فیبروم یا فیبروئید رحمی در زنان

فیبروم رحمی، رشد توده‌های خوش خیم در دیواره رحم و یکی از بیماری‌های رایج در زنان است. این توده‌ها ممکن است به کوچکی حبه انگور یا به بزرگی یک طالبی باشند.

حدود 25 تا 30 درصد زنان در سنین باروری مبتلا به علائم ناشی از فیبروم رحمی هستند. تعداد بیشتری از این زنان با وجود داشتن فیبروئید، بدون علامت هستند. فیبروئید به ندرت قبل از اولین قاعدگی بروز می‌کند. حاملگی رشد آن را افزایش می‌دهد و با یائسگی، پسرفت می‌کند.

انواع فیبروئید

فیبروئیدها با توجه به محل بروز آن‌ها تقسیم بندی می‌شوند:

1- شایع ترین شکل فییروئید، فیبروئید داخل جداری است که در دیواره رحم رشد می‌کند و گاهی خونریزی شدید قاعدگی، تکرر ادرار و در برخی موارد دردهای ناحیه پشت و لگن را سبب می‌گردد.

2- فیبروئید تحت مخاطی، نادرترین شکل این عارضه است. این نوع فیبروئید در زیر آندومتر رحم (پوشش داخلی رحم) رشد کرده و می‌تواند به درون حفره رحمی گسترش یابد. این نوع، خونریزی شدید قاعدگی را سبب می‌شود و ارتباط تنگاتنگی با نازایی دارد.

3- فیبروییدهای تحت صفاقی، در خارج از رحم رشد نموده و گاه بر روی یک پایه قرار دارند. این نوع فیبروئید معمولا خونریزی نمی‌دهد، اما می‌توانند تولید فشار نماید. همچنین به ندرت پیچ خورده و تحلیل رفته یا دردناک می‌شود.

علائم فیبروئید

خونریزی شدید قاعدگی

کاهش فواصل بین قاعدگی‌ها

احساس فشار روی مثانه

درد و فشار در لگن

درد تیزی در ناحیه تحتانی پشت و ساق

اختلالات بارداری

علل ایجاد فیبروئید

هیچ‌کس به درستی علت ایجاد فیبروئید را نمی‌داند.

ژن‌هایی که رشد سلول‌های عضلانی دیواره رحم را تسریع می‌کنند، می‌توانند در این امر دخیل باشند.

ناهنجاری‌های عروق خونی رحم، هم می‌تواند عامل موثری به حساب آید.

وجود استروژن و پروژسترون، می‌تواند به نوعی در این امر دخیل باشد.

نژاد سیاه، چاقی، سنین نزدیک به یائسگی و سیگاری بودن نیز از علت‌های ایجاد فیبروئید می‌باشند.

تشخیص فیبروئید

فیبروئیدها اکثرا در یک معاینه بالینی معمول با تصویربرداری مشخص می‌شوند. روش تصویربرداری سه بعدی، محل دقیق فیبروئید را نشان می‌دهد.

سونوگرافی ترانس واژینال (از راه واژن)، در اندازه گیری فیبروئید به کار می‌رود.

مشکلات ناشی از فیبروئید

فیبرویید های بسیار بزرگ می‌توانند اندازه رحم را افزایش دهند و یبوست یا تکرر ادرار را سبب شوند.

فیبروییدها، احتمال ناباروری و زایمان زودرس را زیاد می‌کنند.

درمان فیبروئید

در صورت بروز علائم با استفاده از دارو یا همراه با جراحی، درمان می‌شود.

تا اواخر سال‌های 90، هیسترکتومی (درآوردن رحم با عمل جراحی) از اولین روش‌های درمانی به شمار می‌رفت.

اگر فیبروئید علامتی نظیر خونریزی شدید، فشار یا درد تولید نکند و منجر به نازایی نشود، معمولا نیازی به درمان نخواهد داشت.

انواع جراحی برای درمان فیبروئید

1- جراحی میومکتومی

در این روش فقط فیبروئید خارج می‌شود و رحم باقی می ماند. این بهترین انتخاب برای زنانی است که تصمیم به بچه دار شدن دارند.

در این روش از طریق برش کوچکی بر روی شکم ابزارهای کوچک ویدئویی وارد رحم می‌گردند.

یکی از مضرات میومکتومی، بروز چسبندگی است. نوعی بافت ترمیمی در ساختمان‌های لگنی ایجاد شده و آن‌ها را به هم می‌چسباند.

