فضیلت فراموش شده

انتقاد و انتقاد پذیری، فضیلت فراموش شده

حضرت آیت‌الله العظمی مظاهری در تشریح معنای انتقاد، اظهار داشتند: انتقاد که در روایات اهل‌بیت«سلام‌الله‌علیهم» از آن به هدیه تعبیر شده است، به این معنا است که انسان، عیب دیگران را در خلوت و به خود آنان گوشزد کند.

بازگویی عیوب اشخاص، به گونه‌ای که دیگران مطّلع شوند، منجر به آبروریزی و هتک حرمت می‌گردد و نه تنها انتقاد نیست، بلکه گناه بزرگی است.

انتقاد از عیوب آشکار دیگران فضیلت است، ولی عیب‌جویی و تجسّس برای یافتن عیوب اشخاص، در تعالیم قرآن و عترت بسیار نکوهش شده و باید از آن اجتناب گردد.

گناهانی که در جامعه کنونی به عنوان انتقاد صورت می‌پذیرد، رذایلی است که از ناحیه شیطان القاء می‌شود و جایگزین انتقاد سالم و سازنده شده است.

برخی از روزنامه‌ها یا سایت‌‌های اینترنتی و نیز برخی سیاسیون، علناً به غیبت، تهمت و شایعه‌پراکنی می‌پردازند و نام این اهانت و آبروریزی خود را انتقاد می‌گذارند.

حضرت آیت‌الله العظمی مظاهری با بیان اینکه همه افراد عادی، عیوب و نواقصی دارند، خاطرنشان کردند:

هر مسلمانی وظیفه دارد، علاوه بر رفع عیب از خود، با انتقاد صحیح و سازنده، عیوب دیگران را نیز رفع نماید و مهم‌تر اینکه پذیرش انتقاد دیگران را داشته باشد و از انتقاد سازنده استقبال کند.

وضعیّت فعلی جامعه به صورتی است که اگر از کسی تعریف و تمجید کنند، خشنود می‌گردد که این خشنودی در تعالیم دینی نکوهش شده است. امّا چنانچه از او انتقاد کنند و عیوبش را به او گوشزد نمایند، علاوه بر اینکه ناراحت و عصبانی می‌شود، درصدد توجیه عیوب  خود و پاسخ‌گویی نادرست برمی‌آید و معلوم است که چنین کسی هیچ‌گاه اصلاح نخواهد شد.

شرایط انتقاد

انتقاد باید با خیرخواهی و مهربانی و همراه با اظهار تواضع باشد تا تأثیر داشته باشد. حتّی در برخی موارد که انتقاد مستقیم کارایی ندارد، انسان باید از روش‌های غیر مستقیم برای بیان انتقاد خود و اصلاح دیگران بهره گیرد.

حضرت آیت‌الله العظمی مظاهری انتقاد و انتقاد پذیری را برای سلامت کانون خانواده نیز بسیار ضروری دانسته و تأکید کردند: زن و شوهر به تعبیر قرآن کریم، لباس همدیگر هستند و باید علاوه بر عیب‌پوشی از یکدیگر، روح انتقاد و انتقاد پذیری را در نهاد خانواده حاکم سازند تا از زندگی سالمی برخوردار گردند.

اگر انتقاد از همسر، با پرخاشگری، کنایه، سرزنش، زخم زبان و یا به رخ کشیدن دیگران، همراه باشد نه تنها تأثیر ندارد، بلکه موجب تنفّر می‌شود که این امر، برای نهاد خانواده خطرناک است.

پدر و مادر وظیفه دارند عیوب و نواقص فرزندان خود را با مهربانی و در حالی که بر اعصاب خود مسلّط هستند، به آنان گوشزد کنند و به فرزندان، آداب معاشرت اجتماعی و نحوه برخورد مؤدّبانه با دیگران را بیاموزند و با این کار، سطح شخصیّت اجتماعی فرزندان را ارتقاء بخشند.

حضرت آیت‌الله العظمی مظاهری در پایان سخنان خود، با انتقاد از کوتاهی مردم در زمینه مطالعات دینی، خاطرنشان ساختند: اسلام، دین مترقّّی و کاملی است و تکلیف آدمیان را در خصوص همه شئونات زندگی معیّن کرده است.

امّا متأسّفانه مسلمانان آن طور که شایسته است در زمینه اعتقادات، احکام و اخلاق که سه بخش دین هستند، مطالعه ندارند و از این جهت نسبت به دستورات روشن و انسان‌ساز دینی، از آگاهی لازم برخوردار نیستند.

یکی از دلایل فراموش شدن فضائلی همچون انتقاد و انتقاد پذیری که در تعالیم دینی نمود بارزی دارد و نسبت به آن تأکید شده است، عدم تسلّط مسلمانان بر منابع دینی است.

منبع : سایت معظم له

تهیه و تنظیم : گروه حوزه علمیه تبیان