فقه ، و فرائد شیخ مرتضى انصارى را در اصول نام برد.

جواهر كتابى است كه از نظر دارا بودن آرا و گفته هاى علما، همراه با دلیلهاى آنان بى نظیر است و از نـظـر جامع بودن به اقوال پیشینیان و متاخرین مورد استقبال ورغبت اهل علم و پژوهندگان عـلـم فـقه بوده است از این نظر بارها به زیور طبع آراسته شده است پنج بار در ایران در 6 جلد با چاپ سنگى چاپ شده و در بین علما ودانشمندان توزیع گردیده است ، و اخیرا چند بار در ایران و لـبـنـان و عـراق بـا چـاپ حروفى ، در 43 جلد تجزیه شده ، در چندین هزار نسخه چاپ شده و در اختیاردانشمندان اهل فن قرار دارد، و اكنون نیز در لبنان تجدید چاپ شده و با بهترین نوع كاغذ و جلد ارائه گردیده است به طور كلى مى توان ویژگیهاى كتاب را به شرح زیربیان كرد:.

1 ـ جامع بودن آن به اقوال و آرا بزرگان فقه و استدلالهاى علما و دانشمندان قبلى .

2 ـ تـنـهـا وجـود آن در كـتابخانه ، فرد را از بیشتر كتابهاى فقهى غنى و بى نیازمى سازد یك فرد مجتهد وقتى آن را در اختیار داشته باشد، از اكثر كتابهاى فقهى استدلالى بى نیاز است .

3 ـ امـتیاز دیگر جواهر آن است كه محتوى فروع نادر فقهى است كه در اغلب كتابها مورد غفلت یا بـى تـوجـهـى قرار گرفته است جواهر جامع مسائل اساسى و هم مسائل فرعى و جزئى است ، پس جـواهر به تمام معناى آن جواهر و درها وزبرجدهاست و رمز پایدارى و بقا و انتشار و كثرت رغبت مـردم در ایـن خـصـوصـیـات نامبرده نهفته است و هیچ امرى بدون حكمت و علت نیست و هیچ فقیهى هرچند ازنظر مالى در فقر و نیازمندى به سر ببرد، بى نیاز از داشتن آن نیست .

كـتـاب جواهر با آن خصوصیات نامبرده ، یكى از نوادر و غرائب روزگار است كه عمر یك فرد با آن هـمـه اشـتـغالات مرجعیت باید آن چنان بابركت باشد كه به جمع آورى و تالیف چنین موسوعه و دائرة الـمـعـارف بـزرگ ، یـك تنه قیام ورزد، چون جواهر با چاپهاى كنونى كه هر جلد بالغ بر 500 صـفحه است ، در حدود بیست و یك هزار و پانصد صفحه مى گردد و با احتساب هر صفحه در 22 سـطـر، در حـدو 000 /500سـطـر مى باشد كه شمردن و مطالعه آن یك عمر بابركتى مى طلبد، و نگارش آن یك عمر مؤید من عند اللّه !. او غـیـر از جـواهـر الكلام ، تالیفات دیگرى نیز در هر یك از موضوعات حج ،خمس ، زكوة ، دما ثلثه ، طـهارت ، صلوة ، فرائض ، مواریث و غیر اینها دارد گاهى همه و گاهى بعضى از اینها به نام نجاة العباد در ایران و جاهاى دیگر جهان به چاپ رسیده است .

تهیه و تنظیم: فریادرس گروه حوزه علمیه

منبع: سایت دانشنامه اسلامی