ستایش یا نکوهش دنیا؟!
انسان در این دنیا مسافری است که قصد ماندن ندارد و خاصیت این دنیا ناپایداری و سستی آن است پس عاقل کسی است که به چیز ناپایدار دل نبندد. همه انسان‌ها دوست دارند هر کاری که می‌کنند اثر جاوید داشته باشد . کارهای روز مره اثر پایداری ندارند اما دانایان کسانی هستند که از این دنیای ناپایدار ، توشه پایدار و ماندگاری برای خود فراهم کنند .
دنیا به معنای دنی و پست می‌باشد و دنیایی که ما در آن زندگی می‌کنیم نیز به همین عنوان نام گذاری شده است زیرا پست و بی ارزش و گذرا است حال در فرهنگ قرآنی که می‌نگریم به دو دسته آیات بر می‌خوریم ، آیاتی که دنیا مورد نکوهش واقع شده است و آیاتی که از دنیا ستایش شده است .جمع این آیات چگونه است ؟
پاسخ آن را می‌توان از خود قرآن دریافت کرد و در آیاتی که دنیا ابزار و وسیله رسیدن به آخرت باشد از آن ستایش و اگر هدف و مطلوب حقیقی باشد مورد نکوهش قرآن واقع شده است .
و با آنچه خدایت داده سرای آخرت را بجوی و سهم خود را از دنیا فراموش مکن .(قصص /76)
حضرت علی علیه‌السلام می‌فرماید: آن کس که به دنیا از دید وسیله بنگرد به او درس و آگاهی و بینایی می‌دهد و آن کس که به عنوان هدف بنگرد چشم و دل او را نابینا می‌سازد .)
و به تعبیر دیگر استفاده از دنیا مورد نکوهش واقع نشده بلکه آن قسمت از دنیا مذموم است که انسان را از آخرت باز دارد . لذا قرآن کریم در توصیف مردانی که دنیا آنان را از توجه به آخرت باز نمی‌دارد می‌فرماید: مردانی که نه تجارت و نه داد و ستدی آنان را از یاد خدا و برپا داشتن نماز و دادن زکات به خود مشغول نمی‌دارد و از روزی که دل‌ها و دیده‌ها در آن زیر و رو می‌شود می‌هراسند . (نور/ 37)
اصولاً نکوهش قرآن نسبت به کسانی است که جز به زندگی دنیا به هیچ چیز دیگر نمی‌اندیشند .
فَأَعْرِضْ عَن مَّن تَوَلَّی عَن ذِکْرِنَا وَلَمْ یُرِدْ إِلَّا الْحَیَاةَ الدُّنْیَا : پس از هر کس که از یاد ما روی برتافته و جز زندگی دنیا را خواستار نبوده است روی برتاب (نجم /29)
نکوهش دنیا
دنیا امر نا پایدار
انسان در این دنیا مسافری است که قصد ماندن ندارد و خاصیت این دنیا ناپایداری و سستی ان است پس عاقل کسی است که به چیز ناپایدار دل نبندد. همه انسان‌ها دوست دارند هر کاری که می‌کنند اثر جاوید داشته باشد. کارهای روز مره اثر پایداری ندارند اما دانایان کسانی هستند که از این دنیای ناپایدار ، توشه پایدار و ماندگاری برای خود فراهم کنند .
تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا فَعِندَ اللّهِ مَغَانِمُ کَثِیرَةٌ : ای کسانی که ایمان آورده‌اید چون در راه خدا سفر می‌کنید [خوب] رسیدگی کنید و به کسی که نزد شما [اظهار] اسلام می‌کند مگویید تو مؤمن نیستی ([تا بدین بهانه] متاع زندگی دنیا را بجویید چرا که غنیمت‌های فراوان نزد خداست(نساء/94)
دنیا مایه غرور و فریب
این دنیا سرای ناپایداری است که اگر چند روزی به نفع انسان باشد و روزگار خوشی داشته باشد و به اصطلاح دنیا به کامش باشد . مایه غرور و فریب می‌شود. انسان‌ها نمی‌دانند که هر چه دارند به اراده و خواست خداوند تبارک و تعالی است و مایه امتحان و آزمایش است. پول ، مقام ، زیبایی ، سلامتی ، توان بدنی همه و همه مایه امتحان است .
برای اهل ایمان، دنیا وسیله ای برای رسیدن به خدا و کمال و رشد و برای اهل کفر و شرک، وسیله‌ای برای غرور و فریب.
