نقش روحانیت در دینداری مردم

وجود مبارک رسول گرامی(ص) را خود آن حضرت یا کسی که به منزله نفس آن حضرت است باید معرفی کند و آن علی بن ابیطالب است. وجود مبارک امیرالمؤمنین دروصف رسول گرامی می فرماید:

«المجتبی من خلائقه، المعتام لشرح حقائقه

یعنی در بین مخلوق ها ذات اقدس اله وجود مبارک پیامبر اعظم (ص) را  گلچین کرد، او مجتبای خداست، برگزیده خداست. انبیاء را در بین توده مردم برگزید که ان الله اصطفی آدم(2) و وجود مبارک حضرت را از بین انبیاء و اولیاء انتخاب کرده است.

اما برای چه انتخاب کرد؟ المعتام لشرح حقائقه. «اعتیام» همان اختیار است، «معتام» یعنی مختار. ذات اقدس اله وجود مبارک حضرت را انتخاب کرد، برای اینکه حقائق الهی را برای مردم شرح کند. حقائق الهی بخشی به عقائد برمی گردد، بخشی به اخلاق برمی گردد، بخشی به فقه و بخشی به حقوق برمی گردد. آنچه که به نام حقائق است، ذات مقدس رسول گرامی برای مردم شرح داد.

ناتوانی توده مردم از دسترسی به عمق سخنان رسول اکرم(ص)

ولی هیچ کس نمی تواند عمق سخنان رسول گرامی را ادراک بکند! این بیان نورانی را مرحوم کلینی (رض) در همین اصول کافی از وجود مبارک امام صادق(ع) نقل کرد که فرمود: وجود مبارک رسول گرامی در تمام مدت عمر با احدی به اندازه فکر خودش سخن نگفت. ما کلّم رسول اللّه العباد بکنه عقله قطّ(3)، به مقدار کنه عقل خودش با احدی حرف نزد!! چون احدی نمی تواند کنه سخنان رسول گرامی را بفهمد!

قبل از مرحوم صدرالمتألهین شاید عده ای بودند که این حدیث را شرح کردند، ولی در این 4 قرن و اندی اول کسی که این حدیث را درست شرح کرد مرحوم صدرالمتألهین بود، بعدها مرحوم مجلسی(رض) و اینها همین راه را ادامه دادند؛ که منظور وجود مبارک امام صادق که فرمود با احدی به اندازه کنه عقل خودش حرف نزد، غیر اهل بیت اند، چون خود اهل بیت به منزله نفس پیامبرند. با آنها به اندازه کنه عقل خود سخن گفت، و آنها هم به اندازه کنه عقل رسول گرامی فهمیدند. اما دیگران اینچنین نبودند: ما کلّم رسول اللّه (صلّ اللّه علیه و آل ه و سلّم) العباد؛ این جمع، محلی به الف- لام است، یعنی با احدی به اندازه فکر خودش سخن نگفت. چون کسی که به اندازه فکر او بفهمد، نبود! اینکه در روایت های دیگر فرمود: ما، همه انبیاء مأمور شدیم که به اندازه عقول مردم سخن بگوئیم: انّا معاشر الانبیاء نکلّم النّاس علی قدر عقولهم(4) از همین وادی است. وجود مبارک حضرت امیر فرمود: ذات اقدس اله رسول گرامی را انتخاب کرد تا حقائق الهی را برای مردم شرح بکند.

روحانیت و علما، عامل دینداری توده مردم و حفظ شرف و استقلال کشور

الان در این کشور 70 میلیونی، حداکثر خیلی ما خوش بین باشیم، 1 میلیون نفر. دینشان را با استدلال و با مراجعه به قرآن و روایات اهل بیت دارند؛ 69 میلیون دینشان را از این لباس [لباس روحانیت] دارند. این کار کمی نیست! مردم دینشان را از منبر و سخنرانی و علماء و وعاظ و مدرسان دارند؛ این کم کاری نیست! اینکه آدم 70 میلیون دیندار تربیت کند، این کار کمی نیست! بخشی از اینها را علما، اساتید، مراجع و وعاظ قبلی حفظ کردند؛ بقیه اش را ماها به عهده داریم. این کم شرف است؟! کشورهای دیگر هم همین طور است؛ این کار کمی نیست!

این مردم، مسلمانند؛ اگر انقلاب کردند، همین مردم به برکت اسلام انقلاب کردند؛ و گرنه در جنگ جهانی اول ایران تسلیم شد، در جنگ جهانی دوم ایران تسلیم شد، در کودتای ننگین 82 مرداد، ایران تسلیم شد! هر وقت سخن از اسلام و دین و روحانیت و مراجع و علماء بود، این کشور پیروز شد. در جریان دفاع مقدس 8 سال، آن خاکریز مقدم، آن خط اول، آن خط شکن ها؛ همه آنها شعارشان یا حسین، یا حسین بود نه مرز پر گهر!! شما در شب های عملیات حضور داشتید یا نداشتید؟ سخن از مرز پرگهر نبود، سخن از یا حسین یا حسین بود و این هم به برکت علماء است.