مشکل دیگر این است که ممکن است فیبروئید عود کند، چراکه رحم به طور کامل برداشته نشده است.

2- هیسترکتومی

در این روش رحم از طریق برشی بر روی بخش پایینی شکم، از راه واژن و یا از طریق لاپاراسکوپی خارج می‌شود.

در این شیوه فیبروئید و علائم همراه آن به طور کامل حذف می‌گردند.

زنانی که هیسترکتومی شده‌اند، بیشتر از بقیه به بی اختیاری ادراری دچار شده و دو سال زودتر از دیگران به مرحله یائسگی می‌رسند.

3-  آمبولی شریان رحمی

در آن فیبروئید، از طریق قطع جریان خون چروکیده می‌شود.

در این روش رادیولوژیست، یک سوند یا کاتتر را از راه یک برش کوچک در پوست ناحیه کشاله ران، وارد شریان ران می‌کند. کاتتر با راهنمایی اشعه ایکس و ماده حاجب به یکی از دو شریانی که خون رسانی به رحم را بر عهده دارند، وارد می‌گردد.

سپس ذراتی به اندازه شن که از مواد مصنوعی ساخته شده‌اند، به درون شریان رحمی تزریق می‌گردند. این ذرات در رگ‌های تغذیه کننده فیبروئید تجمع یافته و خون‌رسانی آن را قطع می‌کنند.

پس از آمبولیزاسیون، شانس بارداری کمتر و عوارض آن بیشتر از میومکتومی خواهد بود، ولی عوارض جدی نادر است.

4-  جراحی با استفاده از امواج ماورای صوت

با استفاده از امواج ماورای صوت، فیبروئید را حرارت داده و خشک می‌کنند.

این روش برای کسانی که فیبروئید آن‌ها متعدد بوده و یا در اعماق لگن، پشت روده‌ها یا نزدیک به اعصاب ناحیه ساکروم، در بخش تحتانی ستون فقرات قرار دارد، توصیه نمی‌شود.

پس از انجام آن مواردی از بارداری دیده شده است.

فیبروئید و بارداری

اکثر زنان مشکلات اندکی در ارتباط با فیبروئیدهای موجود در رحم خویش دارند و بیشتر آنان بدون هیچ مشکلی باردار شده و وضع حمل می‌نمایند.

اکثر این نوع فیبروئیدها واقعا از نظر اندازه رشد نمی‌کنند و تمایل به بازگشت اندازه پیش از بارداری دارند.

مشکلاتی که فیبروئید در بارداری ایجاد می کند ، شامل موارد زیراست:

- اگر فیبروئیدها زیر پوشش داخلی رحم رشد کنند، موجب تداخل در امر جایگزینی تخم (جنین) و اتصال آن به دیواره رحم می‌شوند. این امر ممکن است منجر به سقط جنین سریع و ناباروری گردد.

- به ندرت فیبروئیدها موجب انسداد گردن رحم و یا مدخل لوله‌های فالوپ به درون رحم می شوند.

- فیبروئیدها می‌توانند در انتهای دوران بارداری موجب به هم خوردن رشد و انبساط عادی رحم شده و منجر به زایمان زودرس گردند.

- فیبروئیدها به صورت بسیار نادر ممکن است در قسمت تحتانی رحم رشد نموده و موجب انسداد بخشی از مجرای زایمان گردند. در این صورت برای تولد نوزاد ناچار به عمل سزارین می‌باشد.

فساد سرخ چیست؟

نوع کمیابی از مشکلات مرتبط با فیبروئیدهای بارداری تحت عنوان فساد سرخ شناخته می‌شود. در این شرایء در بخش میانی فیبروئید خونریزی مشاهده می‌گردد.

این پدیده معمولا در اواسط ماه سوم بارداری رخ می‌دهد و به نظر می‌رسد، ناشی از رشد سریع توده فیبروئید است که با گذشت زمان دچار خونریزی می‌شود.

این عارضه می‌تواند بسیار دردناک باشد، اما متاسفانه هنوز درمان قطعی برای آن وجود ندارد.

فرآوری: مریم سجادپور

بخش سلامت تبیان

همشهری - دکتر زهرا عباسپور تمیجانی

ایران سلامت - مریم کاشانیان - رئیس بیمارستان شهید اکبرآبادی

پزشکی امروز

رزنامه رسالت - ثریا قدوسی