وَ مَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ ؛ زندگانی دنیا جز کالای فریبنده نیست.(حدید/20)
دنیا ابزار سر گرمی و بازینگرش دنیا دوستان به این دنیا بر اساس لذت است آنان مداوما در پی خوشی و خوش‌گذرانی هستند. مهمانی‌های حرام، اسراف در وقت و زمان، مسافرت‌های پی در پی و همه اهدافشان در این دنیا لذت است. متاع قلیل دنیا در برابر چشمان حیرت زده آنان خیره کننده است ماشین‌های مدل بالا ، قصرهای کوه پیکر و... برای رسیدن به این ابزار از هیچ گناهی کوتاهی نمی‌کنند. حرام می‌خورند و ظلم و ستم می‌کنند تا به این دنیا برسند .
وَ مَا هَذِهِ الْحَیَاةُ الدُّنْیَا إِلَّا لَهْوٌ وَلَعِبٌ وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِیَ الْحَیَوَانُ لَوْ کَانُوا یَعْلَمُونَ: این زندگی دنیا جز سرگرمی و بازیچه نیست و زندگی حقیقی همانا [در] سرای آخرت است ای کاش می‌دانستند. (عنکبوت /64)
علاقه به دنیا و رها کردن آخرت
این زیبایی‌های خیره کننده آنقدر آنان را کیش و مات می‌کند که اندک اندک آخرت را رها کرده و تنها هدفشان به دست آوردن دنیا می‌شود جمع مال بر ایشان شیرین می‌شود و در واقع حمال بار دیگران هستند زیرا بر اثر فوتشان نوبت به تفریق مال می‌رسد و حقیقتاً از این دنیا بهره نبرده اند .
کَلَّا بَلْ تُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ ؛چنین نیست که شما می‌پندارید و دلایل معاد را کافی نمی‌دانید بلکه شما دنیای زودگذر را دوست دارید و هوسرانی بی‌قید و شرط را. (قیامت/20)
ستایش دنیا در قرآن
دنیا ابزار خیر و برکت
گروهی با صندوق‌های قرض‌الحسنه ، احداث بیمارستان‌های خیریه و مدارس و مساجد، ایجاد فرصت‌های تحصیلی و شغلی، به معنایی دنیا و آخرتشان را آباد می‌کنند و سعادت دنیا و آخرت را با هم یکجا معامله می‌کنند خوشا به حالشان .
نعمت‌های دنیوی برای استفاده انسان‌ها
خداوند تمام امکانات این دنیا را برای آسایش و آرامش انسان‌ها آفریده است ،اگر آب شیرینی روی زمین نبود ،اگر گرمای شدید زندگی را سخت و مشقت بار می‌کرد و اگر زلزله و سیل و آتش فشان لحظه‌ای امانمان نمی‌داد . آیا می‌توانستیم راحت زندگی کنیم؟ اکنون با این همه امکاناتی که خداوند در این دنیا برایمان قرار داده است چقدر شکرگزار هستیم؟ و آیا از این نعمت‌ها برای رسیدن به خدا بهره می‌بریم ؟یا این دنیا را فقط مجالی برای لهو لعب می‌دانند .
هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَکُم مَّا فِی الأَرْضِ جَمِیعًا : اوست آن کسی که آنچه در زمین است همه را برای شما آفرید .(بقره 29)
هدف قرآن رسیدن به خدا
هدف قرآن دعوت به تحصیل از نعمت‌های دنیوی برای رسیدن به خداست. برای روشن شدن مثالی می‌زنیم . پدر و مادری که با تربیت درست و امکانات معقول و منطقی راه و زمینه صعود و ترقی را برای فرزندشان هموار می‌کنند به مقصدشان می‌رسند یا آنان که با رها کردن فرزندشان در سختی روزگار و بدون هیچ امکانات و آسایشی و تربیت درست ،راه سقوط به اعتیاد ، قاچاق مواد مخدر و خلاف را زمینه سازی می‌کنند . خداوند همه این امکانات را برای انسان فراهم کرده است تا او به راحتی مسیر رشد و کمال را طی کند .
هُوَ الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ ذَلُولًا فَامْشُوا فِی مَنَاکِبِهَا وَکُلُوا مِن رِّزْقِهِ وَإِلَیْهِ النُّشُورُ : اوست کسی که زمین را برای شما رام گردانید پس در فراخنای آن رهسپار شوید و از روزی [خدا] بخورید و رستاخیز به سوی اوست. (ملک /15)
مریم خندابی
بخش قرآن تبیان
منابع :
1- تفسیر المیزان – علامه طباطبایی
2- تفسیر نمونه – آیت‌الله مکارم شیرازی
3- صد و پنجاه موضوع قرآن – اکبر دهقان