بنابراین کار کمی نیست که شما آقایان دارید! چه شرفی بالاتر از این؟ چه خدمتی بالاتر از این؟! آدم این عمامه را ببوسد، این عبا را ببوسد؛ این را از دست پیغمبر می گیرد، این را از دست امام صادق می گیرد! بالاخره این مردم دینشان را از کی دارند؟ این مردم، مردم با شرف مملکتند! این شرف را به وسیله دین داشتند وگرنه شما تاریخ جنگ جهانی اول را می خوانید، تاریخ جنگ جهانی دوم را می خوانید، کودتای ننگین 82 مرداد را می بینید. هر وقت روحانیت قیام کرد و دین مردم به صحنه آمد، این کشور محفوظ بود. هر وقت روحانیت نبود و دین نبود؛ یا 71 شهر، 71 شهر تسلیم کردیم، یا نفت را به آمریکا و انگلیس دادیم و گاز را به شوروی سابق دادیم و تسلیم شدیم و ژاندارم منطقه شدیم! بنابراین شرف این کشور به ابی عبدالله است، به دین مردم است؛ و اکثر این مردم، یعنی اکثریت قریب به اتفاق، دینشان را از علماء دارند. بنابراین قدر این لباس را بدانید؛ افتخار ماست، شرف ماست، و حیثیت ماست؛ این را باید داشته باشیم.

شئون متفاوت انبیاء و علماء در «تعلیم عمومی»و «تربیت خصوصی»

وجود مبارک پیامبر(ص) و همچنین رئیس مذهب ما وجود مبارک امام صادق(ع) اینها دو تعلیم دارند تعلیم عمومی و تعلیم خصوصی، همه انبیاء اینطورند، وجود مبارک رسول گرامی هم همین طور است. علمای ما هم دو تعلیم دارند؛ غالب این مراجع ما یک دیدار عمومی دارند که برای مردم سخنرانی می کنند، موعظه می کنند، این جای «تبلیغ» است. یک جای «تعلیم» دارند که کار دوم شان است؛ یک جای «تحقیق» دارند که کار سوم شان است. این علمای ما 3 مرحله کار می کنند؛ در کار تبلیغ، با توده مردم سخنرانی دارند، در حسینه ها و مراکز فکری و فرهنگی و مساجد و اینها. در جلسات عمومی جا برای تحقیق نیست، جا برای تعلیم نیست؛ جا برای تبلیغ است. گاهی ممکن است در اثنای سخنرانی یک مطلب تعلیمی یا تحقیقی ذکر بشود. ولی محور اصلی مجالس عمومی همان (تبلیغ) است. وقتی شاگردانشان به محضر ایشان می روند، اینها دیگر صبغه تبلیغی ندارند، کار تعلیمی دارند، دارند درس می گویند. وقتی خودشان در کتابخانه شان شخصاً نشسته اند؛ آنجا دیگر دارند کتاب می نویسند، جای تحقیق است که فوق تعلیم است.

ذات اقدس اله به همه انبیاء، مخصوصاً به وجود مبارک خاتم(ع) فرمود: شما کتاب دارید، نبوت دارید، حکمت دارید؛ همه اینها را من به شما دادم. شما یک تعلیم عمومی دارید که یعلّمهم الکتاب و الحکمه(5) است که با تبلیغ آمیخته است، یک درس هم دارید؛ آن درس دیگر مال توده مردم نیست! در سوره مبارکه آل عمران فرمود:

ما کان لبشر ان یؤتیه اللّه الکتاب و الحکم و النّبوّه ثمّ یقول للنّاس کونوا عباداً لی من دون الله و لکن کونوا ربّانییّن بما کنتم تعلّمون الکتاب و بما کنتم تدرسون(6). فرمود: هیچ پیامبری از طرف ذات اقدس له نیامده و خدای سبحان به او کتاب و حکمت و نبوت و این معارف را نداد که (معاذالله) آن پیامبر مردم را به خودش دعوت کند! مردم را به «الله» دعوت می کند؛ و لذا این دعوت، دعوت مردم است به (الله) که دعوت عمومی است.

بیانات آیت الله جوادی آملی پس از مراسم عمامه گذاری جمعی از طلاب به مناسبت سالروز میلاد حضرت رسول اکرم(ص) و حضرت امام جعفر صادق(ع)

پی نوشت ها :

(1) نهج البلاغه / خ 871 – «الله و رسوله»

(2) آل عمران/ 33

(3 و 4) الکافی / 1/ 32- (کتاب العقل و الجهل)

(5) بقره/ 921

(6) آل عمران / 97

منبع :روزنامه کیهان

تهیه و تنظیم : گروه حوزه علمیه تبیان